FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI, FAZLA ÇALIŞMA SAYILAN
HALLER VE ÇALIŞMA OLARAK SAYILMAYAN DURUMLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI
27
A. Yasal Çalışma Süreleri
27
1. Fazla Sürelerle Çalışma
27
a. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı
27
b. Fazla Çalışma–Fazla Süreli Çalışma (Farklılıklar Tablosu)
31
a. Haftalık Çalışma Süresi ve Haftalık Fazla Çalışma
31
b. Günlük 11 Saat Sınırı ve Günlük Fazla Çalışma
31
c. Gece Çalışması ve Gece Çalışmasında Fazla Çalışma
33
aa. İşçinin Çalışmasının Bir Kısmının Gündüze Denk Gelmesi Halinde Gece Çalışması
35
bb. Gece Çalışmasında Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık Çalışanları İstisnası
37
aaa. İstisna 04.04.2015 Sonrası Dönem İçin Geçerlidir
37
bbb. Yazılı ve Açık Onay Şarttır
38
ccc. Yazılı ve Açık Onay Olsa da Günlük 11 ve Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanır
39
d. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesinde Yıllık 270 Saat Sınırı
40
aa. Yıllık 270 Saat Sınırının Taraflarca Düşürülebilmesi
41
bb. Yıllık 270 Saat Hesabında Fazla Süreli Çalışmaların da Hesaplanması Gerekir
43
cc. Çalışmanın 1 Yılı Doldurmadığı Durumda Yıllık 270 Saat Sınırının Uygulanması
44
aaa. Yargıtay 22. HD. ve Yargıtay 7. HD.’nin Eski Uygulamaları
44
bbb. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin Güncel ve Yerleşik Uygulaması
45
ccc. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2021 Tarihli İlke Kararı
46
e. Günlük, Haftalık ve Gece Çalışması Sınırının Birlikte Aşılması Halinde Hangisinin Uygulanacağı Sorunu
47
B. Vardiyalı Çalışmalarda Fazla Çalışma
47
1. Üçlü Vardiya Sisteminde Fazla Çalışma
48
a. Üçlü Vardiya Sisteminde Kural Olarak Fazla Çalışma Yoktur
48
b. Üçlü Vardiya Sisteminde Fazla Çalışma Yapıldığının İspat Edilmesi
49
aa. Yazılı Delil Bulunması
49
bb. Davalı Tanıklarının Teyit Etmesi
50
cc. Şüpheden Uzak ve Kesin Deliller
51
2. 12 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
52
3. 12 Saat Çalışma–36 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
53
4. 24 Saat Çalışma–24 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
55
a. Uyku İhtiyacının Giderildiği Durumda
56
b. Uyku İhtiyacının Giderilmediği Durumda
56
5. 24 Saat Çalışma–48 Saat Dinlenme Sisteminde Fazla Çalışma
58
C. Şua Çalışmasında Fazla Çalışma
60
1. Şua Çalışmasında Haftalık 35 Saat Sınırı
60
2. Şua Çalışmasında Günlük Saat Sınırı Yoktur
61
3. İşçinin Yapmış Olduğu Çalışmanın Şua Çalışması Olmasının Şartları
62
D. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücrete Dahil Edilmesi
65
1. Anlaşmanın Yapılması
66
a. İş Sözleşmesi ile Yapılabilir
66
c. İşyeri Yönetmeliği ile Yapılabilir
67
aa. İşçinin Yönetmeliği İmzalamış Olması Gerekir
67
bb. İşçinin İmzalamadığı Yönetmelik İşçiye Tebliğ Edilmiş Olsa da Geçersizdir
68
cc. İmza Edilen Yönetmelik Hükmü İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir
68
2. Anlaşmanın Geçerlilik Şartları
69
a. İşçinin Yazılı Onayı
69
b. İşçinin İmzasının Olmaması
70
aa. İşçi Tarafından İmzalanmadıkça Sözleşme de Yönetmelik de İşçiyi Bağlamaz
70
bb. İmza Hükmün Bulunduğu Sayfada Olmak Zorundadır
72
c. Sözleşme Tarihinin Yazılmamış Olması
74
d. Ücret Miktarının Yazılmamış Olması
76
aa. Yargıtay Uygulamasında Ücretin Yazılmamış Olması
76
aaa. Yargıtay’ın Eski Uygulaması
76
bbb. Yargıtay’a Göre Salt Ücretin Yazılmamış Olması Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz
76
ccc. İşçiye Asgari Ücret + 22,5 Saatlik Ücret Ödeniyorsa Anlaşma Geçerlidir
77
bb. BAM Uygulamalarına Göre Ücretin Belirlenmesinin Geçerlilik Şartı Olup Olmadığı Sorunu
78
aaa. Yargıtay Uygulamasını Takip Eden BAM Daireleri
78
bbb. Yargıtay’ın Aksi Yönünde Karar Veren BAM Daireleri
79
e. İşçinin Ücretinin Asgari Ücretin Üzerinde Olması Geçerlilik Şartıdır
81
aa. Ücretin, Asgari Ücretin Ne kadar Üzerinde Olması Gerektiği Sorunu
83
bb. Yargıtay ve BAM’a Göre Ücret, Asgari Ücretin 1,15 Katı Olmalıdır
84
f. Serbest Zaman Kullandırılması Hükmü, Anlaşmayı Geçersiz Kılmaz
85
a. Yapılan Anlaşma Yıllık 270 Saate Kadar Geçerlidir
86
b. İşçinin Temel Ücreti Fazla Çalışma Dahil Olarak Ödenen Maktu Ücret Olur
86
aa. Fazla Çalışma Yapılmadığından Bahisle İşveren Ücreti Geri İsteyemez
86
bb. Ödenen Ücret Temel Ücret Olduğundan Diğer Alacakları da Etkiler
87
c. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi, Fazla Çalışma Onayından Başkadır
88
aa. Uygulamada Birbirine Karıştırılan Durumlar
89
bb. Fazla Çalışma Onayı ve Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Eklenmesi (Farklılıklar Tablosu)
91
d. Anlaşma İmza Tarihinden Sonrası İçin Geçerlidir. Yenilemeye Gerek Yoktur
91
E. Fazla Çalışmalarda Denkleştirme
92
1. Denkleştirme Yapılabilmesi İçin Tarafların Anlaşmış Olması Gerekir
94
a. Denkleştirme İçin Anlaşmanın Yazılı Olması Şart Mıdır?
95
b. Yargıtay’a Göre Yazılılık Şart Değildir. Örtülü Denkleştirme Mümkündür
95
c. Yargıtay Uygulamasını Takip Eden BAM Daireleri
96
d. Yargıtay’ın Aksi Yönünde Karar Veren BAM Daireleri
97
2. Denkleştirmenin Uygulanması
98
a. Denkleştirme En Çok 2 Aylık Periyotlar Halinde Yapılır
98
b. Denkleştirme Dönemi Olarak 2 Aydan Az Bir Süre Belirlenebilir
98
c. Denkleştirme Dönemlerinin Mutlaka Ayrı Ayrı Değerlendirilmesi Gerekir
99
d. Haftalık Çalışma Saati 45 Saatin Altında Belirlendiyse Denkleştirme Buna Göre Yapılır (Fazla Sürelerle Çalışmada Denkleştirme)
99
3. Denkleştirmenin Sınırları
100
a. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
100
b. Gecelik 7,5 Saati Aşan Çalışmalar Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
101
c. Hafta Tatili ve UBGT Çalışmaları Denkleştirmeye Tabi Tutulamaz
102
II. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER
103
A. İşçinin İşe Hazır Olarak Beklediği Süre (m. 66/1–c)
103
B. Yer Altı veya Su Altı İşlerinde İnip Çıkmada Geçen Süre (m. 66/1–a)
103
C. Kadın İşçilerin Süt İzni (m. 66/1–e)
104
1. Süt İzninde Çalışılan Süre Doğrudan Fazla Çalışma Sayılır
104
2. Süt İzninin Toplu Kullandırılması
105
D. Çalışma Süresinden Sayılan Yolda Geçen Süreler
106
1. İşçinin İşyerinden Başka Bir Yerde Çalışmak Üzere Gönderilmesinde Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–b)
106
2. Çalıştırmak Üzere Başka Yere Gönderme (m. 66/1–b) ile İşyerine Götürülüp Getirmenin (m. 66/1–f) Karıştırılması
107
3. İş Güvenliği Uzmanları Hakkındaki Yönetmelik Kanuna Aykırı Olduğundan Uygulanmaz
108
E. İşçinin İşyeri Dışında İşverenle İlgili Bir Yerde Meşgul Edilmesi (m. 66/1–d)
109
F. Çalışma Süresinden Sayılan Eğitim ve Seminerler (İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi)
109
III. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILMAYAN HALLER
109
A. Ara Dinlenme Süreleri
109
1. Kanuna Göre Kullandırılması Gereken Ara Dinlenme Süreleri
110
2. Günlük 11 Saati Aşan Çalışmada 1,5 Saat Ara Dinlenmesi Verilmelidir
111
3. Ara Dinlenme Sürelerinin Uygulandığı Karinedir. Uygulanmadığını İddia Eden İspat Etmelidir
112
a. Ara Dinlenme Süresinin Daha Az Kullanıldığının İspatı İşçiye Düşer
114
b. Ara Dinlenme Süresinin Daha Çok Kullanıldığının İspatı İşverene Düşer
114
c. Nitelikli İspat Gerekli Olup Sadece İddia Eden Tarafın Tanık Anlatımı Yeterli Değildir
115
B. Çalışma Süresinden Sayılmayan Yolda Geçen Süreler
118
1. İşçilerin Yerleşim Yerinden Uzak Olup Toplu Bir Şekilde Götürülüp Getirilmeleri Sırasında Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f)
118
2. Sosyal Yardım Amaçlı Olarak İşyerine Götürülüp Getirilmede Yolda Geçen Süreler (m. 66/1–f)
120
C. Çalışma Süresinden Sayılmayan Eğitimler (İş Sağlığı ve Güvenliği Dışındaki Eğitimler)
121
IV. GENEL KURALLARA GÖRE ÖZELLİK GÖSTEREN MESLEK GRUPLARI
122
A. Üst Düzey Yönetici
122
1. Üst Düzey Yöneticinin Fazla Çalışması Bakımından Genel Kural
122
2. Genel Kuralın İstisnası Olarak İşverenin Açık Talimatı
123
3. İşçinin Üst Düzey Yönetici Olup Olmadığının Tespitinde Kriterler
124
a. Temel Kriter: Kendi Mesaisini Kendisinin Belirleyebiliyor Olması
125
b. Yardımcı Kriterler
126
aa. Aynı İşyerinde Emir ve Talimat Verecek Kimsenin Olmaması
127
bb. Müdür de Olsa Emir ve Talimat Verecek Biri Varsa Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
129
cc. Çalışma Saatinin Merkezden Bildirilmesi Halinde Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
130
dd. Üst Düzey Yönetici Olarak Kabulü İçin İşçinin Ücretinin Yüksek Olması Gerekir
131
ee. Fazla Çalışma Ücreti Asıl Ücrete Dahil Edilmişse Üst Düzey Yönetici Sayılmaz
133
ff. Sözleşmede Fazla Çalışmaya Dair Hüküm Bulunması Üst Düzey Yönetici Olmadığını Gösterir
134
4. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilen İşçiler
135
5. Yargıtay ve BAM Kararlarına Göre Üst Düzey Yönetici Kabul Edilmeyen İşçiler
139
B. Apartman Görevlileri (Konut Kapıcıları)
140
1. Konut Kapıcısının Fazla Çalışmasının İspatı
141
a. Kapıcının Fazla Çalışması Bakımından Açığa Kavuşturulacak Hususlar
141
b. Sadece Davacı Tanıkları ile Sonuca Gidilemez, Keşif Yapılmalıdır
142
c. Kapıcının Yaptığı İşlerin Ne Kadar Süre Tuttuğu Hesaplanmalıdır
143
2. Boş Zamanlar Çalışma Süresinden Sayılmaz
145
3. Ek İş Yapan Kapıcının Fazla Çalışması Yoktur
146
1. Yurt İçi Tır Şoförleri
147
a. Tanıkların Bilgisinin Mutlaka Görgüye Dayalı Olması Gerekir
147
b. Takograf Kayıtları Varsa Bu Kayıtlar Esas Alınır
148
c. Davacı Takograf Kayıtlarına Dayandıysa Kayıtlar Getirtilmelidir
149
2. Yurt Dışı Tır Şoförleri
150
a. Fazla Çalışma Salt Tanık Anlatımı ile İspat Edilemez. Yazılı Delil Gereklidir
150
b. Tanık Anlatımı Mutlaka Görgüye Dayalı Olmalıdır
151
1. Servis Saati Dışında Başka İş Yapması veya Çalışmaya Hazır Bekletilmesi
152
2. Servis Saati Dışındaki Süreyi Serbest Zaman Olarak Kullanması
153
E. Radyoloji ve Radyom Çalışanları
155
F. Eczane Çalışanları
155
1. Eczacılar Odasından Gelen Cevap Tek Başına Fazla Çalışmayı İspat Etmez
156
2. Eczane Çalışanı Fazla Çalışmasını Tanık ya da Yazılı Delille İspat Etmelidir
156
3. Tanık Beyanları ile Kurum Cevapları Birlikte Değerlendirilmelidir
157
H. Satış Temsilcisi (Pazarlamacı)
158
1. Günlük 7,5 ve Haftalık 37,5 Saatlik Çalışma Sınırı Yalnızca Yer Altında Çalışanlar İçin Geçerlidir
160
2. Yasal Değişiklikten Önceki Çalışmalar Eski Düzenlemeye Tabidir
160
K. Orman Yangın İşçisi ve Gözetleme Kulesinde Nöbet Tutan İşçiler
163
L. Home Ofis Çalışanlar
165
1. Tüm Çalışma Dönemi Boyunca Evde ise Fazla Çalışma Yoktur
165
2. Ev Dışında Sahada Çalışma Varsa Fazla Çalışma Olabilir
166
1. Günlük 8 Saati Aşan Çalışma Fazla Çalışmadır. Haftalık Sınır Yoktur
167
2. Günlük Fazla Çalışma En Fazla 3 Saat Olabilir
167
3. Fazla Çalışmanın Asıl Ücrete Dahil Olduğunun Kararlaştırılması Halinde Bu Anlaşma En Fazla 3 Saate Kadar Geçerlidir
168
4. Basın Çalışanlarının Fazla Çalışma Ücreti ve Faizi
169
O. Taksi ve Dolmuş Şoförleri
170
1. Günlük 8, Haftalık 48 Saatin Üstü Fazla Çalışmadır
171
2. Fazla Çalışma Ücreti Normal Ücretin %25 Fazlasıdır
172
R. Özel Okul Öğretmenleri
174
1. Sözleşmede Belirtilen Ders Sayısından Fazla Derse Girmesi Halinde Fazla Çalışma Değil Ek Ders Ücreti Alır
174
2. Fazla Çalışma Ücreti Talebi Ek Ders Ücreti Talebi Olarak Yorumlanmalıdır
176
3. Fazla Çalışma Bakımından Haftalık 45 Saat Sınırı Uygulanmaz
177
4. Ders Dışında Bir Görev Yaptıysa Fazla Çalışma Yapmış Olur
179
FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI VE HESAPLANMASI
I. FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI
181
1. Bordroların İspat Kuvveti
182
a. Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti
182
aa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordroların İspat Kuvveti
182
aaa. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtsız Olması
183
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordronun Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir
183
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtsız Bordroda Dönem Dışlaması Yapılmalıdır
184
bbb. İmzalı ve Tahakkuklu Bordronun İhtirazi Kayıtlı Olması
186
aaaa. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
186
bbbb. İmzalı, Tahakkuklu ve İhtirazi Kayıtlı Bordroda Mahsup Yapılmalıdır (Dışlama Yapılmaz)
187
bb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordroların İspata Etkisi
187
aaa. İmzasız ve Tahakkuklu Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
187
bbb. İmzasız ve Tahakkuklu Bordro Banka Kanalı ile Ödendiyse Mahsup Yapılmalıdır
188
b. Tahakkuksuz Bordroların İspat Kuvveti (Sıfır Tahakkuk, Tahakkuk Değildir)
190
c. Sembolik Tahakkukların Yer Aldığı Bordroların İspat Kuvveti
192
aa. Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
192
bb. Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
193
cc. İmzalanmış Olsa Bile Dışlama Değil Mahsup Yapılmalıdır
194
dd. Yargıtay ve BAM Kararlarında Geçen Sembolik ve Sembolik Olmayan Tahakkuk Örnekleri
194
d. Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
197
aa. İmzalı ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
197
aaa. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Ancak Yazılı Delille İspat Edilebilir
197
bbb. İmzalı ve Düşük Ücretli Tahakkukta Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
199
bb. İmzasız ve Düşük Ücretten Tahakkuk Yapılan Bordroların İspata Etkisi
202
aaa. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Fazla Çalışma Süresinin Aksi Tanıkla İspat Edilebilir
202
bbb. İmzasız ve Düşük Ücretli Tahakkukta Banka Kanalı ile Ödeme Varsa Dışlama Değil Mahsup İşlemi Yapılmalıdır
203
e. Hileli Bordroların İspata Etkisi
204
aa. Hileli Bordro Nedir?
204
bb. Hileli Bordronun Aksi Her Türlü Delille İspat Edilebilir
205
cc. Hileli Bordroda Dönem Dışlaması da Mahsup İşlemi de Yapılamaz
206
dd. İşçi de Hileli Bordroya Dayanarak Fazla Çalışma Saatini İspat Edemez
207
2. Puantaj Kayıtlarının (İşyeri Giriş–Çıkış Kayıtlarının) İspat Kuvveti
208
a. Puantaj Kaydında İmza
208
aa. İşçinin İmzasını Taşımayan Puantaj Kaydı İşçi Açısından Bağlayıcı Değildir
208
bb. İşveren Kamu Kurumu ise ve Yan Delil Varsa İmzanın Olmaması Puantaj Kaydını Etkilemez
209
b. Puantaj Kaydının Aksi Tanıkla İspat Edilemez
211
c. Puantaj Kaydının Olduğu Dönem, Kayda Göre Hesaplanmalıdır. Kayıt Olmayan Dönem Ayrıca İspatlanmalıdır
212
d. İşveren Tarafından Sunulan Kayıtlar İşverenin Onayı Olmadığı Gerekçesiyle Geçersiz Sayılamaz
213
3. Kamu Kurumlarında Yazılı Deliler ve Fazla Çalışmanın İspatı
213
a. Kamu Kurumunda Tutulan Kayıtların İspat Gücü
213
b. İşyerinin Kamu Kurumu Olması Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatını Zorunlu Kılmaz
214
4. İşyerinin Faal Olduğu Saatleri Gösteren Kayıtların İspat Kuvveti
214
a. İşyerinin Faal Olduğu Süre ile İşçinin Çalışma Süresi Aynı Şey Değildir
214
b. İşçinin Çalışma Süresi İşyerinin Faal Olduğu Süreden Az ya da Çok Olabilir
216
1. Tanığın İşyerinin Çalışma Düzeni Hakkında Bilgi Sahibi Olması Gerekir
218
a. Beraber Çalışılan Tanığın Kendi Dönemi ile İlgili Tanıklığına İtibar Edilir
218
b. Komşu İşyerinde Çalışanın Tanıklığının İspata Etkisi
220
c. Tanığın, Davacının Yakını veya Akrabası Olmasının Önemi Yoktur
222
2. Husumetli Tanığın İspat Kuvveti
223
a. Husumetli Tanık Beyanının İspat Kuvveti
223
aa. Salt Husumetli Tanık Beyanı ile Fazla Çalışma İspat Edilemez
223
bb. Bazı BAM Kararlarına Göre, Aksine Delil Yoksa Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilir
226
cc. Yan Deliller ile Desteklenen Husumetli Tanık Beyanına İtibar Edilmelidir
228
b. Yan Delil Sayılan Deliller
229
aa. Emsal Nitelikteki Davalardaki Tanık ve Deliller
230
bb. Husumetli Tanık Beyanının Abartılı Olmayıp Herkesçe Bilinen Vakıalara İşaret Etmesi
232
cc. Diğer Tanık İfadeleri
232
c. Husumet Doğuran Durumlar
234
aa. Tanığın Davalı İşverene Karşı Davasının Bulunması
234
d. Husumet Doğurmayan Durumlar
236
aa. Arabuluculuk Yolu ile Anlaşma Sağlanması
236
bb. Arabuluculuk Aşamasının Devam Ediyor Olması
237
cc. Tanığın Açmış Olduğu Davanın Sulh ile Sonuçlanması
237
dd. Aynı Avukata Vekalet Verilmiş Olması
238
e. Husumetin, Tanığın Dinlendiği Tarih İtibariyle Olması Gerekir
238
f. Husumet İddiası Varsa Husumet Olup Olmadığı Araştırılmalıdır
239
3. Davacının Tanık Sıfatıyla Verdiği Beyanlar Kendi Davasında Bağlayıcıdır
239
a. Çalışma Düzenine İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır
239
b. Ödeme İkrarına İlişkin Beyanları Kendi Davasında Bağlayıcıdır
242
4. Tanıkların Çelişkili Beyanları
243
a. Davacı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki
243
b. Davacı Tanıkları ile Davalı Tanıklarının Beyanları Arasındaki Çelişki (Delillerin Eşitliğinde İşçi Lehine Hüküm Verilir)
245
5. Fazla Çalışmanın İspatında Tanık Sayısı
246
a. Fazla Çalışma Olgusunun İspatı İçin Tek Tanık Dahi Yeterlidir
246
b. Tanıklar Dinlenmeden Tanık Sayısı Mahkemece Sınırlanamaz
248
c. Hakimin Dinlenen Tanıklarla Yetinmesi Kararı (HMK m. 241)
250
aa. İspat Edilmek İstenen Husus Hakkında Kanaat Oluşmadıysa HMK m. 241 Kararı Verilemez
251
bb. HMK m. 241’in Uygulanması İçin Hakimin Karar Almış Olması Gerekir
251
cc. Hiçbir Tanık Dinlenmeden HMK m. 241 Kararı Verilemez
252
6. Fazla Çalışmanın İspatında Günlük 3 Saat Sınırı Yoktur
252
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI
253
A. Fazla Çalışma Ücretinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ücret
254
1. Ücretin Türü (Çıplak Ücret Esas Alınır)
254
2. Dönemsel Ücret Üzerinden Hesaplama Yapılmalıdır
255
3. Geçmiş Dönemlere Ait Ücretin Tespit Edilmesi
256
a. Bilinen Dönem Ücretinin Asgari Ücrete Oranı Yapılarak Tespit Edilir
256
b. İşçinin Terfi Alması veya Unvan Değiştirmesinde Bilinmeyen Ücret Tespiti
257
4. Ücret Miktarının Tespit Edilmesi
257
a. Ücretin Miktarında İspat Yükü
257
b. Ücret Miktarının İspatına Elverişli Deliller
259
aaaa. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçi Gerçek Ücretin Farklı Olduğunu İspatlayabilir
260
bbbb. Ücret Bordrosu İmzalı da Olsa İşçinin Vasfı veya Kıdemi Gereğince Asgari Ücret Aldığı Kabul Edilemez
261
bbb. İşverenin Düzenlediği, İşçinin Ücretini Gösteren Belgeler
265
bb. Tanık Anlatımı (Tanık Anlatımı ile de Ücret İspat Edilebilir)
266
cc. Emsal Ücret Araştırması
267
aaa. Emsal Ücret Araştırmasında Usule Dair Hususlar
267
aaaa. Diğer Delillerle Ücret Belirlenemiyorsa Emsal Ücret Araştırması Yapılır
268
bbbb. Ücrete Yönelik Hiçbir Delil Yoksa Emsal Ücret Araştırması ile Ücret İspat Edilemez
270
cccc. Tanıklardan Birinin Dahi Elden Ödeme Olduğuna Dair Beyanı Varsa Emsal Ücret Araştırması Yapılmalıdır
271
dddd. Re’sen Emsal Ücret Araştırması Yapılabilmesi Sorunu
272
eeee. Mahkeme Bordro Tanığını Re’sen Dinleyemez
273
bbb. Emsal Ücret Araştırmasında Yöntem
273
aaaa. Yazılacak Müzekkerelerde İşçinin ve İşin Özellikleri Yer Almalıdır
273
bbbb. Emsal Ücret Araştırması Yapılacak Kurumlar
274
aaaaa. Meslek Örgütleri ve Sendiklara Sorulmalı, TÜİK Verileri Alınmalıdır
274
bbbbb. Çalışma Alanı ile İlgili Olan Resmi Kurumlardan da Sorulabilir
276
ccccc. Tarafların Bildirdiği Emsal İşyerlerinden de Sorulmalıdır
276
ddddd. Sendikasız İşçi İçin Sendikadan Gelen Cevap Esas Alınmamalıdır
277
dd. Emsal Dosyalarda Verilen Kararlar
278
B. Çalışma Şekillerine Göre Hesaplama Yöntemi
280
1. Zaman Esaslı Çalışmalarda Fazla Çalışmanın Hesaplanması
280
a. Fazla Çalışılan Saat Sayısının Belirlenmesi
280
aa. Temel Kural Haftalık Çalışma Saatine Göre Belirlemektir
280
bb. Yarım Saatten Az Çalışmalar Yarım Saate, Yarım Saatten Fazla Çalışmalar Bir Saate Yuvarlanır
281
b. Normal Saat Ücreti ve Fazla Çalışılan Saat Ücretinin Hesaplanması
282
2. Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
283
a. Sadece Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması
284
b. Sabit Ücret ve Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması
284
bb. 2020 İlke Kararı ile Gelen Yeni Uygulama
285
c. Sabit Ücret ve Hedefe Bağlı Primli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma Ücreti
289
3. Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
290
a. Sadece Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma
291
b. Sabit Ücret ve Bahşişli Çalışma Sisteminde Fazla Çalışma
291
4. Yüzde Usulü Ücret ile Çalışma Sisteminde Fazla Çalışmanın Hesaplanması
292
5. Fazla Çalışma Ücretinden Yapılacak Yasal Kesintiler (Brütün Nete Çevrilmesi)
293
6. Fazla Çalışma Ücretinin Brüt veya Net Olarak Hesaplanmasında Usule İlişkin Hususlar
294
a. Kural, Fazla Çalışma Ücretinin Brüt Olarak Hesaplanmasıdır
294
b. Mahkeme Taleple Bağlıdır. Net Olarak Talep Edildiyse Net, Brüt Olarak Talep Edildiyse Brüt Olarak Hüküm Kurulmalıdır
296
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ,
ZAMANAŞIMI VE HAKKANİYET İNDİRİMİ
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE FAİZ
299
A. Fazla Çalışma Ücretine Uygulanacak Faizin Türü
299
1. Kural Olarak Uygulanacak Faiz En Yüksek Mevduat Faizidir
299
2. Faizin Türü Bakımından Mahkemenin Taleple Bağlılığı
300
a. Davacının Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz
300
aa. Eski Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Mevduat Faizini de Kapsar
300
bb. Yeni Uygulamaya Göre Yasal Faiz Talebi Adi Kanuni Faiz Talebidir
301
b. Davacının İşK m. 34'e Göre Yasal Faiz Talep Etmesi Halinde Uygulanacak Faiz
303
3. Basın İş Kanunu'na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz
303
4. Basın İş Kanunu’ndaki Günlük Yüzde 5 Fazla Ödemenin AYM Kararı ile İptal Edilmiş Olması
304
5. Deniz İş Kanunu’na Göre Çalışanlar İçin Uygulanacak Faiz
306
B. Faizin Başlangıç Tarihi Olarak Temerrüt
306
1. Muacceliyet ve Temerrüt Kavramlarının Farkı
306
2. İşverenin Temerrüde Düşürülmesi
308
a. İhtar ile Temerrüt
310
aa. İhtar ile Temerrütte İhtarın Taşıması Gereken Özellikler
311
aaa. Alacakların İhtarda Tek Tek Sayılması Gerekir
311
bbb. İhtarda Açıkça Belirtilmeyen Alacak Bakımından Temerrüt Oluşmaz
312
ccc. İhtarda Miktar Yazılmasına Gerek Yoktur
313
bb. Miktar Belirten İhtarda Temerrüt, Miktar ile Sınırlı Olarak Oluşur
314
cc. İhtar ile Temerrütte Temerrüt Tarihinin Tespiti
315
aaa. İhtarda Ödeme Süresi Verildiyse Temerrüt Sürenin Sonunda Başlar
315
bbb. İhtarda Ödeme Günü Belirtildiyse Temerrüt Bu Tarihte Gerçekleşir
316
ccc. İhtarda Süre Verilmediyse Temerrüt Tebliğle Başlar
316
dd. İhtar Varsa Faizin Dava veya Islah Tarihinden İtibaren Başlatılması Yanlıştır
317
b. Arabuluculuk Son Tutanağı ile Temerrüt
318
c. Davanın Açılması ile Temerrüt
321
aa. Belirsiz Alacak Davasında Davanın Açılması ile Temerrüt
322
bb. Kısmi Davada Davanın Açılması ile Temerrüt
325
d. lslah ile Temerrüt
326
3. Faize ve Faiz Başlangıcına İlişkin Özellikli Durumlar
327
b. Dava Dilekçesinde Asıl Alacak İçin Faiz Talep Edilmemişse Islah Dilekçesi ile Yalnızca Artırılan Kısım İçin Faiz Yürütülmelidir
328
c. Islah Dilekçesi ile İşlemiş Faiz Ayrı Bir Alacak Olarak Talep Edilebilir
328
4. Faiz Başlangıç Tarihi Bakımından Taleple Bağlılık
330
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE ZAMANAŞIMI
331
B. Zamanaşımının Başlangıcı
332
1. Zamanaşımının Başlangıcı, Muacceliyet Tarihi Yani Ödeme Günüdür
332
2. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Günü (Zamanaşımı Başlangıcı) En Geç Bir Aydır
333
3. Her Bir Fazla Çalışma Ücretinin Zamanaşımı Süresi Ayrıdır
334
4. Zamanaşımı Süresinin Başlaması için Sözleşmenin Bitmesi Gerekmez
335
C. Zamanaşımını Durduran Durumlar
336
1. Arabuluculuk Süreci
336
3. Zamanaşımının Tespiti (Geriye Doğru 5 Yıl Gidilmesi Hesabı)
339
D. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
343
1. Cevap Dilekçesi ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
344
2. Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
345
3. Kısmi Davada Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülmesi
346
E. Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemeyeceği Durumlar
349
1. Cevap Dilekçesi Verilmediyse Cevap Dilekçesinin Islahı ile Zamanaşımı Def’inde Bulunulamaz
349
2. Belirsiz Alacak Davasında Bedel Artırımı veya Islah ile Artırılan Talep Sonucuna Karşı Zamanaşımı Def'inin İleri Sürülemez
350
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE HAKKANİYET İNDİRİMİ
351
A. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı ve Uygulama Şartları
353
1. Hakkaniyet İndiriminin Hukuki Dayanağı
353
2. Fazla Çalışmanın Sadece Tanıkla İspatlanması Halinde Hakkaniyet İndirimi Uygulanmak Zorundadır
354
3. Fazla Çalışmanın Yazılı Delille İspatlanması Halinde İndirim Yapılamaz
355
B. Hakkaniyet İndiriminin Oranı
357
1. Uygulamada Yerleşen Oran 1/3 ve %30’dur
358
2. Yargıtay’ın Bozma Kararı Dışında Kalan Oran Aynen Korunmalıdır
359
C. Hakkaniyet İndirimi Zamanaşımı Uygulandıktan Sonra Yapılmalıdır
360
D. Mahsup İşlemi Hakkaniyet İndiriminden Sonra Yapılmalıdır
360
E. Hakkaniyet İndiriminde Davalı Yararına Vekalet Ücreti ve Yargılama Giderlerine Hükmedilemez
362
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK,
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ VE
ÖDENMEMESİNE BAĞLANAN SONUÇLAR
I. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUK
365
A. İşyeri Devrinde Sorumluluk
365
1. Devralan İşverenin Sorumluluğu
365
a. Devir Tarihi İtibariyle Muaccel Olmuş Borçlardan Sorumludur
365
b. Devirden Önce Biten Sözleşmelerdeki Sorumluluğu TBK m. 202 Çerçevesinde Değerlendirilmelidir
366
2. Devreden İşverenin Sorumluluğu
367
3. İşyeri Devri Olgusunun Tespit Edilmesi
367
a. Taraflar Arasında Doğrudan Hukuki Bağ Olmasına Gerek Yoktur
367
b. İşyeri Devrinin Tespitinde Temel Ölçüt: Ekonomik Birliğin Kimliğini Koruması
369
aa. Ekonomik Birliğin Kimliğinin Korunmasında Esas Alınan Kriterler
369
bb. Kriterlerin Tamamının Gerçekleşmesi Gerekmez. Bir Kısmının Gerçekleşmesi de İşyeri Devri Bakımından Yeterli Olabilir
370
cc. Olmazsa Olmaz Kriter Olarak Faaliyet Benzerliği
371
c. Alt İşverenler Arasında İşyeri Devri Kriterleri
371
aa. İşçi veya Alt İşveren Fesih İradesinde Bulunduysa İşyeri Devri Yoktur
372
B. İş Sözleşmesinin Devrinde Sorumluluk
373
1. İş Sözleşmesinin Devrini İşyeri Devrinden Ayıran Temel Unsur: İşyeri Değişikliği
374
2. İş Sözleşmesinin Devrinde Fazla Çalışma Ücretinden Sorumluluk
375
a. Eski Uygulamaya Göre İş Sözleşmesi Devri İşyeri Devri Gibidir
375
b. Yeni Uygulamaya Göre İş Sözleşmesinin Devrinde Devredenin Sorumluluğu Yoktur
376
C. Asıl İşveren–Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluk
377
1. Asıl İşverenin Sorumsuzluğunu Öngören Anlaşma İşçiyi Bağlamaz
379
2. Zamanaşımı Def’inin Sirayeti (Asıl İşverenin İleri Sürdüğü Def’i Alt İşverene Sirayet Etmez)
379
3. Davadan Feragatin Sirayeti
384
D. Organik Bağın Varlığı Halinde Sorumluluk
385
1. Organik Bağın Tespitinde İncelenecek Hususlar
386
2. Şirket Ortaklarının Akraba Olması ya da Faaliyet Benzerliği Tek Başına Organik Bağın Varlığını İspat Etmez
387
E. İhale Makamı Olarak Kamu Kurumlarının Sorumluluğu
388
II. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ
389
A. Fazla Çalışma Ücretinin Ödeme Zamanı
389
B. Fazla Çalışma Ücretinin Ödendiğinin İspat Edilmesi
390
2. Ödemenin İspat Edilmesinde Deliller
391
a. Ücret Hesap Pusulası
391
aa. İmzalı Ücret Bordosu
392
bb. İmzasız Ücret Bordrosu
392
cc. İhtirazi Kayıtlı Ücret Bordrosu
393
d. Tanık Beyanları ile Ödeme İspat Edilemez
393
e. Davacının Başka Davadaki Tanık İfadesi Kendi Davasını Etkiler
394
f. Fotokopi Belge ile Ödemenin İspatı
395
1. İbranamenin Geçerlilik Şartları
397
b. İş Sözleşmesinden Sonra En Az 1 Ay Geçmelidir
398
c. Alacak Türleri ve Miktarlar Açıkça Yazılmalıdır
399
d. İşçinin Alacağı Eksiksiz Olarak Bankaya Ödenmelidir
400
aa. Kısmi Ödemeyi İçeren İbranamenin Makbuz Etkisi
400
bb. Tam Ödemeyi İçeren İbranamenin Borcu Söndürmesi
401
cc. Banka Dışı Yapılan Ödemede İbraname Geçersiz Olsa da Yapılan İfa Geçerlidir
402
2. İsticvap ile İbraname Geçerlilik Kazanamaz. Yasal Şartlar Sağlanmalıdır
402
3. İbraname ile Savunmanın Çelişmesi
403
a. 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu Dönemine İlişkindir
403
b. Savunma ile Çelişen İbraname Geçersizdir
403
c. Çelişkiye Düşülmeyen Alacak Varsa İbraname Bu Yönden Geçerlidir
404
4. Geçerli Olan İbranamenin Hukuki Sonucu
404
D. İşverenin Açıklamasız Olarak Yaptığı Kısmi Ödemede Mahsup
405
1. Öncelikle Faiz ve Giderlerden Mahsup Yapılır
406
2. Asıl Alacak Olarak İlk Önce Muaccel Olan Alacak Mahsup Edilir
407
b. Ücretten Sonra, Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Ücreti Muaccel Olduğundan Bunlar Mahsup Edilir
409
3. Birlikte Muaccel Olanlardan İlk Önce Takibe Konulan Borç Mahsup Edilir
409
4. Takip Yoksa, Temerrüdü Daha Önce Gerçekleşen Mahsup Edilir (Ücret Alacaklarından Sonra Kıdem Tazminatı Mahsup Edilir)
409
5. Muacceliyet ve Temerrüt Tarihi Aynı Olan Alacaklar Oranlama ile Mahsup Edilir (İhbar Tazminatı ve Yıllık İzin Oranlama ile Mahsup Edilir)
409
6. Mahkemece Yapılan Ödemenin Hangi Alacağa İlişkin Olduğu Sorulmalıdır. Bildirilmezse Yasanın Öngördüğü Şekilde Mahsup Yapılır
410
E. Fazla Çalışmanın Karşılığında Serbest Zaman Kullandırılması
411
F. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesine İlişkin Uygulamadaki Usul Sorunları
413
1. Borcu Sona Erdiren Belge Yargılamanın Her Aşamasında İleri Sürülebilir
413
2. Ödeme, Def’i Değil İtiraz Olduğundan Mahkemece Re'sen Dikkate Alınır
416
3. İcra Tehdidi Altında Yapılan Ödemenin Davayı Konusuz Bırakmaması
416
III. FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENMEMESİNİN SONUÇLARI
418
A. İşçinin Fesih Hakkı
418
1. İşçinin Derhal Fesih Hakkı Vardır
419
2. İşçi Derhal Fesih Hakkını Kullanmak İçin İşverene Süre Vermek Zorunda Değildir. İşçi Eylemli Fesih Yapabilir
421
3. Eylemli Fesihten Sonra Tutulan Devamsızlık Tutanaklarının Bir Önemi Yoktur
422
4. Fesih İhtarından Sonra Yapılan Ödeme Haklı Feshi Ortadan Kaldırmaz
425
5. Ödenmeyen Ücret Varsa Haklı Fesih İçin Hak Düşürücü Süre İşlemez
425
6. Ücretin Zamanaşımına Uğramış Olması Haklı Feshi Etkilemez
426
B. İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı
427
1. Ücretin Muacceliyet Tarihinden İtibaren 20 Günde Ödenmemiş Olması Gerekir
428
2. Kaçınma Hakkı Yalnızca Ücret Ödenmemesi Durumuna Özeldir
428
3. İşverene Haber Vermek Gerekir
428
4. Mücbir Sebebin Varlığını İspat Yükü İşverendedir
429
C. Fazla Çalışma Ücretini Ödememenin Cezai Sonuçları
429