YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI
II. KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE
A. Parlamenter Hükûmet Sistemi
80
2. Parlamenter Hükûmet Sistemini Benimseyen
3. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Birleşik Krallık
Uygulaması (Westminster Sistemi ya da
Çoğunlukçu Sistem) ve Yasama ile Yürütme
Organları Arasındaki İlişkiler
101
a) Parlamento: Lordlar Kamarası ve Avam
Kamarası ……………………………………….117
(1) Lordlar Kamarası (House of Lords)
118
(2) Avam Kamarası (House of Commons)
121
b) Yürütme Organı: Kral/Kraliçe ve Kabine 126
(1) Kral/Kraliçe (The Crown)
126
(2) Kabine (Cabinet): Başbakan ve Bakanlar132
(a) Gölge Kabine (Shadow Cabinet)
136
c) Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki
İlişkiler ………………………………………….136
(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının
(2) Devlet Başkanının Kanunları Veto Yetkisi
(3) Devlet Başkanının Avam Kamarası’nı Fesih
(5) İkincil Kanunlar ya da İkincil Yasama Biçimleri
(6) Karşı İmza Kuralı
148
(7) Parlamento’nun Yürütme Organını Denetleme
(a) Güven Oylaması/Güvensizlik Oylaması
(b) Yazılı ve Sözlü Soru
151
(d) Komisyonlar ya da Komiteler
154
d) 03/04/1721–09/05/2025 Tarihleri Arasında Birleşik
Krallık’ta Görev Yapan Devlet Başkanları,
Başbakanlar ve Hükûmetleri …………………158
(1) Tabloyla İlgili Bilgi Notu
177
4. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Federal Almanya
Cumhuriyeti Uygulaması ve Yasama ile Yürütme
Organları Arasındaki İlişkiler
181
a) Yasama Organı: Federal Meclis (Bundestag) ve
Federal Konsey (Bundesrat) ………………….182
b) Yürütme Organı: Federal Cumhurbaşkanı ve
Federal Bakanlar Kurulu ……………………
194
(1) Federal Cumhurbaşkanı (Bundespräsident)
(2) Federal Bakanlar Kurulu (Bundesregierung):
Federal Başbakan (Şansölye) ve
c) Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki
İlişkiler ………………………………………….211
(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının
(2) Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Veto Yetkisi
(3) Cumhurbaşkanı’nın Federal Meclis’i Fesih
(4) Kanun Hükmünde Kararnameler
216
(5) Zorunlu ya da İvedi Yasama Durumu
219
(6) Karşı İmza Kuralı
220
(7) Parlamentonun Yürütme Organını Denetleme
(b) Fesih Tehdidi Altında Güven Oylaması
(c) Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu . 227
(d) Araştırma Komisyonları
229
d) 20/09/1949–09/05/2025 Tarihleri Arasında Federal
Almanya Cumhuriyeti’nde Görev Yapan
ile Bundestag Seçim Dönemleri ……………
234
B. Başkanlık Hükûmet Sistemi
241
3. Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik
Devletleri Uygulaması ve Yasama ile Yürütme
Organları Arasındaki İlişkiler
251
a) Yasama Organı: Kongre (Congress) 258
(1) Temsilciler Meclisi (House of Representatives)
b) Yürütme Organı: Başkan (President) ………
265
(1) Başkan Yardımcısı (Vice President)
278
(a) Başkan Yardımcısının Görevleri
280
(b) 06/04/1841–20/01/1977 Tarihleri Arasında
Görev Yapan ve Başkanlık Görev Sürelerini
Tamamlayan Başkan Yardımcıları, Görev
Tarihleri ve Görev Süreleri
281
(2) 30/04/1789–09/05/2025 Tarihleri Arasında Görev
Yapan Başkanlar ve Başkan Yardımcıları
c) Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki
İlişkiler ………………………………………….294
(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının
(2) Başkan’ın Kanunları Veto Yetkisi
299
(a) 30/04/1789 ile 09/05/2025 Tarihleri Arasında
Görev Yapan Başkanlar ve Veto Ettikleri
(3) Başkanlık Kararnameleri (Executive Orders)
(a) 30/04/1789 ile 09/05/2025 Tarihleri Arasında
Görev Yapan Başkanlar ve İmzaladıkları
Başkanlık Kararnameleri
311
(4) Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi (The
Supreme Court of the United States)
317
(5) Bütçe Sürecinde Kongre ve Başkan
321
(a) Federal Hükümetteki Finansman Boşlukları
(6) Senato’nun Bazı Atamaları Onaylama Yetkisi
(a) 12/11/2024 Tarihli Plum Book
329
(7) Suçlama/İtham Mekanizması (Impeachment)
(a) 11/01/1799–09/05/2025 Tarihleri Arasında
Gerçekleştirilen Impeachment Yargılamaları
ve Bu Yargılamaların Sonuçları
336
C. Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemi
339
1. 08/01/1959–09/05/2025 Tarihleri Arasında Fransız
Cumhuriyeti’nde Görev Yapan Cumhurbaşkanları
2. Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemini Benimseyen
PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE UYGULAMALARINA GENEL BAKIŞ
II. 1876 KĀNÛN–I ESÂSÎ’DE 22/08/1909 TARİHLİ ANAYASA
DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM
398
A. Yasama Organı: Heyet–i Umûmî ya da Meclis–i
1. Heyet–i Meb‘ûsan ya da Meclis–i Meb‘ûsan
408
2. Heyet–i A‘yân ya da Meclis–i A‘yân
415
B. Yürütme Organı: Pâdişâh ve Heyet–i Vükelâ ya da
2. Heyet–i Vükelâ ya da Meclis–i Vükelâ
423
a) II. Meşrutiyet Dönemi’nde Görev Yapan
Hükûmetler ……………………………………426
1. Pâdişâhın Kanunları Veto Yetkisi
431
2. Pâdişâhın Heyet–i Meb‘ûsan’ı Fesih Yetkisi
433
3. Kānûn–ı Muvakkatler ya da Geçici Kanunlar
435
4. Nizâmnâmeler ya da Tüzükler
438
5. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme
a) Soru ya da Sual …………………………………441
b) Güven Oylaması ve Gensoru ya da İstîzâh …442
c) Meclis Araştırması ya da Heyet–i Tahkîkîye
445
d) Meclis Soruşturması …………………………
446
e) Genel Görüşme …………………………………448
III. 1921 VE 1924 TEŞKİLÂT–I ESÂSİYYE KÂNÛNLARI
IV. 1961 ANAYASASI DÖNEMİ
464
B. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi
470
2. Cumhuriyet Senatosu
472
C. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu
2. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar
481
3. “Karşı İmza Kuralı” ve Cumhurbaşkanı’nın Siyasi
D. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler484
1. Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Bir Daha
Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi
488
2. Cumhurbaşkanı’nın Türkiye Büyük Millet
Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme
3. Kanun Hükmünde Kararnameler
494
4. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme
ve Bilgi Edinme Araçları
497
a) Soru ……………………………………………
497
b) Genel Görüşme ………………………………
499
c) Meclis Araştırması ……………………………
501
d) Meclis Soruşturması …………………………
503
e) Güven Oylaması ……………………………….505
f) Gensoru ………………………………………….507
E. 27/05/1960–12/09/1980 Tarihleri Arasında Görev
Yapan Cumhurbaşkanları ve Hükûmetler
509
F. 1961 Anayasası Döneminde Görev Yapan Koalisyon
ve Azınlık Hükûmetleri
512
V. 1982 ANAYASASI’NIN İLK HALİ
515
B. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi
522
1. 23/04/1920–02/06/2023 Tarihleri Arasında Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin Üye Tam Sayısındaki
C. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu
2. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar
552
3. Karşı İmza Kuralı ve Cumhurbaşkanı’nın Siyasi
D. Hükûmet Sistemi: “Rasyonelleştirilmiş ya da Aklîleştirilmiş
Parlamenter Hükûmet Sistemi”
568
E. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler577
1. Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Bir Daha Görüşülmek
Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri
2. Cumhurbaşkanı’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi
Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme
3. Kanun Hükmünde Kararnameler
584
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve
Denetleme Araçları ………………………………594
a) Soru ……………………………………………
594
b) Güven Oylaması ……………………………….597
c) Gensoru …………………………………………599
d) Meclis Soruşturması …………………………
602
VI. 31/05/2007 TARİHLİ VE 5678 SAYILI KANUNLA
YAPILAN ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI
B. Anayasa Değişikliği Sürecine Kısa Bir Bakış
612
C. Hükûmet Sisteminde Değişiklik Oldu Mu?
624
VII. 12/09/1980 TARİHLİ ASKERİ MÜDAHALE’DEN
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNE
GEÇİLİNCEYE KADAR GÖREV YAPAN CUMHURBAŞKANLARI
VIII. 1982 ANAYASASI DÖNEMİNDE GÖREV YAPAN
KOALİSYON VE AZINLIK HÜKÛMETLERİ
643
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER
I. 21/01/2017 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ
B. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi
679
1. Milletvekillerinin Seçimi
691
2. Milletvekillerinin Hukuki Statüsü
704
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Yapısı
708
a) Başkanlık Divanı ……………………………….708
b) Danışma Kurulu ……………………………….710
c) İhtisas Komisyonları …………………………
711
d) Siyasi Parti Grupları …………………………
714
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Görev ve
C. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı
718
2. Göreve Başlaması ve Görevinin Sona Ermesi
734
3. Görev ve Yetkileri
739
4. Siyasi ve Hukuki Sorumluluğu
744
5. Düzenleyici İşlemleri
746
a) Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri …………
747
b) Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri …………
765
c) Cumhurbaşkanlığı Kararları ………………….768
d) Adsız Düzenleyici İşlemler …………………
771
6. Kabinenin Diğer Üyeleri: Cumhurbaşkanı Yardımcıları
a) Cumhurbaşkanı Yardımcıları ………………
773
(1) Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek
(2) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve
(3) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu
b) Bakanlar ………………………………………
778
(1) Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 784
(2) Bakanların Görev ve Yetkileri
784
(3) Bakanların Sorumluluğu
785
(4) Bakan Yardımcıları
787
7. Politika Kurulları
791
8. Cumhurbaşkanlığı Yatırım ve Finans Ofisi
795
9. Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
797
10. Parlamenter Hükûmet Sistemi Uygulaması
Döneminde Cumhurbaşkanlığı Görevini Yerine
Getirenler, Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi
Seçimlerinde Aday Olabilir Mi?
798
D. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler ve
Kimi Etkileşim Araçları
827
1. Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının
2. Cumhurbaşkanı’nın “Kanunları Veto Yetkisi” 832
3. Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine
4. Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu
845
5. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların
Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları
852
6. Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel
Seçiminin Aynı Tarihte Yapılması
857
7. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve
a) Yazılı Soru ……………………………………
865
b) Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru
ve Cevap İşlemi ………………………………
868
c) Genel Görüşme …………………………………869
d) Meclis Araştırması …………………………….872
e) Meclis Soruşturması …………………………
875
(1) Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde
Hesap Verebilirlik Mekanizmaları
876
E. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Parlamenter
Hükûmet Sisteminin Türkiye Cumhuriyeti Uygulamasının
F. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin, Başkanlık
Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri
Uygulaması ve Yarı Başkanlık Hükûmet Sisteminin
Fransız Cumhuriyeti Uygulaması ile Karşılaştırılması
II. ARA DEĞERLENDİRME
889
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İLE BAZI TARTIŞMALAR
II. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR
911
A. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın
Zayıflatılması Tartışmaları
912
B. “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 936
C. “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası
947
D. “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi”
Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet
Meclisi Arasındaki Denge(sizlik)
955
E. Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cumhurbaşkanlığı
F. Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri
976
G. “Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları . 988
H. Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları
993
İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu
Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri
1011
1. “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu
2. Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi
1026
III. NELER YAPILABİLİR?
1028
A. Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriyle
Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir
C. Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve
Kurumun Etkinliği Artırılabilir
1040
D. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili
Kimi Değişiklikler Yapılabilir
1047
E. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim
Mekanizmaları Güçlendirilebilir
1053
F. Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye
Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında
Etkileşim Sağlanabilir
1056
G. Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halk Oylaması
Usulü Benimsenebilir
1058
1. “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir
1067
2. Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı”
3. Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir
1071
4. E–Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygınlaştırılabilir
H. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir
1079
İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir
1086
J. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili
Tereddütler Giderilebilir
1096
K. Cumhurbaşkanı Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı
Yardımcısı Seçimi de Yapılabilir
1107
GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER
SİSTEM ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
III. YÜRÜRLÜKTEKİ ANAYASA MADDELERİ İLE
DEĞİŞİKLİK ÖNERİSİ HÜKÜMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
VE ÖNERİNİN MADDE GEREKÇELERİ
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
1477
YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE AKADEMİK YAYINLARI