Tüketici Hukukunda Müzakere Edilmemiş Sözleşme Hükümleri ve Denetimi

ÖNSÖZ 

İÇİNDEKİLER 

KISALTMALAR 

I. KONUNUN ÖNEMİ VE SORUNUN ORTAYA KONULMASI 

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 

III. TERMİNOLOJİ 

IV. ARAŞTIRMA PLANI 

I. MÜZAKERE EDİLMEMİŞ SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN TANIMI, UNSURLARI, ÖZELLİKLERİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ 

A. Tanımı 

B. Unsurları 

1. Hükmün Önceden Hazırlanmış (Formüle Edilmiş) Olması ve Sözleşmenin Yapılmasından Önce Tüketiciye Sunulmuş Olması 

2. Hükmün İçeriği Hakkında Tüketiciye Müzakere İmkânı Tanınmadan Sözleşmeye Dahil Edilmiş Olması 

C. Özellikleri 

1. Sağladığı Avantajlar 

a. Rasyonalizasyon Faydası 

b. Sözleşme Risklerinin Devrini Sağlaması 

2. Doğurduğu Sorunlar 

a. Sözleşme Hakkında Bilgi Eksikliği Sorunu Doğurması 

b. Sözleşme Yapma Zorunluluğu Doğurması 

D. Hukuki Niteliği 

II. MÜZAKERE EDİLMEMİŞ SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI 

A. Objektif Uygulama Alanı 

1. Tüketici İşlemleri Özellikle Tüketici Sözleşmesi 

a. Genel Olarak 

b. Tüketici İşlemi 

c. Tüketici Sözleşmesi 

B. Sübjektif Uygulama Alanı 

1. Tüketici 

a. Tanımı 

b. Unsurları 

aa. Gerçek ya da Tüzel Kişi Olması 

aaa. Gerçek Kişiler 

bbb. Tüzel Kişiler 

bb. Mal veya Hizmeti Ticari ya da Mesleki Olmayan Amaçlarla Edinmesi 

cc. Mal ya da Hizmeti Karma Amaçlarla Edinmesi 

dd. Mal ya da Hizmet Edinme Amacının Sonradan Değişmesi 

2. Girişimci 

a. Satıcı veya Sağlayıcı 

aa. Tanımı 

bb. Unsurları 

aaa. Gerçek ya da Tüzel Kişi Olması 

bbb. Mal ya da Hizmeti Ticari veya Mesleki Amaçla Sunması 

b. Konut Finansmanı Kuruluşu 

c. Kredi Veren 

d. Tasarruf Finansman Şirketi 

I. MÜZAKERE EDİLMEMİŞ SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN YARGI YOLUYLA DENETİMİ 

A. Genel Olarak 

B. Amacı ve Nedenleri 

C. Denetimle İlgili Yasal Düzenlemenin Hukuki Dayanağı Olarak 93/13 Sayılı Avrupa Birliği Direktifi 

1. Genel Olarak 

2. Direktifin Amacı 

3. Direktifin Konu ve Kişi Bakımdan Uygulama Alanı 

4. Direktif Kapsamındaki Korumadan Yararlanabilmenin Şartı Olarak Hükmün Müzakere Edilmemiş Olması 

D. Müzakere Edilmemiş Sözleşme Hükümlerinin Kapsam (Yürürlük) Denetimi 

1. Genel Olarak 

2. Konusu ve Amacı 

3. İlişkilendirme Anlaşması 

4. Müzakere Edilmemiş Hükümlerin Sözleşme İçeriğine Dâhil Olması için Gerekli Koşullar 

a. Genel Olarak 

b. Müzakere Edilmemiş Hükümler Hakkında Tüketiciye Açıkça Bilgi Vermesi 

c. Müzakere Edilmemiş Hükümlerin İçeriğini Öğrenme İmkânını Tüketiciye Sağlaması 

d. Müzakere Edilmemiş Hükümlerin Sözleşmeye Dahil Olmasına Tüketicinin Onay Vermesi 

aa. Tam (Bilinçli) Kabul 

bb. Global (genel–toptan) Kabul 

e. İlan Konusu Yapılan Müzakere Edilmemiş Sözleşme Hükümleri ve Denetimi 

aa. Denetimin Hukuki Dayanağı Olarak Güven Sorumluluğu 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Tanımı, Niteliği ve Unsurları 

ccc. Güven Sorumluluğu ile Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Koruma Yükümlülüklerinin Dayanağı Olarak Culpa In Contrahendo Sorumluluğu Arasındaki İlişki 

(a). Genel Olarak 

(b). Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Kusurlu Sorumluluk (Culpa in Contrahendo) 

(c). Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Koruma Yükümlülüklerinin İhlali 

(1). Edim Yükümlülükleri ve Koruma Yükümlülükleri Ayrımı 

(2). Koruma Yükümlülükleri 

5.Saydamlık (Şeffaflık) Kuralı 

6. Sözleşmenin Niteliğine ve İşin Özelliğine Yabancı Hükümlerin Sözleşme İçeriğine Dâhil Olamaması (Özel Kapsam Denetimi) 

a. Genel Olarak 

b. Müzakere Edilmemiş Hükümlerin Sözleşmenin Niteliğine ve İşin Özelliğine Yabancı Olması 

7. Kapsam Denetiminin Sonuçları 

a. Genel Olarak 

b. Yazılmamış Sayılma 

c. Yazılmamış Sayılmanın Sözleşmeye Etkisi 

E. Müzakere Edilmemiş Sözleşme Hükümlerinin Yorum Yoluyla Denetimi 

1. Genel Olarak 

2. Konusu ve Amacı 

3. Yorumda Takip Edilecek Yöntem 

a. Bireysel Anlaşmanın Önceliği Kuralı 

b. Belirsizlik (Açık Olmama) Kuralı 

c. Daraltıcı Yorum Kuralı 

d. Objektif Yorum Kuralı 

F. Müzakere Edilmemiş Sözleşme Hükümlerinin İçerik Denetimi 

1. Genel Olarak 

2. Konusu ve Amacı 

3. İçerik Denetiminde Belirleyici Esaslar 

a. Haksız Şart ve Unsurlarının Tespit Edilmesi 

aa. Haksız şart kavramı ve Tanımı 

bb. Haksız Şartın Unsurları 

aaa. Hükmün Tüketici ile Müzakere edilmeden Sözleşmeye Dahil Edilmiş Olması 

bbb. Hükmün Tarafların Sözleşmedeki Hak ve Yükümlülükleri Arasında Tüketici Aleyhine Dengesizliğe Neden Olması 

(a). Tarafların Hak ve Yükümlülükleri Arasındaki Dengesizliğin Belirlenmesi 

(b). İçerik Denetiminin Sübjektif Kriteri Olarak Tüketici Aleyhine Sözleşmede Dengesizlik 

(c). Sözleşmedeki Dengesizliğin Tespit Edilmesinde Hâkimin Yararlanacağı Denetim Ölçütleri 

(1). TSHŞHY Ekinde Düzenlenen Haksız Şart Örnekleri 

(2). Önemli Haksız Rekabet Hallerine İlişkin TTK m. 55/ f. 1 (f)’de Düzenlenen Denetim Ölçütleri 

(i) Kendisinden Sapılan Mevcut Kanuni Düzenlemeler Kriteri 

(ii) Sözleşmenin Niteliğine Aykırı Hak ve Borç Dağılımı Öngörme Kriteri 

d. Dengesizliğin Haksız Şarta Neden Olabilecek Nitelikte Olup Olmadığının Değerlendirilmesinde Genel ve Objektif Denetim Kriteri Olarak Dürüstlük Kuralı 

aa. Genel Olarak 

bb. İçerik Denetiminin Genel ve Objektif Denetim Ölçütü Olarak Dürüstlük Kuralı 

e. Özel İçerik Denetimi: Değiştirme Yasağı 

4. İçerik Denetiminin Sınırları (İçerik Denetimine Tabi Tutulamayan Sözleşme Hükümleri) 

aa. Edim ve Karşı Edim Hakkındaki Hükümler 

bb. İç Hukuk ya da Uluslararası Bir Anlaşma Hükmünün Tüketici Sözleşmesinde Yer Alması 

5. İçerik Denetiminin Sonuçları 

aa. Haksız Şartın (Adil Olmayan Sözleşme Hükümlerinin) Yaptırımı 

bb. Geçersiz Sayılan Haksız Şart Hükümlerinden Sonra Sözleşmenin Hukuki Durumu 

II. MÜZAKERE EDİLMEMİŞ SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN İDARİ DENETİMİ 

A. Genel Olarak 

B. İdari Denetim Merci Olarak Bakanlığın Yetki ve Görevleri 

I. GENEL OLARAK 

II. TÜKETİCİ HAKEM HEYETİ 

III. ZORUNLU ARABULUCULUK 

IV. TÜKETİCİ MAHKEMESİ 

A. Görevli ve Yetkili Mahkeme 

1. Görevli Mahkeme 

2. Yetkili Mahkeme 

B. Taraflar 

1. Davacı 

2. Davalı 

C. Yargılama Usulü 

D. İspat Yükümlülüğü 

E. Yargılama Giderleri 

SONUÇ 

KAYNAKÇA