TÜRKİYE’DE BAZI YAŞAMSAL İSTATİSTİKLER,
SAĞLIK SİSTEMİ VE SAĞLIĞIN FİNANSI
1. NÜFUS, BAZI YAŞAMSAL İSTATİSTİKLER
35
2. TÜRKİYE SAĞLIK SİSTEMİ
36
2.1. Sağlıkta Dönüşüm Projesine Duyulan İhtiyacın Gerekçeleri
37
2.1.4. İnsan Kaynakları
38
2.1.5. Kayıt Eksikliği
38
2.2. Sağlıkta Dönüşüm ile Genel Değişiklikler
39
4. SAĞLIK HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ İLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ BİLGİLER
41
3.2. Non–Normatif Yöntem
47
4. ETİK HUKUK İLİŞKİSİ
48
5. TIP ETİĞİ İLE İLGİLİ KISA TARİHÇE
50
6.1. Tıp Etiği Neden Önemlidir?
53
6.2. Tıp Etiği Neden Günceldir?
54
6.2.1. Tarihsel Nedenler
54
6.2.2. Teknolojideki Gelişmeler
55
6.2.3. Demokratik Değerlerin Gelişmesi
55
8.1. Biyoetik – Tıp Etiği
57
9.2. Deontolojik Yaklaşım
58
9.7. Örnek Olaylara Dayalı Etik
62
9.8.1. Özerkliğe Saygı İlkesi
64
TÜRKİYE’DE HEKİMLİKTE MESLEKİ DEONTOLOJİ İLE
1. TIBBİ DEONTOLOJİ NİZAMNAMESİ
70
1.2. Hastanın Özel Yaşamına ve Hekim Seçme Hakkına Saygı
70
1.3. Reklam ve Aracı Kullanma ile ilgili Yasaklar
71
1.4. Hekimin Özerkliği
71
1.5. Tanı ve Tedavide Mesleki Yükümlülükler
71
1.6. Hastaya Bilgi Verme
72
1.7. Korunma ile İlgili Yükümlülükler
72
2. HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
73
2.1. Hekimin Görev ve Ödevleri
73
2.2. Sır Saklama Yükümlülüğü
73
2.4. Hekim Mesleğini Uygularken Reklam Yapamaz
74
2.5. Meşru ve Yasak Yöntemler
74
2.6. Hekim Aracılık Edemez, Aracıdan Yararlanamaz ve Endüstri ile İlişkilerde Çıkar Sağlayamaz
74
2.7. Meslektaşlar Arasında İlişkide Saygı ve Mesleki Dayanışma
75
2.8. Yetkinlik Dışı Faaliyet Yasağı ve Konsültasyon
75
2.9. Hekim Hasta İlişkileri
75
2.10. Terminal Dönemdeki Hastalar
75
2.11. Hekimin Tedaviyi Bırakması
76
2.12. Tutuklu ve Hükümlülere Verilecek Tıbbi Yardım
76
2.13. Olağanüstü Durumlar ve Savaş
76
2.14. Uluslararası Sözleşmelere Uyma Zorunluluğu
76
2.15. Cinsel İlişki Muayeneleri
76
2.16. İnsan Üzerinde Araştırma
77
4. HEKİMİN HASTAYA TEDAVİ VERMEYİ REDDETMESİ VE BIRAKMASI
79
4.1. Hekim Hastaya Tedavi Vermeyi Reddedebilir mi?
79
4.2. Hekimin Kişisel veya Mesleki Nedenler ile Hastaya Tedavi Etmeyi Reddetmesi
80
4.3. Şiddet, Tehdit ve Saldırı Tehlikesinde Hekimin Hastaya Tedavi Vermeyi Reddetmesi
81
4.4. Hekim Hastanın Tedavisini Üstlendikten Sonra Hastayı Bırakabilir mi?
81
4.5. Konsültasyon Uygulamalarında Hastaya Tedavi Vermenin Reddi
81
TIP HUKUKU VE TIP MEVZUATI
4. TÜRKİYE’DE TIP HUKUKUNUN KAYNAKLARI
85
4.2. Uluslararası Sözleşmeler
85
4.2.1. Biyoetik Sözleşmesi
86
4.5. Türk Hukuk Doktrini
88
SAĞLIK HAKKI VE SAĞLIK HİZMETLERİ
2.1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri
93
2.2. Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri
93
2.2.1. Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri
93
2.2.2. İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri
94
2.2.3. Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri
94
3. REHABİLİTE EDİCİ SAĞLIK HİZMETLERİ
94
4. SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ HİZMETLERİ
94
5. TÜRKİYE’DE TEŞHİS VE TEDAVİ HİZMETİ SUNAN KURUM VE KURULUŞLAR
95
BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ
1. AİLE HEKİMLİĞİ HİZMETLERİ
97
1.1. Aile Hekimliği Birimi
97
1.2. Aile Hekimliği Birimine Kayıt ve Hastaların Kayıtlı Olduğu Aile Hekimini Değiştirmesi
98
1.3. Gezici ve Yerinde Sağlık Hizmetlerinin Sunulması
98
1.4. Aile Hekimi Kendisine Kayıtlı Bireylere Sağlık Hizmeti Vermeyi Reddedebilir mi?
99
1.5. Başka Bir ile Giden Bireylerin Aile Hekimliği Hizmetlerinden Yararlanması
99
1.6. Bireyin Sürekli İkamet Ettiği Bölge Dışında Bir Yerde Kalması Halinde Aile Hekimliği Hizmetinden Yararlanması
99
1.7. Aile Hekiminin Görevleri
100
1.8. Aile Sağlığı Çalışanının Görevleri
100
1.9. Aile Hekimliği Hizmetlerinde Ücretler
100
2. TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZLERİ
100
TÜRKİYE’DE HEKİMLİK MESLEĞİNİ
YÜRÜTME YETKİSİ VE UZMANLIK EĞİTİMİ
1. TÜRKİYE’DE HEKİMLİK MESLEĞİNİ YÜRÜTMENİN ŞARTLARI
103
1.1. Vatandaşlık Durumu
103
1.2. Tıp Fakültesi Diplomasına Sahip Bulunmak
104
1.3. Tabip Odasına Kayıtlı Bulunmak
105
1.4. Hekimlik Mesleğini Yürütmeğe Geçici veya Sürekli Engeli Bulunmamak
105
2. TIPTA UZMANLIK VE YANDAL UZMANLIK
106
2.1. Tıpta Uzmanlık Kurulu
106
2.2. Uzmanlık Eğitimi
106
1.1.1. Tedavi Etme Yetkisi
110
1.1.2. Tedavi Etme Yetkisi ve Uzmanlık
111
1.1.3. Uzmanlık Öğrencisi Yetkisi
112
1.1.4. İntörnlerin Yetkisi
112
1.1.5. Diğer Sağlık Meslek Mensuplarının Yetkileri
112
1.2. Doğrudan/Dolaylı Tedavi Amacı
114
1.3. Hastanın Aydınlatılmış Onamı
114
1.4. Tıp Bilimi ve Uygulamasına Uygunluk
114
HEKİMLERİN YASAL SORUMLULUKLARI
1. ÖZEL SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN HEKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
119
1.1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk
120
1.1.1. Tedavi Sözleşmesinde Hekimin Yükümlülükleri
122
1.1.1.2. Tedavi Yöntemini Seçme ve Uygulama
123
1.1.1.3. Özenli Davranma
124
1.1.1.4.1. Hastayı Aydınlatma
126
1.1.1.4.2. Hastanın Çıkarlarını (yararını) Gözetme
126
1.1.1.4.3. Sır Saklama
126
1.1.1.6. Talimatlara Uygun Hareket Etme
130
1.1.1.7. Bizzat İşi Görme
130
1.2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk
131
1.3. Vekâletsiz İş Görmeden Doğan Sorumluluk
131
1.4. Sorumluluğun Tabi Olduğu İspat Kuralları
132
2. HEKİMİN İDARİ SORUMLULUĞU (KAMUDA ÇALIŞAN HEKİMİN SORUMLULUĞU)
133
2.1. Tıbbi Hizmetlerde Görev Kusuru
134
2.2. Tıbbi Hizmetlerde Kişisel Kusur
135
2.3. Tıbbi Hizmetlerde Rücu Davası
135
3. DİSİPLİN SORUMLULUĞU
136
3.1. Kamu Hizmeti Gören Hekimin Disiplin Sorumluluğu
137
3.1.1. Disiplin Cezaları
137
3.1.2. Disiplin Cezası Verme Yetkisi
138
3.1.3. Disiplin Kovuşturmalarında Yöntem
138
3.1.4. Memurun Disiplin Suçlarında Savunma Hakkı
138
3.1.5. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru Yolları
139
3.1.6. Disiplin Kararlarının Uygulanması
140
3.2. TTB Mevzuatı Kapsamında Disiplin Sorumluluğu
140
3.2.2. Tabip Odası yönetim Kurulunun Görevleri
141
3.3. Tabip Odası Onur Kurulu
141
1. TÜRKİYE’DE ORGAN VE DOKU AKTARIMI İLE İLGİLİ YASAL DURUM
146
1.1. Türk Yasalarında Organ ve Dokunun Tanımı
146
1.2. Organ ve Doku Karşılığında Maddi Bir Karşılık Alınamaması
147
1.3. Canlı Vericiden Organ Alınması
148
1.3.1. Canlıdan Organ Aktarımında Organ Vericisinin Serbest İradesi ile Karar Vermesi
149
1.3.2. Canlıdan Organ ve Doku Aktarımında Akrabalık İlişkisi
150
1.3.3. Canlı Vericinin ve Alıcının Bilgilendirilmesi
151
1.3.4. Ergin ve Ayırt Etme Gücü Olmayanlardan Organ ve Doku Alımı
152
1.3.5. Mutlak Hayati Tehlikenin Bulunduğu Durumlar
153
1.4. Ölüden Organ ve Doku Alınması
153
1.4.2. Vasiyetle Organ ve Kadavra Bağışı
154
1.4.3. Ölenin Yakınlarının Karar Vermesi
154
1.4.4. İzinsiz Organ ve Doku Alımı
155
1.4.5. Kimsesiz Kadavraların Durumu
155
1.5. Organ ve Doku Naklinde Suçlar
155
1.7. Organ ve Doku Aktarımını Gerçekleştirebilecek Kurumlar, Verici ve Alıcıya Gerekli Tahlillerin Yapılması
156
CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞINDA HAKLAR
1. HEKİMLİK UYGULAMALARI BAĞLAMINDA CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞINDA HAKLAR
159
2. CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI /HİZMETLERİ
159
3. ÜREME HAKLARI VE CİNSEL HAKLAR
161
3.1. Cinsel Yaşam ve Üremede Yaşama Hakkı
162
3.2. Cinsel Yaşam ve Üremede Özgürlük Hakkı
162
3.3. Cinsel Yaşam ve Üremede Eşitlik Hakkı
163
3.4. Cinsel Yaşam ve Üremede Özel Yaşama Saygı Hakkı
163
3.4.1. Bilgilerin Gizliliği
163
3.4.2. Beden Mahremiyeti
164
3.4.3. Kendini İfade ve Geliştirme Hakkı
164
3.5. Cinsel Yaşam ve Üremede Düşünce Özgürlüğü Hakkı
165
3.6. Cinsel Yaşam ve Üremede Sağlık Bakımı Alma ve Sağlığın Korunması Hakkı
165
3.7. Cinsel Yaşam ve Üremede Bilimsel Gelişmelerden Yararlanma Hakkı
166
4. TÜRKİYE’DE CİNSEL SAĞLIK VE ÜREME SAĞLIĞI HİZMETLERİ
166
5. ÜREMEYE YARDIMCI TEKNİKLER
167
5.1. Türkiye’de Üremeye Yardımcı Teknikler
167
5.1.1. Evlilik İçinde Uygulanması Koşulu
168
5.1.2. Transfer Edilecek Embriyo Sayısı
168
5.1.3. Cinsiyet Seçimi Yasaktır
168
5.1.4. Embriyonal ya da Fetal Redüksiyon Yasaktır
169
5.1.5. Embriyo ve Üreme Hücrelerinin Saklanması
169
5.1.6. Tanıtım ve Reklam
169
5.1.7. Embriyo Saklama ve İmhası
170
5.1.8. Tüpteki Embriyolar Üzerinde Araştırma
170
5.1.9. ÜYTE Uygulamalarında Aydınlatılmış Onam
170
5.1.10. Genel Sağlık Sigortası Kapsamında ÜYTE Uygulamaları
171
6. CİNSİYET DEĞİŞTİRME
172
6.1. Cinsiyet Değiştirme İçin Gereken Şartlar
172
6.1.1. 18 Yaşını Doldurmuş Olma
172
6.1.2. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Evli Olmaması
173
6.1.3. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Transseksüel Yapıda Olması
173
6.1.4. Mahkeme İznine Başvuran Kişinin Üreme Yeteneğinden Yoksun Olması
174
7. HIV İLE YAŞAYANLAR
175
7.1. Hastayı Reddetme
176
7.2. Bilgilerin Paylaşımında Etik Sorunlar ve Ayırımcılık
176
8. GEBELİĞİN SONLANDIRILMASI
178
8.1. Türkiye’de Gebeliğin Sonlandırılması ile İlgili Yasal Düzenlemeler
178
8.1.1. Gebeliğin Sonlandırılmasında Süreler
179
8.1.1.1. On Haftayı Aşan Gebelikler
180
8.1.2. İsteyerek Düşük Uygulamalarında Onam
182
8.1.2.1. Ergin Olmayan Kadınlar
183
8.1.2.2. Ayırt Etme Gücü Olmayan Kadın
184
8.1.2.3. Veli Vasi veya Eşin İzin Belgeleri
185
8.1.2.4. Aydınlatılmış Onam İşlemleri
185
9.1. Vazektomi ve Tüp Ligasyon
187
1. İNSAN ÜZERİNDE ARAŞTIRMADA GENEL ŞARTLAR
190
1.1. Araştırma İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Deney Hayvanı Üzerinde Yapılmış Olmalıdır
190
1.3. Araştırma İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmamalıdır
191
1.4. Bireyin Araştırmadan Dolayı Maruz Kalabileceği Tehlikeler, Araştırmadan Beklenen Yararlar ile Orantısız Olmamalıdır
192
1.5. Bilimsel Yarar ve Kamu Yararı, Bireyin Sağlığından Üstün Tutulamaz
192
1.6. Araştırma Projesi Bağımsız Bir Kurul Tarafından İncelenmiş ve Onaylanmış Olmalıdır
192
1.7. Bireye İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verecek Yöntemler Uygulanamaz
193
1.8. Araştırmaya Dâhil Edilecek Bireyin Aydınlatılmış Onamı Açık Bir Şekilde Alınmalıdır
193
1.9. Birey Serbest İradesi ile Araştırmaya Dâhil Edilmelidir
194
1.10. Bireyler, Hakları ve Güvenceleri Hakkında Bilgilendirilmelidir
194
1.11. Bireyin Germ Hücrelerinin Genetik Yapısını Bozmaya Yönelik Araştırma Yapılamaz
195
1.12. Bireyin Tıbbi Takip ve Tedavisi İle İlgili Kararlar, Hekim veya Diş Hekimine Aittir
195
2. ÇOCUK, GEBE VE LOHUSALARIN, AKIL HASTALARININ ARAŞTIRMAYA DÂHİL EDİLMESİ
195
2.1. Çocukların Araştırmalara Dâhil Edilmesi
196
2.2. Gebeler, Lohusalar ve Emziren Kadınların Araştırmaya İştirak Etmeleri
196
2.3. Kısıtlıların Araştırmaya Dahil Edilmesi
197
2.4. Bilinci Kapalı Kişilerin Araştırmaya Dahil Edilmesi
198
2.5. Bilinci Kapalı Kişilerin Yakınlarına ulaşılmaması Nedeniyle Onam Alınamadığı Durumlarda
198
3. İNSAN ÜZERİNDE DENEME
199
4. KÖK HÜCRE ARAŞTIRMALARI
200
1. TÜRKİYE’DE AYDINLATILMIŞ ONAM İLE İLGİLİ HUKUKİ DURUM
205
2. HASTANIN TIBBİ GİRİŞİME ONAM VEREBİLMESİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR
207
2.1. Aydınlatmanın Kapsamının Genişletilmesi
208
2.2. Aydınlatmanın Kapsamının Daraltılması
208
2.3. Aydınlatmanın Verilme Tarzı
209
2.4. Aydınlatma Kime Yapılmalıdır?
209
2.5. Aydınlatma Kim Tarafından Yapılmalıdır?
210
2.6. Aydınlatmada Yazılılık
210
2.7. Aydınlatma Ne Zaman Yapılmalıdır?
211
3. ÇOCUK ADINA TIBBİ GİRİŞİMLERE KARAR VERİLMESİNDE ETİK VE YASAL TARTIŞMALAR
211
3.1. Ayırt Etme Gücü Bulunmayan Çocuklar Adına Tıbbi Girişime Karar Verilmesi
212
3.2. Ayırt Etme Gücü Bulunan Çocuklardan Tıbbi Girişimler İçin Aydınlatılmış Onam Alınması
213
HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI
1. TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE ETİK TARTIŞMALAR
217
2. KARAR VERME YETERLİLİĞİ OLAN HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE TÜRK HUKUKU
218
3. MADDE BAĞIMLILARININ VE AKIL HASTALARININ ZORLA YATIRILMASI VE TEDAVİSİ
220
4. TÜRKİYE’DE ÇOCUKLARDA ZORUNLU AŞI
221
5.1. Muayeneye Karar Verme Yetkisi
223
5.2. Şüpheli, Sanık veya Diğer Kişilerin Sağlığına Zarar Vermeme
223
5.3. Beden Muayenesinin Sadece Hekim Tarafından Gerçekleştirilebilmesi
224
5.4. Şüpheli, Sanık veya Diğer Kişilerin Onam Vermemesi
224
HASTANIN ÖZEL HAYATINA SAYGI HAKKI
1. ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
227
2. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
227
3. SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI
229
4. SAĞLIKTA ÖZEL HAYAT SAYGI HAKKININ KAPSAMI
230
4.2. Hangi Bilgiler Sır Kapsamındadır?
232
5. MESLEK SIRRININ SINIRLARI VE KARŞILAŞILAN ETİK / YASAL SORUNLAR
233
6. HASTAYA AİT GİZLİ BİLGİLERİN AÇIKLANABİLECEĞİ HALLER
234
6.1. Bir Kanun Hükmünü Yerine Getirme
235
6.2. Bulaşıcı Hastalıklarda Bildirim
235
6.4. Yetkili Makamın Emrini Yerine Getirme
237
6.5. Tanıklıktan Çekinme
237
6.6. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
238
7. HASTANIN TIP EĞİTİMİNE DAHİL EDİLMESİ
239
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET VE
1. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET TÜRLERİ VE YAYINGINLIĞI
244
2. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET NEDENLERİ
246
3. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDETİN SONUÇLARI
247
4. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET VE ETİK SORUNLAR
248
5. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDETE KARŞI ÖNLEMLER
248
6. TÜRKİYE’DE SAĞLIK ÇALIŞANINA YÖNELİK ŞİDDET VE YASAL DURUM
252
6.1. Çalışan Güvenliği Kapsamında Alınan Önlemler
252
6.1.1. Çalışan Güvenliğinin Sağlanması
252
6.1.2. Risk Değerlendirmesi ve Güvenlik Tedbirleri
253
6.1.3. Personelin Eğitimi ve Hastaların Bilgilendirilmesi
254
6.1.4. Hekimin Hizmetten Çekilmesi
254
6.2. Sağlık Çalışanına Yönelik Şiddet ve Özel Düzenlemeler
255
6.2.1. Sağlık Personelini Kasten Yaralama Suçunun Tutuklama Nedeni Olarak Kabul Edilmesi
255
6.2.2. Sağlık Personeline Yönelik Kasten İşlenen Suçlarda Soruşturma Kolaylığı
256
6.2.3. Sağlık Personeli ve Yardımcılarına Karşı Bazı Suçlarda Ceza Artırımı
256
6.2.4. Sağlık Çalışanına Yönelik Şiddette Sağlık Çalışanlarına Hukuki Yardım
257
SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM, BİLGİLENDİRME VE REKLAM FAALİYETLERİ
1. SAĞLIK ALANINDA REKLAM FAALİYETLERİNİN KISITLANMASININ VE YASAKLANMASININ GEREKÇELERİ
262
2. TÜRKİYE’DE SAĞLIK SEKTÖRÜNDE REKLAM YASAĞINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE UYGULAMALAR
264
3. SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM VE BİLGİLENDİRME SÜREÇLERİNİN İLKELERİ
267
4. SAĞLIK HİZMETLERİNİN TANITIM VE BİLGİLENDİRİLMESİNDE GÖRSEL MATERYALLERİN KULLANIMI
268
5. HASTALARIN ÖZEL HAYATININ TANITIM VE BİLGİLENDİRME SÜREÇLERİ SIRASINDA KORUNMASI
269
Yasal Düzenlemeler/Uluslarası Belgeler ve Yargı Kararları Dizini
281
Sözleşmeler ve Bildirgeler
282
Yönetmelik ve Diğer Düzenlemeler
282