I. İLAÇ HUKUKU KAVRAMI 
 
24
II. İLAÇ KAVRAMI VE İLAÇ TÜRLERİ 
 
25
1. Mevzuatta Yapılan Tanımlar 
 
28
2. Öğretide Yapılan Tanımlar 
 
28
3. Karşılaştırmalı Hukukta Yapılan Tanımlar 
 
30
1. Orijinal (Referans Tıbbi Ürün) – Jenerik İlaç (Eşdeğer Tıbbi Ürün) 
 
47
2. Reçeteli – Reçetesiz İlaç 
 
50
3. Hazır İlaç/Majistral İlaç/Ofisinal İlaç 
 
53
4. Endikasyon Dışı Kullanılan İlaç 
 
53
b. Sağlık Bakanlığı Uygulaması 
 
56
D. İLACA İNSANİ AMAÇLI ERKEN ERİŞİM 
 
66
2. Eczacıların Kimlik Tespiti Yükümlülüğü 
 
73
§2. İLAÇ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 
 
75
I. ULUSLARARASI ALANDAKİ KAYNAKLAR 
 
75
II. TÜRK HUKUKU’NDAKİ KAYNAKLAR 
 
76
§3. TÜRKİYE’DE VE AVRUPA’DA İLAÇ OTORİTELERİ 
 
79
I. TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU 
 
79
II. AVRUPA İLAÇ AJANSI 
 
83
§4. BİR İLACIN GELİŞTİRİLMESİNDEN RUHSAT ALMASINA KADAR
 
GEÇEN SÜREÇ VE HUKUKSAL DEĞERLENDİRMESİ 
 
85
I. RUHSATA TABİ İLAÇLAR 
 
85
B. İLACIN GELİŞTİRİLMESİ AŞAMALARI 
 
88
1. Klinik Öncesi Araştırmalar 
 
89
2. Klinik Araştırmalar 
 
91
b. Türk Hukukunda Mevzuatın Tarihsel Gelişimi 
 
92
c. Klinik İlaç Araştırmalarına İlişkin Etik Kurallar 
 
95
d. Klinik Araştırmalarda Sorumlu Hekimin Nitelikleri 
 
101
e. Klinik Araştırma Dönemleri (Faz Çalışmaları) 
 
102
aa. Faz I Çalışmaları 
 
103
bb. Faz II Çalışmaları 
 
105
cc. Faz III Çalışmaları 
 
106
a. Karşılaştırmalı Hukuk 
 
107
aa. Amerika Birleşik Devletleri 
 
107
b. Türkiye’de İlaçların Ruhsatlandırılması 
 
111
bb. Ruhsatın Hukuki Niteliği 
 
114
(2) Ruhsat Başvurusunun Değerlendirilmesi Süreci 
 
118
(b) Başvurunun İadesi 
 
119
(c) Ruhsatlandırma Kriterleri 
 
119
(d) Ruhsat Talebinin Reddi 
 
120
(f) Ruhsatın Verilmesi 
 
122
dd. Ruhsatın Askıya Alınması 
 
124
ff. Ruhsata İlişkin Değişiklikler 
 
129
gg. İstisnai Durumlar 
 
130
(1) Bilgilendirilmiş Muvafakatlı Başvuru / Yerleşmiş
 
Tıbbi Kullanım Başvurusu/ Alerjen Ürün
 
Başvurusu / Eşdeğer Tıbbi Ürün Başvurusu /
 
Hibrit Başvuru/ Biyobenzer Tıbbi Ürün
 
Başvurusu / Sabit Kombinasyon Başvurusu 
 
131
(2) İstisnai Ruhsatlandırma Başvurusu 
 
133
(3) Biyosidal Ürünlerde Acil Ruhsatlandırma 
 
133
(4) Koşullu Ruhsatlandırma (Acil Kullanım Onayı) 
 
134
(b) Özel durumun tespiti 
 
139
(c) Koşullu ruhsatlandırma (acil kullanım
 
(d) Kılavuz Hükümleri 
 
142
(5) Yetim (Öksüz–Nadir) İlaçlar 
 
145
(6) Jenerik (Eşdeğer) İlaçlar 
 
145
(6) Homeopatik Tıbbi Ürünler 
 
151
(7) Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürünler 
 
151
(8) İleri Tedavi Tıbbi Ürünler 
 
152
4. Faz IV Çalışmaları (Düşük Riskli Bilimsel Çalışma) 
 
154
II. RUHSATA TABİ OLMAYAN İLAÇLAR 
 
156
§5. İLACIN ADI VE ETİKETİ 
 
158
B. DIŞ AMBALAJDA YER ALMASI GEREKEN BİLGİLER 
 
160
C. İÇ AMBALAJDA YER ALMASI GEREKEN BİLGİLER 
 
162
D. KULLANMA TALİMATINDA BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER 
 
163
E. AMBALAJLARA İLİŞKİN DİĞER ŞARTLAR 
 
167
§6. İLACIN DENETİMİ VE PİYASADAN ÇEKİLMESİ 
 
168
B. ÜRÜN GÜVENLİĞİ VE TEKNİK DÜZENLEMELER KANUNU
 
HÜKÜMLERİ GEREĞİNCE ÜRÜNLERİN DENETİMİ 
 
172
II. İLAÇLARIN GERİ ÇEKİLMESİ VE TOPLATILMASI 
 
176
İLACIN ÜRETİMİNDEN KULLANIMINA KADAR GEÇEN SÜREÇTE
 
YER ALAN KİŞİ VE KURUMLARIN YASAL SORUMLULUĞU
 
§2. İLAÇÜRETİCİSİNİN, HEKİMİN, ECZACININ,KLİNİKARAŞTIRMACININ,
 
KLİNİK ARAŞTIRMA ETİK KURULLARININ VE ÜYELERİNİN,
 
HASTANELERİN VE SAĞLIK BAKANLIĞININ TAZMİNAT VE CEZA
 
I. İLAÇ ÜRETİCİLERİNİN SORUMLULUĞU 
 
204
A. İLAÇ ÜRETİCİSİ KAVRAMI 
 
204
B. GENEL OLARAK İLAÇ ÜRETİCİSİNİN SORUMLULUĞU 
 
211
C. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 
 
215
1. Sorumluluğun Hukuki Niteliği 
 
215
b. Alman Hukukunda Tehlike Sorumluluğu 
 
223
c. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’na Göre
 
İlaç Üreticisinin Sorumluluğu 
 
226
2. Sorumluluğun Şartları 
 
229
a. Hatalı veya Tehlikeli Ürün 
 
229
aa. Tasarım (Geliştirme) Hatası 
 
233
dd. Bilgilendirme Hatası 
 
238
(2) Hekim ve Eczacının İlaç Üreticisi Tarafından
 
Bilgilendirilmesi Yükümlülüğü 
 
245
(3) Hile veya Yalan Beyan 
 
250
(4) Tıbbi Mümessillerin Fonksiyonları Nedeniyle
 
ff. Gözetim ve Uyarı Hatası 
 
253
gg. Depolama ve Nakil Hatası 
 
258
hh. Organizasyon Hatası 
 
258
b. İlacın Kullanılmasından Zarar Doğmuş Olması 
 
259
aa. İlacın Kullanılması 
 
259
bb. Müterafık (Müşterek) Kusur 
 
271
cc. Birden Fazla İlaç Üreticisinin Sorumluluğu 
 
272
d. Hukuka Uygunluk Sebepleri 
 
273
bb. İspat Kolaylıkları 
 
275
C. ENDİKASYON DIŞI İLAÇ KULLANIMI NEDENİYLE İLAÇ
 
ÜRETİCİSİNİN SORUMLULUĞU 
 
280
D. İLAÇ ÜRETİCİSİNİN SORUMLULUĞUNU KALDIRAN DURUMLAR 
 
281
E. CEZA HUKUKU SORUMLULUĞU 
 
283
2. Kasten Öldürme veya Yaralama 
 
286
3. Taksirle Öldürme ve Yaralama 
 
287
4. Zehirli Madde Katma 
 
288
5. Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti 
 
289
6. Kişilerin Hayatını ve Sağlığını Tehlikeye Sokacak Biçimde İlaç
 
7. Ruhsatsız İlaç Üretmek veya Ruhsatsız İlaç Satmak veya
 
8. Sahte İlaç İmal Etmek veya Satmak ya da Sattırmak 
 
304
II. HEKİMİN İLAÇLA TEDAVİ NEDENİYLE SORUMLULUĞU 
 
307
A. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 
 
307
2. İlaç Tedavisinde Hatalı Tıbbi Uygulamanın Görüldüğü Aşamalar 
 
309
a. Birinci Aşamadaki Uygulama Hataları 
 
311
cc. İlaç Etkileşimine İlişkin Hatalar 
 
312
dd. Yanlış İlaç Yazılması 
 
313
ee. İlaç Yazımı Sırasındaki Şekli Hatalar 
 
316
gg. Aydınlatma Hataları 
 
317
(3) Kullanma Talimatının Aydınlatma
 
hh. İlacın Hatalı Yazılması 
 
328
b. İkinci Aşamadaki Uygulama Hataları 
 
329
c. Üçüncü Aşamadaki Uygulama Hataları 
 
330
3. Hekim–Eczacı İlişkisinin Sorumluluğa Etkisi 
 
331
4. Tazminatın Kapsamı 
 
331
5. Hekimin İlaç Uygulaması Nedeniyle Ödediği Tazminat
 
Bakımından İlaç Firmasına Rücu Hakkı 
 
332
2. Belgede Sahtecilik 
 
335
C. ENDİKASYON DIŞI İLAÇ REÇETE EDİLMESİ NEDENİYLE HEKİMİN
 
III. ECZACININ SORUMLULUĞU 
 
346
B. ECZACININ ÜRETİCİ OLARAK SORUMLULUĞU 
 
352
C. HAZIR İLAÇ VERİLMESİNDEN KAYNAKLANAN SORUMLULUK 
 
355
D. BİLGİLENDİRME SORUMLULUĞU 
 
360
E. DANIŞMA SORUMLULUĞU 
 
372
F. MUHAFAZA SORUMLULUĞU 
 
374
G. YARDIMCI KİŞİLERİN FİİLLERİNDEN SORUMLULUK 
 
375
H. ECZACININ RÜCU HAKKI 
 
379
1. Kamu Görevlisi Sağlık Çalışanları Bakımından Soruşturma İzni
 
b. 7406 Sayılı Kanun’la Gerçekleştirilen Değişiklikler 
 
381
c. 4483 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 
 
387
2. Eczacıların İşleyebileceği Suçlar 
 
388
b. Eşdeğer İlaç Verilmesinden Kaynaklanan Ceza
 
c. Dolandırıcılık Suçu 
 
397
d. Belgede Sahtecilik Suçu 
 
408
e. İzinsiz Eczane Açma Suçu 
 
414
3. Eczacıların İşleyebileceği Kabahatler 
 
416
K. DİSİPLİN SORUMLULUĞU 
 
426
IV. KLİNİK ARAŞTIRMACININ SORUMLULUĞU 
 
429
A. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 
 
430
B. CEZA HUKUKU SORUMLULUĞU 
 
431
V. KLİNİK ARAŞTIRMA ETİK KURULLARININ VE ÜYELERİNİN
 
A. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 
 
432
VI. HASTANELERİN SORUMLULUĞU 
 
433
VII. SAĞLIK BAKANLIĞININ SORUMLULUĞU 
 
435
VIII. KOŞULLU RUHSAT (ACİL KULLANIM ONAYI) NEDENİYLE SORUMLULUK 
 
441
IX. HALKA İLAÇ DAĞITILMASINDAN KAYNAKLANAN SORUMLULUK 
 
443
YARARLANILAN KAYNAKLAR 
 
445