§1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BELGELERİ 11 
 
I. İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRİSİ 11 
 
II. EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ 12 
 
A. Çalışan Çocukların Hakları 13 
 
B. Sağlık ve Eğitim Hakları 15 
 
1. Rapor Yoluyla Denetim 16 
 
2. Başvuru Yoluyla Denetim 20 
 
III. MEDENİ VE SİYASAL HAKLAR ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ 22 
 
B. Kölelik, Zorla veya Zorunlu Çalıştırma Yasağı 25 
 
C. Uygulamanın Denetimi 26 
 
IV. KÖLELİK SÖZLEŞMESİ 28 
 
V. KÖLELİK, KÖLE TİCARETİ, KÖLELİĞE BENZER UYGULAMA VE GELENEKLERİN ORTADAN KALDIRILMASINA DAİR EK SÖZLEŞME 29 
 
VI. CENEVRE ÇOCUK HAKLARI BİLDİRİSİ 30 
 
VII. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇOCUK HAKLARI BİLDİRİSİ 31 
 
VIII. ÇOCUK HAKLARINA DAİR BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SÖZLEŞMESİ 32 
 
C. Çalışan çocuklarla ilgili haklar 36 
 
2. Bedensel, Zihinsel, Ruhsal, Ahlaki ve Toplumsal Gelişmesini Sağlayacak Yeterli Bir Hayat Seviyesi Hakkı 37 
 
3. Ayrımcılığa Karşı Korunma Hakkı 37 
 
7. Sosyal Güvenlik Hakkı 38 
 
8. Çocuğun Ekonomik Sömürüye ve Her Türlü Tehlikeli İşte veya Eğitimine, Sağlığına veya Gelişmesine Zararlı Olabilecek Nitelikte Çalıştırılmasına Karşı Korunma Hakkı 38 
 
9. Çocuğun Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Kullanımına ve Üretim ve Kaçakçılığı Alanında Kullanılmasına Karşı Korunması 40 
 
10. Çocuğun Cinsel Sömürüye ve Cinsel Suistimale Karşı Korunma Güvencesi 41 
 
11. Çocuğun Kaçırılması, Satılması ve Fuhuşa Konu Olmasının Önlenmesi 41 
 
12. Çocuğun Her Türlü Sömürüye Karşı Korunması 42 
 
13. Çocuğun Silahlı Çatışmalara Katılmaması ve Askere Alınmaması 42 
 
D. Sözleşmenin Uygulanması ve Denetimi 43 
 
§ 2. AVRUPA KONSEYİ BELGELERİ 45 
 
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 45 
 
A. Zorla Çalıştırma Yasağı 45 
 
B. Uygulamanın Denetimi 49 
 
II. AVRUPA KONSEYİ ÇOCUKLARIN CİNSEL SÖMÜRÜ VE İSTİSMARA KARŞI KORUNMASI SÖZLEŞMESİ 49 
 
A. Çocuğun Cinsel Sömürüsü ve İstismarı 50 
 
III. AVRUPA KONSEYİ İNSAN TİCARETİNE KARŞI EYLEM SÖZLEŞMESİ 52 
 
IV. AVRUPA SOSYAL ŞARTI 55 
 
A. Çocukların ve Gençlerin Korunması Hakkı 57 
 
1. Asgari Çalışma Yaşı 57 
 
3. Çalışma Süreleri, Tatil ve İzinler 59 
 
4. İş Sağlığı ve Güvenliği 59 
 
B. Denetim ve Yaptırımlar 60 
 
§3. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU 63 
 
I. Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma 63 
 
II. İşçilerin Temel Sosyal Haklarına Dair Topluluk Şartı 64 
 
III. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 66 
 
A. Çocukların Korunma ve Bakım Hakkı 69 
 
B. Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Çalışan Gençlerin Korunması 70 
 
IV. Genç İşçilerin Çalışma Ortamında Korunmasına İlişkin Belgeler 71 
 
A. Genç İşçilerin Korunmasına İlişkin 67/125/EEC Sayılı Komisyon Tavsiyesi 71 
 
1. Asgari Çalışma yaşı 72 
 
2. Çalışma Süreleri ve İzinler 72 
 
3. Sağlıksız ve Tehlikeli İşler 73 
 
B. Gençlerin İşte Korunmasına ilişkin 94/33/EC Sayılı Konsey Direktifi 73 
 
1. Asgari Çalışma ve Çalıştırma Yaşı 75 
 
2. Çalışma ve Dinlenme Süreleri 76 
 
3. Tehlikeli İşlerde Çalıştırma Yasağı 77 
 
4. İşverenin Sorumlulukları 78 
 
C. Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin İnsan Ticaretinin Önlenmesi İnsan Ticaretiyle Mücadele ve Mağdurların Korunmasına İlişkin 2011/36/EU sayılı Direktifi 78 
 
D. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi'nin Çocukların Cinsel İstismarı ve Çocuk Pornografisi ile Mücadeleye İlişkin 2011/93/EU sayılı Direktifi 80 
 
E. Çocuk Haklarına İlişkin Avrupa Birliği Stratejisi 81 
 
§4. AFRİKA BİRLİĞİ BELGELERİ 84 
 
I. AFRİKA İNSAN VE HALKLARININ HAKLARI ŞARTI 84 
 
B. Uygulamanın Denetimi 85 
 
II. ÇOCUK HAKLARI VE REFAHINA DAİR AFRİKA ŞARTI 87 
 
C. Uygulamanın Denetimi 90 
 
III. AFRİKA GENÇLİK ŞARTI 92 
 
§ 5. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ NORMLARI 93 
 
I. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ’NÜ KURAN ANDLAŞMA 93 
 
II. ÇALIŞMAYA İLİŞKİN TEMEL HAKLARLA İLGİLİ İLKELER ILO BİLDİRGESİ 94 
 
III. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ SÖZLEŞMELERİ VE TAVSİYE KARARLARI 97 
 
A. 138 SAYILI ASGARİ YAŞ SÖZLEŞMESİ 97 
 
1. Sözleşmenin Uygulama Alanı 99 
 
2. Asgari Çalışma Yaşı 100 
 
B. 182 SAYILI EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN YASAKLANMASI VE ORTADAN KALDIRILMASINA İLİŞKİN ACİL EYLEM SÖZLEŞMESİ 102 
 
1. Kölelik ve Kölelik Benzeri Uygulamalar 105 
 
a. Zorla veya Zorunlu Çalıştırma 106 
 
b. Borç Karşılığı Bağımlı Çalıştırma 107 
 
c. Çocuk Alım Satımı ve Ticareti 108 
 
d. Çocuğun Silahlı Çatışmalarda Zorla veya Zorunlu Olarak Tutulması 108 
 
2. Çocuğun Fuhuş, Pornografi ve Pornografik Gösterilerde Kullanılması 109 
 
3. Çocuğun Uyuşturucu Maddelerin Üretimi ve Ticaretinde Kullanılması 110 
 
4. Çocuğun Tehlikeli İşlerde Çalışması 110 
 
C. GENÇLERİN GECE ÇALIŞMASI (SANAYİ) 6 SAYILI SÖZLEŞMESİ (1919) 112 
 
D. GENÇLERİN GECE ÇALIŞMASI (SANAYİ DIŞI İŞLER ) 79 SAYILI SÖZLEŞMESİ 113 
 
E. GENÇLERİN TIBBİ MUAYENESİ (SANAYİ) 77 SAYILI SÖZLEŞMESİ 114 
 
F. GENÇLERİN TIBBİ MUAYENESİ (SANAYİ DIŞI İŞLER) 78 SAYILI SÖZLEŞMESİ 115 
 
G. GENÇLERİN TIBBİ MUAYENESİ (YERALTI İŞLERİ) 124 SAYILI SÖZLEŞMESİ 116 
 
H. GENÇLERİN TIBBİ MUAYENESİ 79 SAYILI TAVSİYE KARARI 117 
 
I. ÇALIŞMA SÜRELERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA 116 SAYILI TAVSİYE KARARI 118 
 
J. GENÇLERİN ÇALIŞMA KOŞULLARI (YERALTI İŞLERİ) 125 SAYILI TAVSİYE KARARI 118 
 
K. TARIMDA SAĞLIK VE GÜVENLİK 184 SAYILI SÖZLEŞMESİ 120 
 
L. TARIMDA SAĞLIK VE GÜVENLİK 192 SAYILI TAVSİYE KARARI 121 
 
IV. ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN ORTADAN KALDIRILMASINA DAİR EYLEM ÇAĞRISI 121 
 
I. Çocuk ve Genç İşçi 124 
 
§ 3. ÇOCUK İŞÇİNİN İŞ İLİŞKİSİNE UYGULANAN KANUNLAR 129 
 
I. SANAYİ VE TİCARET İŞLERİ 129 
 
A. Sanayiden Sayılan İşler 129 
 
B. Ticaretten Sayılan İşler 130 
 
II. TARIM VE ORMAN İŞLERİ 130 
 
B. Türk Borçlar Kanunu 131 
 
III. DENİZ TAŞIMA İŞLERİ 132 
 
IV. EVLERDE YAPILAN EL SANATLARI İŞLERİ 132 
 
VI. ESNAF VE SANATKÂR FAALİYETİ KAPSAMINDAKİ İŞYERLERİ 135 
 
VII. PROFESYONEL SPORCU ÇOCUKLAR 136 
 
A. Türk Borçlar Kanunu 136 
 
VIII. YABANCI ÇOCUKLAR 138 
 
A. Yabancıların Çalışması 138 
 
B. Uluslararası Koruma Statüsünde Bulunan Yabancılar 139 
 
1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 139 
 
2. Çocuklarla ilgili hükümler 141 
 
C. Geçici Koruma Statüsünde Bulunan Yabancılar 143 
 
2. Çocuklarla İlgili Hükümler 145 
 
§ 4. İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASI 147 
 
§5. ÇALIŞTIRMA YAŞI VE ÇOCUKLARI ÇALIŞTIRMA YASAĞI 152 
 
A. Yer Altında ve Su Altında Çalıştırma Yasağı 153 
 
B. Yaş kayıtlarına göre müsaade edilen işlerden olsalar dahi çalıştırılması yasak olan işler 153 
 
C. Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler 154 
 
D. Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler 156 
 
E. Gece Çalıştırma Yasağı 158 
 
III. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 159 
 
IV. Polis Vazife ve Salâhiyetleri Kanunu 160 
 
V. İŞVERENLERLE İLGİLİ YASAKLAR 161 
 
VI. Yasağa Aykırılığın Hukuki Sonuçları 161 
 
A. İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü 161 
 
B. İdari Para Cezaları 165 
 
§ 6. İŞİN DÜZENLENMESİ 165 
 
I. ÇALIŞMA VE DİNLENME SÜRELERİ 165 
 
B. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 166 
 
II. DİNLENME SÜRELERİ 166 
 
B. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller 166 
 
C. Yıllık Ücretli İzin 167 
 
III. ÇALIŞMA VE DİNLENME SÜRELERİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERE AYKIRILIĞIN YAPTIRIMLARI 167 
 
IV. İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 167 
 
§7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 168 
 
I. Çalışanların Gözetimi 169 
 
II. Çalışanların Eğitimi 169 
 
III. Çalışanların Bilgilendirilmesi 170 
 
2. İşçilerin Çalışmaktan Alıkonulması 171 
 
3. İdari Para Cezaları 172 
 
§8. ÇOCUK İŞÇİNİN SENDİKA HAKKI 175 
 
I. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 175 
 
A. Birleşmiş Milletler Belgeleri 175 
 
1. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi 175 
 
2. Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi 175 
 
3. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 175 
 
B. Avrupa Konseyi Belgeleri 176 
 
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 176 
 
2. Avrupa Sosyal Şartı 176 
 
C. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ NORMLARI 177 
 
1. Örgütlenme ve Pazarlık Hakkına İlişkin 98 Sayılı Sözleşme 177 
 
2. Sendikal Özgürlük ve Sendika Hakkının Korunmasına İlişkin 87 Sayılı Sözleşme 177 
 
A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 178 
 
B. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu 178 
 
1. Sendika Kurucusu Olma 178 
 
2. Sendikaya Üye Olma 179 
 
§ 9.ÇOCUK İŞÇİNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ 180 
 
I. Sigortalı Sayılanlar 180 
 
II. Kısmen Sigortalı Sayılanlar 181 
 
C. Sigortalı Sayılmayanlar 182 
 
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 183