Simgeler ve Kısaltmalar
17
2. KAVRAM VE SINIFLANDIRMA BAKIMINDAN VERGİ SUÇ VE CEZALARI, TARİHSEL GELİŞİMİ ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE VERGİ SUÇLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE YAPTIRIMLARI
21
2.1. Vergi Suçu Kavramı
21
2.1.1. Suç Kavramı ve Suç–Kabahat Ayrımı
21
2.1.2. Vergi Suçu Kavramı ve Vergi Suçu–Vergi Kabahati Ayrımı
23
2.1.3. Vergi Suçlarını Benzer Nitelikteki Suçlardan Ayıran Özellikler
29
2.1.4. Vergi Suçlarının Sınıflandırılması
30
2.2. Türkiye’de Vergi Suç ve Cezalarına İlişkin Düzenlemelerin Tarihsel Gelişimi
32
2.2.1. Vergi Kaçakçılığı Suçlarına İlişkin Düzenlemelerin Tarihsel Gelişimi
32
2.2.1.1. İlk Dönem: 5432 Sayılı Vergi Usul Kanunu Dönemi (15.06.1949–09.01.1961 Tarihleri Arasındaki Durum)
32
2.2.1.2. İkinci Dönem: 213 Sayılı VUK’un Yürürlüğe Girmesi ve VUK’taki İlk Aşama (10.01.1961–28.07.1998 Tarihleri Arasındaki Durum)
33
2.2.1.3. Üçüncü Dönem: 4369 Sayılı Kanun ile VUK’ta Yapılan Önemli Değişiklikler ve Getirdikleri (10.12.1998–07.02.2008 Tarihleri Arası)
36
2.2.1.4. Dördüncü dönem: 5728 Sayılı Kanun ile 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’na Uyum Amacıyla Getirilen Yenilikler (08.02.2008–01.07.2009 Tarihleri Arası)
37
2.2.1.5. Beşinci Dönem: 5904 Sayılı Kanun’dan Sonraki Mevcut Durum (02.07.2009 Tarihi ve Sonrası)
38
2.2.2. Diğer Vergi Suçlarına İlişkin Düzenlemelerin Tarihsel Gelişimi
39
2.2.2.1. İlk Dönem: 5432 Sayılı Vergi Usul Kanunu Dönemi (15.06.1949–09.01.1961 Tarihleri Arası)
39
2.2.2.2. İkinci dönem: 213 sayılı VUK’un Yürürlüğe Girmesi ve 5728 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişikliklere Kadar Geçirdiği Aşamalar (10.01.1961–07.02.2008 Tarihleri Arasındaki Durum)
39
2.2.2.3. Üçüncü Dönem: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’na Uyum Amacıyla Getirilen Yenilikler Sonrası Mevcut Durum (08.02.2008 Tarihi ve Sonrası)
42
3. TÜRK CEZA KANUNU’NUN CEZA SORUMLUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ
45
3.1. Türk Ceza Kanunu'nun Genel Hükümlerinin Özel Ceza Kanunları ve Ceza İçeren Kanunlardaki Suçlar Hakkında Uygulanması
45
3.2. TCK’nın Ceza Sorumluluğunun Esaslarına İlişkin Genel Hükümleri
50
3.2.1. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği, Kast, Taksir ve Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suç
51
3.2.1.1. Ceza sorumluluğunun şahsiliği
51
3.2.1.4. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç
54
3.2.2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler
54
3.2.2.1. Kanunun Hükmü ve Amirin Emri
55
3.2.2.2. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali
56
3.2.2.3. Hakkın Kullanılması ve İlgilinin Rızası
56
3.2.2.4. Sınırın Aşılması
57
3.2.2.5. Cebir, Şiddet, Korkutma ve Tehdit
57
3.2.2.6. Haksız Tahrik
58
3.2.2.8. Yaş Küçüklüğü
59
3.2.2.9. Akıl Hastalığı
60
3.2.2.10. Sağır ve Dilsizlik
61
3.2.2.11. Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
61
3.2.3.1. TCK’da Yer Alan Teşebbüs Hükümleri
62
3.2.3.2. Suç Yolu ve Suça Teşebbüs
63
3.2.3.3. Teşebbüsün Şartları
65
3.2.3.3.1. Suç İşleme Kastının Olması
65
3.2.3.3.2. Elverişli Hareketlerin İcrasına Başlanması
66
3.2.3.3.3. Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun Tamamlanamaması
68
3.2.3.4. Teşebbüs Halinde Ceza Miktarının Belirlenmesi
68
3.2.3.5. Gönüllü Vazgeçme
69
3.2.4.2.1. Müşterek Faillik
71
3.2.4.2.2. Dolaylı Faillik
71
3.2.4.2.4. Yardım Etme
73
3.2.4.2.5. Bağlılık Kuralı
73
3.2.4.2.6. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme
74
3.2.5. Suçların İçtimaı
74
3.2.5.2. Zincirleme Suç
75
4. TÜRK CEZA KANUNU’NUN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARINA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE VERGİ KAÇAKÇILIĞI SUÇLARI
77
4.1. Vergi Kaçakçılığı Suçlarının Ceza Sorumluluğunun Esasları Kapsamında İncelenmesi
77
4.1.1. Hukuki Konu ve Korunan Hukuki Değer
77
4.1.2.2. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Defter, Belge ve Kayıtlar
79
4.1.2.2.1. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Defterler
79
4.1.2.2.2. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Belgeler
81
4.1.2.2.3. Vergi Kanunlarına Göre Tutulan veya Düzenlenen ve Saklanma ve İbraz Mecburiyeti Bulunan Kayıtlar
82
4.1.2.2.4. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeler
83
4.1.2.2.5. Elektronik Defter, Kayıt ve Belgeler
84
4.1.3.1. Gerçek Kişilerde Fail
89
4.1.3.1.1. Genel Olarak
89
4.1.3.1.2. Küçük ve Kısıtlıların Failliği
90
4.1.3.1.3. Mirasçıların Failliği
91
4.1.3.1.4. Vekil, Çalışan, Mali Müşavir ve Muhasebecilerin Failliği
91
4.1.3.1.5. Adi Ortaklıkta Fail
92
4.1.3.2. Tüzel Kişilerde Fail
92
4.1.3.2.1. Genel Olarak
92
4.1.3.2.2. Kanuni Temsilci ve Vekillerin Failliği
93
4.1.3.2.3. Çalışanların Failliği
94
4.1.4. Mağdur ve Suçtan Zarar Gören
94
4.1.5. Suçun Maddi Unsuru
95
4.1.5.2.1. Hesap ve Muhasebe Hilesi Yapmak
98
4.1.5.2.2. Gerçek Olmayan veya Kayda Konu İşlemlerle İlgisi Bulunmayan Kişiler Adına Hesap Açmak
100
4.1.5.2.3. Çift Defter Tutmak
101
4.1.5.2.4. Defter, Kayıt ve Belgeleri Tahrif Etmek
103
4.1.5.2.5. Defter ve Belgeleri Gizlemek (İbraz Etmemek)
106
4.1.5.2.6. Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlemek
109
4.1.5.2.7. Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanmak
112
4.1.5.3.1. Defter, Kayıt ve Belgeleri Yok Etmek, Defter Sayfalarını Yok Ederek Yerine Başka Yapraklar Koymak veya Hiç Yaprak Koymamak
115
4.1.5.3.2. Sahte Belge Düzenlemek
117
4.1.5.3.3. Sahte Belge Kullanmak
120
4.1.5.4.1. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeleri, Bakanlık İle Anlaşması Olmadığı Halde Basmak
121
4.1.5.4.2. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunmayan Kişilerin Basmış Olduğu Belgeleri Kullanmak
123
4.1.6. Suçun Manevi Unsuru
124
4.1.7. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Nedenler
129
4.1.7.1. Zorunluluk (Iztırar) Hali
129
4.1.7.2. Hakkın Kullanılması
129
4.1.7.3. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit
131
4.1.7.5. Yaş Küçüklüğü
132
4.1.7.6. Akıl Hastalığı, Sağır ve Dilsizlik, Geçici Nedenler, Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
133
4.1.8. Suçun Ortaya Çıkış Biçimleri
133
4.1.8.1.1. Hesap ve Muhasebe Hilesi Yapmak Suçuna Teşebbüs
134
4.1.8.1.2. Gerçek Olmayan veya Kayda Konu İşlemlerle İlgisi Bulunmayan Kişiler Adına Hesap Açmak Suçuna Teşebbüs
135
4.1.8.1.3. Çift Defter Tutmak Suçuna Teşebbüs
136
4.1.8.1.4. Defter, Kayıt ve Belgeleri Tahrif Etmek Suçuna Teşebbüs
137
4.1.8.1.5. Defter ve Belgeleri Gizlemek (İbraz Etmemek) Suçuna Teşebbüs
137
4.1.8.1.6. Defter ve Belgeleri Yok Etmek Suçuna Teşebbüs
137
4.1.8.1.7. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenlemek Suçuna Teşebbüs
138
4.1.8.1.8. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanmak Suçuna Teşebbüs
138
4.1.8.1.9. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunan Kişilerin Basabileceği Belgeleri, Bakanlık İle Anlaşması Olmadığı Halde Basmak Suçuna Teşebbüs
139
4.1.8.1.10. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Anlaşması Bulunmayan Kişilerin Basmış Olduğu Belgeleri Kullanmak Suçuna Teşebbüs
140
4.1.8.2.1. Müşterek Faillik
141
4.1.8.2.2. Dolaylı Faillik
144
4.1.8.2.3. Azmettirme
144
4.1.8.2.4. Yardım Etme
146
4.1.8.2.4.1. Maddi Yardım
146
4.1.8.2.4.1.1. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlama
146
4.1.8.2.4.1.2. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırma
147
4.1.8.2.4.2. Manevi Yardım
147
4.1.8.2.4.2.1. Suç işlemeye Teşvik Etme
147
4.1.8.2.4.2.2. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirme
147
4.1.8.2.4.2.3. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunmayı Vaat Etme
148
4.1.8.2.4.2.4. Suçun Nasıl İşleneceği Konusunda Yol Gösterme
148
4.1.8.3.1. Bileşik Suç
148
4.1.8.3.2. Zincirleme Suç
149
4.1.8.3.3. Fikri İçtima
154
4.2. TCK’nın Ceza Sorumluluğunun Esaslarına İlişkin Genel Hükümlerinin Vergi Kaçakçılığı Suçlarına Uygulanmasının Değerlendirilmesi, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
156
4.2.1. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme ya da Kullanma Suçları Bakımından Yargıtay’ın Benimsediği Takvim Yılı Ölçütünün Eleştirel Analizi
156
4.2.2. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma Suçlarında Suç Tarihinin Doğru Belirlenmesi
163
4.2.2.1. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanma Suçlarında Suç Tarihinin Belirlenmesine İlişkin Örnek
165
4.2.3. Vergi Kaçakçılığı Suçuna İştirak Suçu Bakımından Vergi İnceleme Elemanı, Cumhuriyet Savcısı ve Ceza Hakiminin Değerlendirmesinin Önemi ve Vergi Usul Kanunu’nun 360. Maddesinde Yer Alan “Menfaat” Kavramından Analizi
168
4.2.4. VUK’ta Düzenlenen ve Cezalandırmayı Etkileyen Özellikli Durumların Değerlendirilmesi
173
4.2.4.1. Pişmanlık ve Islah
173
4.2.4.2. Yanılma ve Görüş Değişikliği
174
4.2.4.3. Mücbir Sebep
175
4.2.5. Ekonomik Suç, Ekonomik Ceza ve Cezaların Etkinliği Çerçevesinde Vergi Kaçakçılığı Suçlarının Orantılı Şekilde Cezalandırılmasına Yönelik Öneri
181
4.2.6. Hakkında Vergi İncelemesi Yapılan Mükellef Sayısı ile 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Uyarınca Ceza Mahkemelerinde Açılan Dava Sayısının Karşılaştırmalı Analizi ve Değerlendirilmesi (2011–2018)
185
4.2.7. Vergi Kaçakçılığı Suçlarına İlişkin Adli İstatistiklerin Çeşitli İllerdeki Mükellef Sayılarına Dair İstatistiklerle Karşılaştırmalı Analizi ve Değerlendirilmesi (2016)
189
4.2.8. Vergi Kaçakçılığı Suçlarına İlişkin Adli İstatistiklerin Yıllara Göre Değişiminin Analizi ve Değerlendirilmesi
193