Vergi Hukukunda Matrahın Re'sen Takdiri

Vergi hukukunun pratiği vergi incelemelerinde gerçekleşir. Vergi incelemesi sonucunda inceleme elamanlarının re'sen matrah takdir edebilmeleri benzersiz bir yetkidir. İçerisinde re'sen ve takdir ifadesinin geçmesi, bu yetkinin herhangi bir kurala bağlı kalmadan, sınırsız bir yetki olarak değerlendirilmesine hatta bazen keyfî kullanılmasına yol açabilmektedir. Oysa vergi, gerçeklik ve kanunilik üzerine kuruludur. Dolayısıyla keyfîliğe izin vermez. Vergi hukukunda gerçeğe ve kanuna dayanmayan hiçbir işlem meşruiyet kazanamaz. Bu nedenle vergi inceleme elemanlarının matrah takdir ederken nasıl davranması gerektiğini belirlemek vergi uyuşmazlıklarının önemli bir kısmının ortaya çıkmasını da peşinen engelleyebilir. Kaldı ki Vergi Denetim Kurulu'nun inceleme yetkisinden ziyade önleyici hamlelerle ön plana çıktığı son dönemlerde matrah takdiri özelinde vergi incelemesinin bizzat kendisinin de incelenmesi ayrı bir önem taşır.

Kanuni tanımının yapılmamış ve yönteminin belirlenmemiş olması, matrah takdirinin ne olduğunu ve ne olmadığını, hukukta gizli sınırlarını belirginleştirerek ortaya koymayı gerektirir. Bu çalışma, vergi incelemesi kapsamında gerçekleştirilen matrah takdirinin bu sınırlarını belirlemeyi amaçlar. Çalışma, genel ilkeler ve vergi hukukunun kurucu değerleri, vergi incelemesinin idare hukuku, özel hukuk, muhasebe, denetim ve muhakemeye dayanan yapısal unsurları bağlamında vergi inceleme elemanları tarafından yapılacak re'sen matrah takdirinin anlamını, sınırını ve idealini ortaya koymaya çalışır.