Türk İdare Hukukunda Ruhsat

İdare, bireylere neden dolayı ruhsat verir? Bireylerin özellikle ekonomik alandaki ve giderek temel hak ve özgürlükleri çerçevesindeki türlü etkinlikleri bağlamında idareye bildirimde bulunmak yerine bunları yürütebilmek için idareden ruhsat almak zorunda bırakılmalarının hukuksal yahut ekonomik temelleri nelerdir; ruhsat, hangi gerekçelerle zorunlu tutulabilir? İdarenin ruhsat verme yetkisinin sınırları nelerdir? Ruhsat verirken idare keyfi yahut serbestçe davranabilir mi; yahut verdiği ruhsatların başkalarına devredilmesini kısıtlayabilir veya yasaklayabilir mi; nihayet, ruhsat verme karşılığında bireylerden bedel (ücret) alabilir mi? Dahası, kamu hizmetleri özel girişimciler tarafından ruhsat altında yürütülebilir mi?

İncelemekte olduğunuz kitap, işte tüm bu sorulara açıklayıcı yanıtlar getirmek üzere genel özelliklerin işlendiği bir çerçeveyi "nosyon" halinde kurgulamayı öngören bir deneme niteliğindedir. Türk hukukunda genel olarak yeterince tartışılmadığı gözlenen bu konu, aslına bakılırsa bireyin günlük yaşamında ve giderek toplumun ekonomik etkinliklerinde çok önemli sonuçlarıyla karşımızdadır. Dolayısıyla, özellikle uziletişim (telekomünikasyon) ve enerji sektörlerine ilişkin olarak ruhsat kısıtlarının ve bedellerinin uygulamada bulunması karşısında ruhsatın hukuksal rejiminin ayrıntılı biçimde ortaya konulması gereği doğmaktadır. Çalışma, sözü edilen bu iki önemli sektördeki ruhsat uygulamalarına özellikle değinmektedir.

İdare hukukunun iki temel kavramı olan kolluk ile kamu hizmeti kavramları itibariyle, ruhsatın bunlardan hangisi içerisinde yer aldığı tartışması "sonuca bağlanan yargılar bakımından" kritik önemdedir. Ruhsat vermek bir kamu hizmeti değil de kolluk ise, ruhsat karşılığında kural olarak bedel alınamayacaktır. Eğer ruhsat karşılığı öngörülen bedelin malî yüküm niteliği taşıdığı kanısına varılırsa, bu kez de malî yükümlerin ancak yasayla açık biçimde belirtilmesine yönelik Anayasal düzenleme gereği ruhsat bedellerinin enerji sektöründeki gibi idarece belirleniyor olması hukuksuz sayılacaktır. "Kamu malından özel yararlanma" konusu ise, tartışmanın farklı biçimde ele alınabilmesine olanak sağlayan ilave bir boyutu daha gündeme taşıyor durumdadır.

Sonuç olarak, özel girişim alanlarında idarenin ruhsat verme işlevini derin biçimde sorgulama gereğinin varlığı anlayışından hareketle bu işlevi yerine getirmeyi öngören çalışmanın, böylece gerek uygulayıcılara ve gerek hukuk kuramcılarına daha yetkin hukuksal analizlere erişme konusunda yardımcı olabileceği düşünülmektedir.