Temel Hak ve Hürriyetler İçin Şirketlerin AYM ve AİHM Başvuruları Dr. Salih İnan  - Kitap
Temel Hak ve Hürriyetler İçin

Şirketlerin AYM ve AİHM Başvuruları

1. Baskı, 
Ocak 2026
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
356
Barkod:
9786253815769
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
740,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Kitabın Açıklaması
Şirketlerin insan hakları hukukunda hak öznesi olması meselesi tartışmalı bir alana tekabül etmektedir. Zira tarihsel temelleri dikkate alındığında bireyin onurunu korumayı önceleyen bu hukuk dalının, günümüzde şirketler açısından da çeşitli korumalar öngörmesi, uygulamacıları ve teorisyenleri üzerinde düşünmeye sevk etmektedir. Zira şirketlerin yapmış oldukları bireysel başvurular eliyle temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edildiğini ileri sürmesi, hem şirketler bakımından birtakım usul problemleri doğurmakta hem de korunan hakların kataloğunun belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu noktada kitap, pozitif hukukta şirketlerin korunan temel hak ve hürriyetlerinin neler olduğunu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi içtihadı kapsamında ele almayı amaçlamaktadır.
Ticari yahut adi nitelikteki bir şirketin korunan bir temel hak ve hürriyeti ihlal edildiğinde, mağdur konumundaki şirketin bu ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için Anayasa Mahkemesi'ne ya da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurması, başta avukatlar ve akademisyenler olmak üzere bütün hukukçuların üzerinde düşünmesi gereken bir husustur. Keza yakın zamanda Anayasa Mahkemesi'nin ticari şirketlerin adli yardımdan faydalanmasını engelleyici Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükmünü iptal etmesi de bu tartışmaların ne kadar canlı olduğunu gözler önüne sermektedir.
Bu çerçevede "Temel Hak ve Hürriyetler İçin Şirketlerin AYM ve AİHM Başvuruları" başlıklı kitap; başta avukatlar, akademisyenler, şirket yöneticileri olmak üzere bu alanda faaliyet gösteren, korunan temel hak ve hürriyeti ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuru yapacak kişi ve kurumlara yol gösterecektir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Şirketler ve İnsan Hakları Hukuku Arasındaki İlişkiye Dair Sorunlar
.
Şirketlerin İnsan Hakları Korumasından Faydalanması
.
Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyetlerinin Pozitif Hukuktaki Yeri
.
Şirket Başvuruları Karşısında Mahkemelerin Yetkisi
.
Şirketlerin Mağdur Statüsü
.
Şirketlerin Temsili Sorunu
.
Şirketlerin İnsan Hakları Yargılaması Bünyesinde Koruma Altına Alınan Hak ve Hürriyetleri
Kitapla İlgili Kategoriler
Kitabın İçindekileri
İçindekiler
Önsöz 
7
Kısaltmalar 
15
GİRİŞ
I. KONUNUN TAKDİMİ 
17
II. KURAMSAL GETİRİLER 
20
III. KONUYLA ALAKALI HUKUK DALLARI 
22
IV. ÇALIŞMAMIZDA DEĞİNİLMEYECEK ALANLAR VE YÖNTEM 
23
BİRİNCİ BÖLÜM:
ŞİRKETLERİN TEMEL HAK VE
HÜRRİYETLERİNİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ
I. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KISA TARİHÇESİ 
27
II. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN ÖZNELERİ SORUNU 
31
III. ŞİRKETLER VE İNSAN HAKLARI HUKUKU ARASINDAKİ İLİŞKİYE DAİR SORUNLAR 
38
IV. TEMEL KAVRAMLAR 
46
A. Hak, İnsan Hakları ve Temel Hak ve Hürriyetler Kavramları 
47
B. Gerçek Kişi –Tüzel Kişi Kavramları 
51
1. Gerçek Kişi Kavramı 
51
2. Tüzel Kişi Kavramı 
52
3. Tüzel Kişilik Teorileri 
57
a. Farazi Kişilik Teorisi 
57
b. Gerçek Kişilik Teorisi 
58
c. Amaç Kişiliği Teorisi 
59
d. Soyutlama Teorisi 
59
e. Değerlendirme 
60
C. Şirket Kavramı 
61
D. Bireysel Başvuru ve Anayasa Şikâyeti Kavramları 
66
V. ŞİRKETLERİN İNSAN HAKLARI KORUMASINDAN FAYDALANMASI: ŞİRKETLERİN İNSAN HAKLARI HUKUKU’NDA HAKKIN SÜJESİ OLMASINA İLİŞKİN GÖRÜŞLER 
72
A. Şirketlerin İnsan Hakları Hukuku Kapsamında Temel Hak ve Hürriyetlere Sahip Olması Gerektiğini Savunan Görüşler 
73
1. Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyetlerinin Korunması Şirket Tüzel Kişiliğini Oluşturan Gerçek Kişilerin (İnsanların) Haklarının Korunmasını Sağlar. 
73
2. Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyet Taşıyıcısı Olması Şirketlerin İnsan Hakları Hukukuna Riayet Etmesi Hususunda Katkı Sağlayacaktır. 
74
3. Tüzel Kişilik Sahipliği Sebebiyle Şirketlerin Hakları Kendisini Oluşturan Gerçek Kişilerin Haklarına İndirgenemez. 
75
4. Şirketlerin Ceza Sorumluluğunun Tesisi Yönündeki Gelişmeler Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyet Taşıyıcısı Olmasını Zaruri Kılmaktadır. 
77
B. Şirketlerin İnsan Hakları Hukuku kapsamında Temel Hak ve Hürriyetlere Sahip Olmaması Gerektiğini Savunan Görüşler 
78
1. Şirketler ile İnsan Hakları Kavramları Arasında Kavramsal Uyuşmazlık Mevcuttur. 
78
2. İnsan Haklarının Öznesinin İnsan Dışı Varlıklar Olarak Kabulü İnsan Hakkı Kavramının Değersizleşmesine Sebebiyet Verecektir. 
78
3. İnsan Hakları Hukuku Devlet ile İnsan Arasındaki İlişkiye Dairdir. Sorumluluk Sahibi Olmadan Hak Öznesi Olunamaz. 
79
4. Çağdaş Dünyadaki Güçler Dengesi Uyarınca Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyet Taşıyıcısı Olmasına Gerek Bulunmamaktadır. 
80
5. Uluslararası ve Bölgesel Metinler İncelendiğinde Şirketlerin Kapsam Dışı Bırakılmasının Hâkim Görüş Olduğu Görülecektir. 
81
VI. ŞİRKETLERİN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİNİN POZİTİF HUKUKTAKİ YERİ 
81
A. Uluslararası Hukuk ve Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyetleri 
81
1. Uluslararası Antlaşmalar Hukuku 
82
a. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Düzenlemeleri 
82
b. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 
85
c. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 
87
d. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi 
89
2. Uluslararası Teamül Hukuku 
90
3. Avrupa Birliği Hukuku ve Şirketlerin Temel Hak ve Hürriyetleri 
92
4. Ulusal Hukuklar 
99
İKİNCİ BÖLÜM:
BİREYSEL BAŞVURU KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİ BAĞLAMINDA ŞİRKET BAŞVURULARININ İNCELENMESİ
I. MAHKEMELERİN YETKİSİ 
106
A. Genel Olarak 
106
B. Şirket Başvuruları Karşısında Mahkemelerin Kişi Bakımından Yetkisi 
108
1. Genel Olarak Kişi Bakımından Yetki 
108
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri ve Mahkemelerin Kişi Bakımından Yetkisi 
114
a. Bireysel Başvuru Hakkının Öznesi Olarak Özel Hukuk Tüzel Kişileri 
114
b. Kamusal Fonksiyon İfa Etmeme Kriteri 
118
3. Şirketlerin Bireysel Başvuru Ehliyeti 
121
4. Adi Şirket Başvurularında Kişi Bakımından Yetki Sorunu 
124
a. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Tüzel Kişilik Gerekliliği 
124
b. İstisna Arayışı: Acarkent Site Yönetimi Başvurusunun Değerlendirilmesi 
126
5. Şirketlerin Mağdur Statüsü 
129
a. Genel Olarak Mağdur Statüsü 
129
b. Şirketlerin Mağdur Statüsü 
132
c. Doğrudan Mağdurluk ve Dolaylı Mağdurluk Ayrımı 
136
aa. Doğrudan Mağdur 
136
bb. Dolaylı Mağdur 
137
aaa. Yakını Olma Kriteri 
138
bbb. Yargılama ve Soruşturma Süreçlerine Aktif Katılım Kriteri 
140
aaaa. Kişinin şirketin tek hissedarı olması durumu 
143
bbbb. Şirketin bizzat başvuru yapma imkânının olmaması durumu 
144
ccc. Hukuksal Menfaatin ve Yakın Bağlantının Ortaya Konulması Gerekliliği 
147
c. Şirketlerin Mağdur Statüsüne İlişkin Nitelikli Durumlar 
148
aa. Tüzel Kişiliğin Mevcudiyeti 
148
bb. Şirketin Mağduriyetinin Devredilemezliği 
149
cc. Şirketin Kişisel Zararı 
150
dd. Hissedarların Statüsü 
153
aaa. Hissedarların Hakları 
153
bbb. Hissedarların Menfaatlerinin Korunması 
156
6. Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması Sorunu 
158
a. Kural: Ayrı Hukuki Kişiliklerin Mevcudiyeti 
160
b. İstisna: Tüzel Kişilik Perdesinin Kalkacağı İstisnai Haller 
163
aa. İmkânsızlık Halleri 
163
bb. Diğer İstisna Durumları: Tüzel Kişiliğin Araçsallığı 
165
7. Şirketlerin Temsili Sorunu 
167
C. Şirket Başvurularında Mahkemelerin Konu Bakımından Yetkisi 
172
D. Şirket Başvurularında Mahkemelerin Yer Bakımından Yetkisi 
173
E. Şirket Başvurularında Mahkemelerin Zaman Bakımından Yetkisi 
175
II. ŞİRKET BAŞVURULARI BAĞLAMINDA USULE YÖNELİK KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİ 
176
A. Olağan Hukuk Yollarının Tüketilmesi 
176
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuruda İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 
176
2. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesi 
178
3. Etkili İç Hukuk Yollarına Başvuru ve Youtube LLC Kararı 
178
B. Süre 
180
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuruda Dört Aylık Süre Kuralı 
180
2. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Otuz Günlük Süre Kuralı 
181
III. ŞİRKET BAŞVURULARI BAĞLAMINDA ESASA YÖNELİK KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİ 
183
A. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk 
183
1. Dördüncü Derece Mahkemesi Olmama Doktrini 
184
2. Açık veya Bariz Bir İhlalin Bulunmaması 
186
3. Delillendirilmemiş Şikâyetler 
188
4. Karmaşık ve Zorlama Şikâyetler 
189
B. Önemli Bir Zararın Bulunmaması 
189
C. Bireysel Başvurunun Anayasal Önem Taşımaması 
193
D. Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması 
193
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:
ŞİRKETLERİN İNSAN HAKLARI YARGILAMASI BÜNYESİNDE KORUMA ALTINA ALINAN HAK VE HÜRRİYETLERİ
I. MÜLKİYET HAKKI VE ŞİRKETLERİN MÜLKİYET HAKKI ÖZNELİĞİ 
199
A. Genel Olarak Mülkiyet Hakkı 
199
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Mülkiyet Hakkı 
200
2. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Mülkiyet Hakkı 
203
B. Mülkiyet Kavramı 
205
1. Genel Olarak 
205
2. Mülkiyet Kapsamına Giren Varlıklar 
208
a. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadı Kapsamında Mülkiyet 
208
b. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi İçtihadı Kapsamında Mülkiyet 
209
C. Meşru Beklenti Kavramı 
211
D. Şirketlerin Mülkiyet Haklarına Yönelik Müdahalenin Meşruluğu 
213
1. Müdahale Hukuka Uygun Olmalıdır 
214
2. Müdahale Kamu Yararına Matuf Olmalıdır 
217
3. Müdahale Ölçülü Olmalıdır. 
221
E. Şirketlerin Mülkiyet Hakkı Özneliğine İlişkin Nitelik Arz Eden Hususlar 
226
1. Mülkiyet Hakkı Avrupa İnsan Hakları Hukukunda Tüzel Kişilerin Açıkça Sahip Olduğu İfade Edilen Yegâne Haktır 
226
2. Şirket Kompleks Bir Yapılanmadır. 
227
3. Şirketlerin Özen Yükümlülüğü, İhlal Değerlendirmelerinde Önem Arz Etmektedir 
228
4. Şirketlerin Mülkiyet Hakkına Müdahalesinde Devletlerin Daha Geniş Bir Takdir Yetkisi Mevcuttur 
231
5. Şirketin Mülkiyet Hakkının Gerçek Kişilerin Hakları Karşısındaki Durumu 
232
6. Mülkiyet Hakkının Şirketler Açısından Önemi 
234
II. ADİL YARGILANMA HAKKI VE ŞİRKETLERİN ADİL YARGILANMA HAKKI ÖZNELİĞİ 
236
A. Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı 
236
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Adil Yargılanma Hakkı 
236
2. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Adil Yargılanma Hakkı 
239
B. Şirketlerin Adil Yargılanma Hakkı Güvencelerinden Faydalanması 
242
1. Ticari Şirketlerin Mahkemeye Erişim Hakkı 
243
a. Genel Olarak 
243
b. Adi Şirketlerin Mahkemeye Erişim Hakkı Sorunu 
247
c. Haksız Çıkma Halinde Uygulanan Yaptırımlarının Hukukiliği Sorunu 
248
2. Ticari Şirketlerin Makul Sürede Yargılanma Hakkı 
253
3. Ticari Şirketlerin Aleni Yargılanma ve Aleni Karar Hakkı 
256
4. Ticari Şirketlerin Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı 
259
a. Silahların Eşitliği İlkesi 
260
b. Çelişmeli Yargılama İlkesi 
262
5. Ticari Şirketlerin Gerekçeli Karar Hakkı 
264
6. Ticari Şirketlerin Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı 
270
7. Delillere İlişkin Temel Kurallar 
273
8. Masumiyet Karinesi 
274
9. Ticari Şirketlerin Aynı Suçtan Dolayı İki Kez Cezalandırılmama Hakkı 
279
III. ÖZEL YAŞAMA VE AİLE YAŞAMINA SAYGI HAKKI VE TİCARİ ŞİRKETLERİN HAK ÖZNELİĞİ 
282
A. Genel Olarak 
282
B. Özel Yaşama Saygı Hakkı 
285
1. Mahremiyetin Korunması 
285
2. Kişisel Verilerin Korunması Hakkı 
287
3. Şeref ve İtibarın Korunması 
290
4. Konuta Saygı Hakkı 
294
5. Haberleşmeye Saygı Hakkı 
298
C. Aile Yaşamına Saygı Hakkı Sorunu 
300
IV. DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ VE TİCARİ ŞİRKETLERİN HAK ÖZNELİĞİ 
302
A. Genel Olarak 
302
B. Ticari Şirketlerin Hak Özneliği Sorunu 
303
1. Genel Anlamda Tüzel Kişiler ve Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü 
303
2. Ticari Şirketlerin Hak Özneliği 
308
V. İFADE HÜRRİYETİ 
310
A. Genel Olarak 
310
B. Ticari İfadelerin İfade Hürriyeti Bağlamında Değerlendirilmesi 
313
C. Şirketlerin İfade Hürriyeti Bağlamında Basın Özgürlüğü 
314
D. İnternet Hukuku ve Şirketlerin İfade Hürriyeti 
318
VI. TİCARİ ŞİRKETLERİN ETKİLİ BAŞVURU HAKKI 
323
VII. EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞI 
326
SONUÇ 
331
Kaynakça 
337