Medenî Yargılama Hukukunda Tutanaklar

Bu çalışmada hukukun tüm alanlarını ilgilendiren tutanak kavramı, medenî yargılama bakımından değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Çalışma üç bölümden oluşmaktadır; birinci bölümde öncelikle tutanak kavramı, tutanak kavramının tarihi gelişimi anlatılmıştır. Karşılaştırmalı hukukta tutanak kavramı genel olarak incelenmiş ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu anlamında tutanak değerlendirilmiştir. Tutanağın hukukî niteliği ve işlevi açıklanmıştır. Tutanak, hak arama özgürlüğü hukukî dinlenilme ve adil yargılanma hakkının garantisi ve somut görünümü niteliğindedir. Bu nedenle tutanak kavramının anayasal ilkelerle ilişkisi de incelenmiştir. Medenî yargılama hukukunun hemen hemen tüm ilkelerinin uygulanıp uygulanmadığı, tutanak aracılığıyla ispat edilmektedir. Ancak tutanakla doğrudan bağlantılı olan yazıldık, sözlülük, doğrudanlık, aleniyet ve usûl ekonomisi ilkeleri ile yargılamanın sevk ve idaresi değerlendirilmiştir.

İkinci bölümde, tutanağın şekli, düzenlenişi ve tutanağa karşı başvuru imkânları açıklanmıştır. Tutanak denilince ilk akla gelen tutanağın dikte edilerek yazıya geçirilmesi olmakla birlikte, steno yahut ses ve görüntü yoluyla işlemlerin kayıt altına alınması da söz konusu olabilmektedir. Ayrıca dijitalleşmeyle birlikte sesin yapay zekâ aracılığıyla yazıya dönüştürülmesi de mümkündür. Bu bölümde; tutanağın temel unsurları incelenmiş, tutanaktan örnek verilmesi ve tutanağın saklanması değerlendirilmiştir. Kişisel verilerin korunması hakkının ön plana çıkması dikkate alınarak, tutanak ve kişisel veri ilişkisi ayrıca ele alınmıştır. Bu bölüm, hukuka aykırı tutanaklara karşı başvuru yolları ince-enerek bitirilmiştir.

Son bölümde ise; tutanaklar çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Yargılama aşamalarına göre; tensip tutanağı ve ön inceleme tutanağı açıklanmıştır. Deliller bakımından; keşif tutanağı, tanık beyanı tutanağı gibi delillere yönelik tutanaklar incelenmiştir. Tutanaklar, sadece çekişmeli ilk derece yargılamasında yer almamaktadır, kanun yolu aşaması, çekişmesiz yargı ve geçici hukukî korumalar bakımından tutanaklar da değerlendirilmiştir.

Çalışmada medenî yargılama hukuku dışında idare ve ceza yargılamasındaki tutanaklar genel olarak yer almaktadır. Ayrıca hukuk yargılamasını da doğrudan ilgilendiren noter tutanakları, Avukatlık Kanunu'nda yer alan uzlaşma tutanağı, hakem tutanakları ve icra-iflâs tutanakları da dikkate alınmıştır.