KISMİ TEMERRÜT KAVRAMI VE HUKUKİ ÇERÇEVESİ
I. KISMİ TEMERRÜT KAVRAMI VE BENZER KURUMLARDAN AYIRT EDİLMESİ
33
A. Kısmi Temerrüt Kavramı ve İfa Engelleri Arasındaki Yeri
33
1. Sistematik Açıdan Kısmi Temerrüt
33
2. Kavramsal Açıdan Kısmi Temerrüt
35
b. Dar Anlamda (Gerçek) Kısmi Temerrüt
37
c. Geniş Anlamda (Gerçek Olmayan) Kısmi Temerrüt
38
B. Kısmi Temerrüdün Benzer Kurumlarla Olan İlişkisi
41
1. Kısmi Temerrüt ve Eksik İfa
41
2. Kısmi Temerrüt ve Kısmi İfa İmkânsızlığı
44
3. Kısmi Temerrüt ve Kötü İfa
47
b. Kısmi Temerrüt ve Ayıptan Sorumluluk
49
II. KISMİ TEMERRÜT KURUMUNA TEMEL OLUŞTURACAK HUKUKİ İMKANLAR
54
B. Kısmi Hükümsüzlük Rejimi
56
1. Kısmi Hükümsüzlük Yaptırımının Amacı (Ratio Legis)
58
2. Kısmi Hükümsüzlük Yaptırımının Uygulanması İçin Gereken Şartlar
60
3. Kısmi Hükümsüzlük Yaptırımının Sonuçları ve Uygulama Alanı
65
4. Kısmi Temerrüt Açısından Değerlendirme
70
C. Kısmi Temerrüt Dışındaki Kısmi İfa Engelleri
72
1. Kural Olarak İfa Engelinin Kısmen Sonuç Doğurması
72
b. Kısmi İfa İmkânsızlığında Kısmi Yaptırımlar
73
i. Borçlunun Sorumlu Olduğu Kısmi İfa İmkânsızlığında
73
ii. Borçlunun Sorumlu Olmadığı Kısmi İfa İmkânsızlığında
76
c. Kısmi Zaptta Kısmi Yaptırımlar
78
d. Satılanın Kısmen Ayıplı Olması Durumunda Sözleşmeden Kısmen Dönme
82
2. Kısmi İfa Engelinin Bütüncül İfa Engeline Dönüşmesi
87
b. Kısmi İfa İmkânsızlığında Bütüncül Yaptırımlar
88
i. Borçlunun Sorumlu Olduğu Kısmi İfa İmkânsızlığında
88
ii. Borçlunun Sorumlu Olmadığı Kısmi İfa İmkânsızlığında
92
c. Kısmi Zaptta Bütüncül Yaptırımlar
98
i. Genel Olarak Sözleşmeden Tamamen Dönme Hakkı
98
ii. Kısmi Zapt ve Kısmi Temerrüdün Yarışması
100
d. Satılanın Kısmen Ayıplı Olması Durumunda Sözleşmeden Tamamen Dönme
101
i. Genel Olarak Sözleşmeden Tamamen Dönme Hakkı
101
ii. Satılanın Fer’ileri (Yan Eşya) Bakımından Sözleşmeden Dönme
103
D. Kısmi Temerrüt Rejimini Doğrudan Düzenleyen Kurumlar
107
1. TTK m. 23 f. I b. (a) Uyarınca Kısmi Temerrüt
107
a. Hükmün Kapsamı ve Niteliği
107
b. Bölünebilirlik Şartı
111
c. Kural: Borçlu Temerrüdünün İfa Edilmeyen Kısım Bakımından Gerçekleşmesi
113
d. İstisna: Borçlu Temerrüdünün Sözleşmenin Tamamı Bakımından Gerçekleşmesi
114
2. CISG m. 51 f. I Uyarınca Kısmi İfa Engelleri
118
a. Hükmün Kapsamı ve İçeriği
118
b. Kısmi İfa (Kısmi Temerrüt) Hâlinde
124
c. Satılanın Bir Kısmının Ayıplı Olması Hâlinde
129
d. Sözleşmenin Tamamını Sona Erdirme
131
E. Kısmi İfa Engelleri ve Kısmi Temerrüt Açısından Varılan Sonuçlar
133
1. Kısmi İfa Engellerini Sistematize Etmek
133
2. Kısmi Temerrüt Rejiminde Uygulanacak Hükümler
139
KISMİ TEMERRÜDÜN ŞARTLARI
I. BORÇLU TEMERRÜDÜNÜN GENEL ŞARTLARI
141
B. İfası Mümkün Olan ve Muaccel Bir Borcun İfa Edilmemiş Olması
143
1. Borcun İfasının Mümkün Olması
143
2. Borcun Muaccel Olmasına Rağmen İfa Edilmemesi
146
C. Alacaklının Temerrüt İhtarında Bulunması (interpellatio)
148
1. Temerrüt İhtarı Kavramı, Hukuki Niteliği ve İhtar Yerine Geçen İşlemler
148
2. Temerrüt İhtarının Hukuki Şartları
151
a. İhtarın İçeriği Bakımından
151
b. İhtarın Şekli Bakımından
153
c. İhtarın Yapılabileceği Zaman ve Yer Bakımından
155
d. İhtarın Hüküm Doğurduğu An
156
3. Temerrüt İhtarına Gerek Olmayan Hâller
158
a. Sözleşmede Belirli Vade Kararlaştırılması
158
b. Taraflardan Birine Vadeyi Tayin Hakkı Tanınması
160
c. İfası İstenen Borcun Haksız Fiilden veya Sebepsiz Zenginleşmeden Doğması
161
d. Dürüstlük Kuralı Uyarınca İhtar Şartının Aranmaması
163
e. Özel Bir Kanun Hükmü veya Mahkeme Kararı
164
D. Borcun İfa Edilmemesinin Haklı Bir Sebebe Dayanmaması
166
1. Alacaklının İfayı Kabule Hazır Olması
166
2. Borçlunun İfadan Kaçınma Hakkına Sahip Bulunmaması
167
b. Excursus: Kısmi İfa Hâlinde Ödemezlik Def’i
169
II. KISMİ TEMERRÜDÜN ÖZEL ŞARTI: KISMİ İFA
175
A. Kısmi Temerrüt Rejiminde Kısmi İfa Şartı ve Kısmi İfa Kavramı
175
1. Kısmi İfa Kavramının Kısmi Temerrüt Rejimindeki Yeri
175
2. İsviçre Türk Hukuku’nda Kısmi İfanın Düzenleniş Biçimi
176
B. Bir Borcun Kısmi İfası (Kısmi İfanın Bir Edim Açısından Gerçekleşmesi)
187
1. Bölünebilirlik Şartı
187
a. Objektif Açıdan Edimin Bölünebilir Olması: Fiili ve Teknik Bölünebilirlik
189
b. Sübjektif Açıdan Edimin Bölünebilir Olması: Hukuki Bölünebilirlik
193
2. Farklı Edim Türleri Açısından Kısmi İfa Sorunu
197
b. Verme, Yapma ve Yapmama Borçları Açısından
198
c. Ani, Sürekli ve Dönemsel Edimler Açısından
204
3. Kısmi İfa Oluşturmayan Bazı Hâller
209
a. Borçlunun Borcun Daha Azını İfa Etmeye Yetkili Olması
209
b. İfa Yerine Edim ve İfa Uğruna Edim
210
C. Birden Fazla Edimin Kısmi İfası (Borç İlişkisinin Kısmi İfası)
212
1. Birden Fazla Edimin Kısmi İfaya Konu Olması Sorunu
212
2. Birden Fazla Edimin Bir Kısmının İfa Edilmesi Suretiyle Kısmi İfa
216
3. Yan Edim Yükümlülüklerinin İfa Edilmemesi Suretiyle Kısmi İfa
224
a. Asli Edim Yükümlülüğü ve Yan Edim Yükümlülüğü Kavramı
225
b. Yan Edim Yükümlülüğünün İfa Edilmemesinin Kısmi İfaya Sebep Olması
229
4. Kısmi İfa Oluşturmayan Bazı Hâller
233
D. Alacaklının Kısmi İfaya Yönelik Hak ve Yükümlülükleri
238
1. Alacaklının Kısmi İfayı Reddetme Hakkı
238
a. Alacağın Belli (Likit) Olması
240
b. Alacağın Tamamının Muaccel Olması
247
2. Alacaklının Kısmi İfayı Kabul veya Talep Etme Hakkı
250
3. Alacaklının Kısmi İfayı Kabul Zorunluluğu
256
i. Borcun Bir Kısmının Belli veya Muaccel Olması Hâlinde (TBK m. 84 f. I)
260
ii. Takasta (TBK m. 139) ve Kısmi Takasta
261
iii. Kısmi İfa İmkânsızlığı Hâlinde
264
iv. Birlikte Kefalet Hâlinde (TBK m. 593)
266
v. Mirasçıların Mirasbırakanın Borçlarından Sorumluluğunda (TMK m. 681)
268
vi. Kambiyo Senetlerinde (TTK m. 709 f. II)
269
vii. İcra ve İflas Hukukunda (İİK m. 9 ve m. 111)
270
viii. Hâkim Kararı Uyarınca
271
c. Dürüstlük Kuralı Uyarınca
272
d. Örf ve Adet Uyarınca
277
E. Kısmi İfanın Sonuçları ve İspat Yükü
279
KISMİ TEMERRÜDÜN SONUÇLARI
I. KISMİ TEMERRÜDÜN GENEL SONUÇLARI
285
2. Kısmi Temerrüt ve Kısmi Dava
288
b. Gerçek Olmayan Kısmi Dava
290
2. Tazminatın Temel Şartları
294
3. Kısmi Temerrüt Açısından Gecikme Tazminatı
300
a. Kısmi Temerrütte Gecikmeden Kaynaklanan Zararlar
300
b. Kısmi Temerrütte Zararı Artırmama Külfeti
302
D. Beklenmedik Hâlden Sorumluluk
303
2. Sorumluluğun Temel Şartları
304
4. Kısmi Temerrüt Hâlinde Özel Durum: Kısmi Temerrüt ile Kısmi İfa İmkânsızlığının Bir Arada Bulunması
311
II. KISMİ TEMERRÜDÜN PARA BORÇLARI AÇISINDAN SONUÇLARI
315
2. Temerrüt Faizinin Şartları
318
a. Zarar ve Kusurun Önemsiz Olması
318
b. Para Borcunun Bulunması
320
c. Borçlunun Temerrüde Düştüğü Süre Boyunca İşlemesi
322
d. Kısmen Temerrüde Düşülen Kısım Bakımından Temerrüt Faizi Talep Edilmesi
325
3. Temerrüt Faizinin Oranı
327
C. Aşkın Zararın Tazmini
329
2. Tazminatın Temel Şartları
330
3. Enflasyon Zararları
337
III. KISMİ TEMERRÜDÜN KARŞILIKLI BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELER AÇISINDAN SONUÇLARI
345
A. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde Seçimlik Haklara Başvurulması
345
2. Ek Süre (Mehil) Tayini
349
a. Ek Süre Kavramı ve Hukuki Niteliği
350
b. Ek Süre Tayininin İçeriği, Şekli ve Hukuki Sonuçları
352
c. Ek Süre Verilmesine Gerek Olmayan Hâller
356
i. Ek Süre Vermenin Etkisiz Olması
357
ii. Geç İfanın Yararsız Kalması
359
iv. Satış Sözleşmesinde Kesin Vade Karinesi
367
v. Peşin ve Ön Ödemeli Satışlarda Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanımı
374
3. Alacaklının Hemen Bildirimde Bulunarak Seçimlik Hakkını Kullanması
377
a. Ek Süre İçinde Borcun İfa Edilmemiş Olması
379
b. Alacaklının Hemen Bildirimde Bulunması ve Bildirimin Hukuki Niteliği
380
c. Seçimlik Hakların Kullanılacağı Zaman
384
i. Birinci ve İkinci Seçimlik Haklar Açısından
384
ii. Üçüncü Seçimlik Hak Açısından
386
d. Kısmi Temerrütte Ek Seçim Hakkı: Kısmi veya Bütüncül Temerrüt Ayrımı
389
e. Ek Süre Vermeye Gerek Olmayan Hâllerde Seçimlik Hakların Kullanılması
393
f. Seçimlik Hakların Yeniden Düzenlenmesi: Borçlunun Kusursuz Olması
397
i. Borçlu Temerrüdünde Ius Variandi (Değiştirme Hakkı) Sorunu
397
ii. Kısmi Temerrütte Özel Olarak Ius Variandi (Değiştirme Hakkı) Sorunu
404
4. Sözleşmeyle Başkaca Bir Koşul Kararlaştırılmamış Olması
409
B. Bakiye Kısmın Aynen İfasından Vazgeçme ve Olumlu Zararın Tazmini
411
1. Genel Olarak Kısmi Temerrütte Olumlu Zararın Tazmini İmkânı
411
2. Kısmi Temerrütte Olumlu Zarar Kavramı ve Olumlu Zararın Unsurları
413
3. Mübadele (Değişim) Teorisi Uyarınca Olumlu Zararın Hesaplanması
419
a. Genel Olarak Mübadele Teorisi
419
b. Kısmi Temerrütte Mübadele Teorisinin Uygulanması
422
4. Fark Teorisi Uyarınca Olumlu Zararın Hesaplanması
426
a. Genel Olarak Fark Teorisi
426
b. Kısmi Temerrütte Fark Teorisinin Uygulanması
429
c. Kısmi Temerrütte Fark Teorisinin Uygulanması İçin Aranan Şartlar
433
i. Karşı Edimin Bölünebilir Olması
433
ii. Karşı Edimin Bir Kısmının Borçlunun Temerrüde Düştüğü Kısma Tahsis Edilmesi
438
iii. Karşı Edimin Hiç veya Kısmi İfa Oranından Fazla İfa Edilmemiş Olması
443
d. Zararın Somut veya Soyut Yönteme Göre Hesaplanması
444
ii. Somut (Sübjektif) Yöntem
446
iii. Soyut (Objektif) Yöntem
450
5. Alacaklının Seçim Hakkı
455
a. Mübadele ve Fark Teorisi Açısından
455
b. Somut ve Soyut Yöntem Açısından
457
6. Olumlu Zararın Tazminine İlişkin Diğer Unsurlar
459
C. Sözleşmeden Kısmen Dönme ve Olumsuz Zararın Tazmini
460
1. Kısmi Temerrütte Genel Olarak Sözleşmeden Kısmen Dönme İmkânı
460
2. Kısmi Dönmenin Şartları
464
a. Karşı Edimin Bölünebilir Olması
465
b. Karşı Edimin Bir Kısmının Borçlunun Temerrüde Düştüğü Kısma Tahsis Edilmesi
467
c. Kısmi Dönmenin Dürüstlük Kuralı Uyarınca Makul Karşılanması
470
d. Tarafların Kusurunun Kısmi Dönmeye Etkisi
474
3. Kısmi Dönmenin Hukuki Niteliği
476
4. Kısmi Dönmenin Sonuçları ve Kısmi Tasfiye İlişkisi
486
a. Genel Olarak Sözleşme İlişkisinin Kısmi Tasfiyesi
486
b. Sözleşmenin İki Kısma Ayrılması: Kısmi İfa Oranının ve Kısmi Karşı Edimin Tespit Edilmesi
488
i. Genel Olarak Kısmi İfa Oranının Belirlenmesi
488
ii. Kısmi İfa Oranının Tespitinde Nispi Metottan Yararlanılması
490
iii. Nispi Metodun Kısmi Dönme Bakımından Uygulanması
492
iv. Excursus: Somut Olaya Yönelik Uygulama
500
c. Karşı Edimin Kısmi Edime Tahsisi Sorunu: Kısmi Edim ve Kısmi Karşı Edim Paylarının Oluşturulması
501
i. Tahsis Sorununun Meydana Gelmesi
501
ii. Alman Öğretisinin Soruna Yaklaşımı
503
iii. Tahsis Sorununun Çözümde Kıyasen Yararlanılacak Hükümler
504
iv. Sorunun Toplu Kıyas Yoluyla Çözümü ve Edimler Arasında Denkleştirme Yapılması
508
d. Kısmi Dönmenin Borçtan Kısmen Kurtarıcı Etkisi
514
i. Asli Edim Yükümlülüklerinin Kısmen Sona Ermesi
514
ii. Yan Edim Yükümlülüklerinin Devam Etmesi
517
iii. Kısmi Dönme Hâlinde Yan Yükümlülükler
519
e. Fazladan İfa Edilen Edimlerin İadesi
520
5. Olumsuz Zararın Tazmini
527
b. Kısmi Dönme Hâlinde Olumsuz Zararın Tanımı ve Niteliği
529
c. Kısmi Dönme Hâlinde Olumsuz Zararın Kapsamı
531
i. Fiili Zararlar (damnum emergens)
532
ii. Yoksun Kalınan Kâr (lucrum cessans)
536
iii. Bütünlük Menfaati (Integritätsinteresse)
539
d. Olumsuz Zararın Tazminine İlişkin Diğer Unsurlar
540
ALACAKLININ BORCUN TAMAMI BAKIMINDAN BORÇLU TEMERRÜDÜNE BAŞVURMASI
I. KISMİ TEMERRÜDÜN BÜTÜNCÜL TEMERRÜDE DÖNÜŞMESİ
543
B. Kısmi Temerrüdün Bütüncül Temerrüde Dönüşme Gerekçeleri
543
C. Kısmi ve Bütüncül Temerrüt Ayrımında İspat Yükü
546
II. KISMİ TEMERRÜDÜN BÜTÜNCÜL TEMERRÜDE DÖNÜŞTÜĞÜ HÂLLER
548
A. Sözleşme Uyarınca Bütüncül Temerrüde Başvurulması
549
B. Alacaklıdan Kaynaklanan Sebepler
550
1. Alacaklının Kendi Karşı Ediminin Bölünemez Nitelikte Olması
550
2. Alacaklının Hakkını Kısmi İfa Anında Açıkça Saklı Tutması
556
3. Borçlunun Kalan Kısmı Derhâl İfa Edeceği Kanısıyla Alacaklının Kısmi İfayı Kabul Etmesi
557
C. Kısmi İfadan Kaynaklanan Sebepler
560
1. Kısmi İfanın Alacaklı İçin Hiçbir Fayda Sağlamaması
560
2. İfa Edilmeyen Kısım Olmaksızın Sözleşmenin Akdedilmeyecek Olması
566
3. Borçlunun Temerrüde Düştüğü Kısmi Ediminin Önemli Olması
570
4. Alacaklının veya Borçlunun Önemli Bir Zarara Uğrayacak Olması
573
D. Bazı Borç İlişkileri Bakımından Bütüncül Temerrüde Başvurulması
577
1. Borçlunun Borcun Belirli Taksitlerinin İfasında Temerrüde Düşmesinin Sözleşmenin Tamamını Tehlikeye Sokması
577
2. Yan Edim Yükümlülüğünün İfa Edilmemesinin Asıl Edim Bakımından İfa Menfaatini Ortadan Kaldırması
580
3. Veresiye Satışlarda Sözleşmeden Dönme Hakkının Saklı Tutulması
584
III. BÜTÜNCÜL TEMERRÜDE BAŞVURMAK İÇİN ARANAN TAMAMLAYICI ŞARTLAR
587
A. Alacaklının Kısmi İfayı İade Etmesi
588
1. Genel Olarak Kısmi İfanın İade Edilmesi Şartı
588
2. İade Borcunun Sözleşmeden Dönme Beyanından Sonra İmkânsız Hâle Gelmesi
590
3. İade Borcunun Sözleşmeden Dönme Beyanından Önce İmkânsız Hâle Gelmesi
592
a. Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerinin Uygulanması Görüşü
592
b. TBK m. 228 Hükmünün Uygulanması Görüşü
595
4. Alacaklının Satılan Üzerinde Tasarruf Etmesinin Borcun Tamamı Bakımından Borçlu Temerrüdüne Başvurmasına Etkisi
600
B. Borçlu Temerrüdünün Genel Şartlarının Gerçekleşmesi ve Alacaklının Borcun Tamamı Bakımından Seçimlik Hakkını Kullanması
601
1. Alacaklının Borcun Tamamı Bakımından Seçimlik Hakkını İleri Sürmesi
601
2. Borcun Tamamı Bakımından Seçimlik Hakların Kullanılacağı Zaman
603
3. Borcun Tamamı Bakımından Seçimlik Hakların Kullanılacağı Bir Üst Süre Olup Olmadığı
607
4. Alacaklının Ek Süre Tayin Ederken Borçlu Temerrüdüne Tamamen Başvuracağı İhtarında Bulunmasının Gerekip Gerekmediği
608
C. Dürüstlük Kuralının Durumu Haklı Kılması ve Borçlunun Menfaatlerinin Gözetilmesi
614
2. Borçlunun Menfaatlerinin Gözetilmesi ve Borçlunun Temerrütte Olduğu Kısmın Önemsiz Olması
615
3. Borçlunun Menfaatlerinin Gözetilmesi ve Borçlunun Orantısız Bir Zarara Uğrayacak Olması
616
4. Alacaklının Kısmi İfayı Önemli Ölçüde Zarar Riskine Maruz Bırakması
621
D. Borçlunun Borcun Tamamı Bakımından Temerrüt Hükümlerinin Uygulanmasını Talep Etmesi
624
E. Alacaklının Kısmi İfayı Kendi Rızasıyla Kabul Etmesinin Etkisi
628
IV. BORÇLUNUN BELİRLİ TAKSİTLERDE TEMERRÜDE DÜŞMESİ
631
A. Taksitte Temerrüt (“Ratenverzug”) Rejimi
631
2. Dar ve Geniş Anlamda Art Arda Teslimli Sözleşme Kavramları
632
3. Kural: Temerrüdün İfa Edilmeyen Kısım Bakımından Gerçekleşmesi
635
4. İstisna: Borçlu Temerrüdünün Sözleşmenin Kalanına Sirayet Etmesi
636
B. Taksitle Satış ve Ön Ödemeli Taksitle Satış Sözleşmelerinde Özel Temerrüt Rejimi
640
1. Genel Olarak Kısmi Ödemeli Satışlar ve Özel Temerrüt Rejiminin Uygulama Alanı
640
2. Taksitle Satış Sözleşmesinde
644
3. Ön Ödemeli Taksitle Satış Sözleşmesinde
647
4. Sözleşmeden Dönmenin Etkileri
648
a. Satılanın Devrinden Sonra Sözleşmeden Dönme
649
b. Satılanın Devrinden Önce Sözleşmeden Dönme
651