KAMU MALİYESİNE GİRİŞ: TEMEL KAVRAM VE ESASLAR
1.1. KAMU MALİYESİNİN TANIMI
19
1.2. KAMU MALİYESİNİN KONUSU
19
1.3. KAMU MALİYESİNİN KAPSAMI
21
1.4. KAMU KESİMİ VE ÖZEL KESİM
24
1.5. KAMU MALİYESİ VE EKONOMİK SİSTEMLER
27
1.5.1. Kapitalist Ekonomik Düzen
28
1.5.2. Sosyalist Ekonomik Düzen
28
1.5.3. Karma Ekonomik Düzen
29
1.6. KAMU MALİYESİNİN DİĞER DİSİPLİNLERLE İLİŞKİSİ
29
1.6.1. Kamu Maliyesi – Hukuk
30
1.6.2. Kamu Maliyesi – İktisat
30
1.6.3. Kamu Maliyesi – Siyaset
31
1.6.4. Kamu Maliyesi – Sosyoloji
32
1.7. KAMU MALİYESİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR
32
1.7.1. Geleneksel Mali Yaklaşımlar
33
1.7.2. Modern Mali Yaklaşımlar
33
DEVLET KAVRAMI VE DEVLET FAALİYETLERİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR
2.1. SOSYAL SÖZLEŞMECİ DEVLET ANLAYIŞI
37
2.2. İKTİSADİ AÇIDAN DEVLET KAVRAMI
40
2.3. DEVLETİN EKONOMİYE MÜDAHALESİNİ AÇIKLAYAN İKTİSADİ DÜŞÜNCE AKIMLARI
41
2.3.1. Merkantilistler
41
2.3.4. Neoklasik İktisat
48
2.3.5. Keynesyen İktisat
52
2.3.6. Stagflasyon Krizi ve Yeni Makro Modeller
55
2.3.6.1. Monetarist Yaklaşım
55
2.3.6.2. Arz Yönlü İktisatçılar
57
2.3.6.3. Rasyonel Beklentiler Teorisi ve Yeni Klasik İktisat
59
2.3.6.4. Yeni Keynesyenler
60
2.3.6.5. Post Keynesyenler
61
2.3.6.6. Kamusal Seçiş Teorisi ve Anayasal İktisat
64
2.3.6.7. Yapısalcı Yaklaşım
66
2.3.7. Marksist Yaklaşım
67
2.4. FARKLI DEVLET ANLAYIŞLARI
68
2.4.1. Bireyci–Liberal Kapitalist Devlet Anlayışı
69
2.4.2. Müdahaleci – Organik Kapitalist Devlet Anlayışı
69
2.4.3. Marksist – Sosyalist Devlet Anlayışı
70
DEVLETİN EKONOMİYE MÜDAHALESİ VE
EKONOMİDEKİ FONKSİYONLARI
3.1. DEVLETİN KAYNAK TAHSİSİNİ DÜZENLEME FONKSİYONU
78
3.1.1. Piyasa Mekanizmasının Etkinliği
79
3.1.1.1. Refah Ekonomisinin Birinci Temel Teoremi
80
3.1.1.2. Refah Ekonomisinin İkinci Temel Teoremi
89
3.1.2. Piyasa Başarısızlıkları
93
3.1.2.1. Kamusal Mallar (Public Goods)
93
3.1.2.1.1. Farklı Mal Türleri ve Devlet Sunumu
95
A. Özel Mallar (Private Goods)
95
B. Ortak Mallar (Common Pool Goods)
98
C. Dışsallığı Olan Özel Mallar (Artificially Scarce Goods)
99
D. Tam Kamusal Mallar (Pure Public Goods)
100
E. Kulüp Malları (Club Goods)
103
3.1.2.1.2. Faydanın Yayılma Alanına Göre Kamusal Mallar
105
A. Yerel Kamusal Mallar (Local Public Goods)
105
B. Ulusal Kamusal Mallar (National Public Goods)
106
C. Küresel Kamusal Mallar (Global Public Goods)
106
D. Dijital Kamusal Mallar (Digital Public Goods)
107
3.1.2.1.3. Kamusal Malların Optimal Üretim Seviyesi
109
3.1.2.2. Dışsallıklar (Externalities)
120
3.1.2.2.1. Pozitif Dışsallıklar (Positive Externalities)
120
3.1.2.2.2. Negatif Dışsallıklar (Negative Externalities)
122
3.1.2.2.3. Dışsallıklar ve Kamusal Çözümler
123
3.1.2.2.4. Dışsallıklar ve Piyasa Çözümü
129
3.1.2.2.5. Devlet Müdahalesini Gerektirmeyen Diğer Dışsallık Kavramları
130
3.1.2.3. Doğal Tekeller (Natural Monopoly)
133
3.1.2.3.1. Doğal Tekellerde Etkin Üretim Düzeyi
134
3.1.2.4. Eksik Piyasalar (Missing Markets)
137
3.1.2.5. Asimetrik (Eksik) Bilgi (Asymmetric Information)
137
3.2. DEVLETİN GELİR DAĞILIMINI DÜZENLEME FONKSİYONU
139
3.2.1. Gelir Dağılımı Tanımları
141
3.2.2. Gelir Dağılımını Düzenlemede Devletin Rolü
143
3.3. DEVLETİN EKONOMİK İSTİKRARI SAĞLAMA FONKSİYONU
145
3.4. DEVLETİN EKONOMİK BÜYÜME VE KALKINMAYI SAĞLAMA FONKSİYONU
149
KAMUSAL KARAR ALMA MEKANİZMASI
4.1. BİREYSEL TERCİHLERİN SOSYAL KARARLARA DÖNÜŞÜMÜ
151
4.1.1. Oylama Kuralları
152
4.1.1.1. Oybirliği Kuralı
153
4.1.1.2. Oy Çoğunluğu Kuralı
154
4.1.1.3. Çoğunluk Kuralının İşlediği ve İşlemediği Durumlar
155
4.1.1.4. Ortanca (Medyan) Seçmen
158
4.1.1.5. Oy Çokluğuna Alternatif Kurallar
159
4.1.2. Oylama Kuralları İçin Geliştirilmiş Olan Teori ve Modeller
161
4.1.2.1. Black Teoremi
161
4.1.2.2. Arrow’un İmkânsızlık Teoremi
162
4.1.2.3. Downs’un Politik Rekabet Teorisi
163
4.1.2.4. Coleman Yaklaşımı
164
4.1.2.5. Azınlık Hükümeti Modeli
165
4.1.2.6. Taraf Tutma Modeli
165
4.2. SİYASAL KARAR ALMADA ETKİNLİĞİ AZALTICI FAKTÖRLER
165
KAMU KESİMİNİN İDARİ YAPISI
5.1. KAMU KESİMİNİN İDARİ YAPISI
169
5.2. TÜRKİYE’DE KAMU KESİMİNİN İDARİ YAPISI
170
5.3. KAMU HUKUKU TÜZEL KİŞİLİĞİ: MERKEZDEN YÖNETİM VE YERİNDEN YÖNETİM BİRİMLERİ
172
5.4. 5018 SAYILI KANUNA GÖRE TÜRKİYE’DEKİ KAMU İDARELERİ
174
5.4.1.1. Merkezi Yönetim
175
5.4.1.2. Mahalli İdareler (Yerel Yönetimler)
178
5.4.1.3. Sosyal Güvenlik Kurumları
180
5.4.1.4. Döner Sermayeli işletmeler
182
5.4.2. Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT)
185
KAMU BÜTÇESİ VE KAMU KESİMİNİN BÜYÜKLÜĞÜ
6.3. BÜTÇE SİSTEMLERİ
194
6.4. TÜRKİYE’DE KAMU BÜTÇESİ VE TARİHSEL SÜREÇ
196
6.5. TÜRKİYE'DE BÜTÇELEME SÜRECİ
201
6.5.1. Merkezî Yönetim Bütçesinin Hazırlanma Süreci
201
6.5.2. Merkezî Yönetim Bütçe Kanun Teklifinin Onaylanması
202
6.5.3. Bütçenin Uygulanması
204
6.5.3.1. Harcamaların Yapılması (Ödenekler)
204
6.5.3.2. Gelirlerin Toplanması
208
6.5.4. Bütçenin Denetimi
209
6.6. BÜTÇE AÇIKLARI VE TEMEL KAVRAMLAR
212
6.7. KAMU KESİMİ BÜYÜKLÜĞÜ
215
7.1. KAMU HARCAMALARI KAVRAMI
217
7.2. DAR VE GENİŞ ANLAMDA KAMU HARCAMALARI
218
7.3. KAMU HARCAMALARININ ARTIŞI
219
7.4. KAMU HARCAMALARININ ARTIŞ NEDENLERİ
224
7.4.1. Kamu Harcamalarının Görünüşteki Artış Nedenleri
224
7.4.2. Kamu Harcamalarının Gerçek Artış Nedenleri
225
7.4.3. Kamu Harcamalarının Sınırı
227
7.5. KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI
228
7.5.1. Kurumsal (İdari – Organik) Sınıflandırma
228
7.5.2. Fonksiyonel (İşlevsel) Sınıflandırma
229
7.5.3. Ekonomik Sınıflandırma
229
7.5.3.1. Reel (Gerçek) Harcamalar
230
7.5.3.2. Transfer Harcamaları
232
7.6. SAĞLADIĞI FAYDAYA GÖRE KAMU HARCAMALARI
233
7.7. VERİMLİ VE VERİMSİZ KAMU HARCAMALARI
234
7.8. OLAĞAN (ADİ) VE OLAĞANÜSTÜ KAMU HARCAMALARI
235
7.9. KAMU HARCAMALARININ EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
235
7.10. KAMU HARCAMALARININ DİĞER MAKROEKONOMİK ETKİLERİ
236
8.1. GENİŞ VE DAR ANLAMDA KAMU GELİRLERİ
245
8.2. KAMU GELİRLERİNİN ÇEŞİTLERİ
245
8.2.1. Devletin Egemenlik Gücüne Dayanarak (Cebri) Elde Ettiği Gelirler
246
8.2.2. Devletin Egemenlik Gücüne Dayanmaksızın (Cebri Olmayan) Elde Ettiği Gelirler
254
VERGİNİN TANIMI VE VERGİNİN TEORİK TEMELLERİ
9.2. VERGİNİN TANIMINDAN ORTAYA ÇIKAN ÖZELLİKLERİ
261
9.3. VERGİNİN TEORİK GELİŞİMİ: VERGİNİN MAHİYETİNİ VE ESASINI AÇIKLAYAN TEORİLER
262
9.3.1. Faydalanma (İstifade) Teorisi
262
9.3.2. Ödeme Gücü (İktidar) Teorisi
264
9.4. VERGİNİN SINIFLANDIRILMASI
265
9.4.1. Konularına Göre Vergilerin Sınıflandırılması
265
9.4.2. Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Sınıflandırılması
266
9.4.3. Etkilerine Göre Vergilerin Sınıflandırılması
267
9.4.4. Diğer Vergi Sınıflandırmaları
268
9.5. VERGİ SİSTEMLERİ
269
VERGİNİN MALİ VE MALİ OLMAYAN AMAÇLARI
10.1. VERGİNİN MALİ AMACI
271
10.2. VERGİNİN MALİ OLMAYAN AMAÇLARI
271
10.2.1. Vergilerin Adil Gelir Dağılımını Sağlama Amacı
272
10.2.2. Vergilerin Ekonomik İstikrarı Sağlama Amacı
273
10.2.3. Vergilerin Ekonomik Büyüme ve Gelişmeyi Sağlama Amacı
273
10.3. DİĞER VERGİSEL AMAÇLAR
274
11.1. ADAM SMİTH’İN KLASİK VERGİLEME İLKELERİ
275
11.2. ADOLPH WAGNER’İN VERGİLEME İLKELERİ
276
11.3. GÜNÜMÜZDE GEÇERLİ VERGİLEME İLKELERİ
277
11.3.1. Vergilemede Adalet İlkesi
278
11.3.1.1. Faydalanma (Yararlanma) İlkesi
278
11.3.1.2. Ödeme Gücü İlkesi
279
11.3.1.2.1. Ödeme Gücünün Göstergeleri
279
11.3.1.2.2. Ödeme Gücüne Yaklaşmada Kullanılan Araçlar (Teknikler)
280
11.3.1.2.3. Ödeme Gücü ile Geliştirilen Fedakârlık Yaklaşımı
282
11.3.2. Vergilemede Etkinlik İlkesi
283
11.4. TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE VERGİLENDİRMENİN ANAYASAL İLKELERİ
285
VERGİNİN UNSURLARI VE VERGİLEME SÜRECİ
12.1. VERGİNİN UNSURLARI
287
12.1.1. Verginin Kaynağı
287
12.1.2. Verginin Konusu
287
12.1.3. Verginin Matrahı
288
12.1.4. Vergi Mükellefi (Yükümlüsü)
289
12.1.5. Vergiyi Doğuran Olay
291
12.1.6. Vergi İstisnası ve Vergi Muafiyeti
291
12.1.7. Vergi Tarifesi ve Vergi Oranı
292
12.1.7.1. Ortalama Vergi Oranı ve Marjinal Vergi Oranı
292
12.1.7.2. Tarife Tipleri
293
12.1.7.2.1. Düz (Tek, Sabit, Eşit) Oranlı Vergi Tarifesi
294
12.1.7.2.2. Artan Oranlı Vergi Tarifesi (Müterakki Tarife)
294
12.1.7.2.3. Tersine Artan Oranlı Vergi Tarifesi (Ric’i)
296
12.1.7.2.4. Azalan Oranlı Vergi Tarifesi
296
12.1.7.3. Tarifelerde Kullanılan Yükseklik ve Uzunluk Farkı Kavramları
297
12.2. VERGİLEME SÜRECİ
297
12.2.1. Verginin Tarhı
297
12.2.2. Verginin Tebliği
299
12.2.3. Verginin Tahakkuku
300
12.2.4. Verginin Tahsili
301
VERGİLERİN YÜKÜMLÜLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
13.1. VERGİDEN KAÇINMA
303
13.2. VERGİLERİ YANSITMA
305
13.2.1. Vergi Yansımasının Türleri
305
13.2.2. Vergi Yansımasını Etkileyen Mikro Ekonomik Faktörler
307
13.2.3. Vergi Yansımasını Etkileyen Makro Ekonomik Faktörler
308
13.2.4. Yansımayı Belirleyen Koşullar
308
13.2.4.1. Tam Rekabet Koşullarında Mallar Üzerinde Konulan Vergilerin Yansıması
308
13.2.4.2. Tekelci Piyasalarda Yansıma
312
13.2.5. Yansımanın İstisnaları
313
13.3. VERGİ KAÇAKÇILIĞI
313
VERGİ YÜKÜ, VERGİ KAPASİTESİ, VERGİ GAYRETİ,
14.1. VERGİ YÜKÜ KAVRAMI
317
14.1.1. Alternatif Vergi Yükü Hesaplamaları
319
14.2. VERGİ KAPASİTESİ
321
14.2.1. Vergilendirilebilir Kapasitenin Sınırları
322
14.4. VERGİNİN KONJONKTÜREL ESNEKLİĞİ (ELASTİKİYETİ)
325
VERGİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
15.1. VERGİ HARCAMASI
327
15.5. VERGİ GREVİ (REDDİ)
328
15.9. VERGİDEN KAÇINMA
330
15.10. VERGİ REKABETİ
331
15.11. VERGİ CENNETLERİ
332
15.12. VERGİ DAMPİNGİ
333
15.14. VERGİ ARBİTRAJI
333
15.15. ÇİFTE VERGİLENDİRME
333
15.16. VERGİNİN AMORTİSMANI VE VERGİNİN KAPİTALİZASYONU
334
15.17. VERGİ UYUMLAŞTIRMASI
334
15.19. VERGİNİN GELİR VE İKAME ETKİSİ
335
15.20. MALİ RANT VE MALİ SÖMÜRÜ
335
15.22. VERGİ PLANLAMASI
335
15.24. RAMSEY VERGİSİ
336
15.26. OLİVERA – TANZİ ETKİSİ
337
15.27. MALİ SÜRÜKLENME (VERGİ ÇENGELİ)
337
15.28. VERGİ TAKOZU (KAMASI/MAKASI)
338
15.31. KİLİTLENME ETKİSİ
339
GELİR, SERVET VE HARCAMA VERGİLERİ
16.1. GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER
341
16.1.1. Gelir Vergisi
341
16.1.1.1. Gelirin Vergilenme Yöntemleri
342
16.1.1.2. Türk Vergi Mevzuatında Gelirin Tanımı ve Unsurları
342
16.1.1.3. Vergiye Tabi Gelirin Özellikleri
344
16.1.2. Kurumlar Vergisi
345
16.1.3. Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Mükellefiyet Türleri ve Çifte Vergilendirme
345
16.2. SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER
346
16.3. HARCAMALAR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER
348
16.3.1. Genel Tüketim (Muamale) Vergileri
348
16.3.1.1. Yayılı Muamele Vergisi
349
16.3.1.2. Toplu Muamele Vergisi
349
16.3.1.3. Katma Değer Vergisi
350
16.3.1.3.1. Katma Değer Vergisinin Hesaplama Yöntemleri
350
16.3.1.3.2. Katma Değer Vergisinin Tipleri
351
16.3.2. Özel Tüketim Vergileri
352
16.3.3. Dış Ticaret Üzerinden Alınan Vergiler (Gümrük Vergileri)
352
16.3.4. Harcama Vergisi
352