II. Konunun Önemi ve Çalışmanın Amacı 
 
22
III. Çalışmanın Kapsamı 
 
22
IV. Çalışmanın Yöntemi 
 
23
II. Taksonomi (Sistematik) 
 
26
IV. Bitkilerin Üremesi 
 
31
A. Genel Olarak Hücre Bölünmesi 
 
31
B. Eşeysiz ve Eşeyli Üreme 
 
31
C. Bitkilerin Üreme Şekilleri 
 
33
VI. Biyoteknolojik Bitki Geliştirme Yöntemleri 
 
37
VII. Dünyada ve Türkiye’de Bitki Islahının ve Tohumculuğun Gelişmesi 
 
38
A. Dünyadaki Gelişmeler 
 
38
B. Türkiye’deki Gelişmeler 
 
38
§ 2 “ÇEŞİT”, “ISLAH” VE “ISLAHÇI” KAVRAMLARININ HUKUKÎ TANIMLARI 
 
42
I. “Bitki Çeşidi” Kavramı 
 
42
II. “Islah” ve “Islahçı” Kavramları 
 
44
İkinci BölümULUSLARARASI SİSTEM
 
II. Bitki Çeşitlerinin Patentle Korunması 
 
48
B. Âkit Tarafların Genel Yükümlülükleri 
 
57
C. Islahçı Hakkını Tanıma Koşulları 
 
57
E. Islahçı Hakkı Başvurusu 
 
59
F. Islahçı Hakkının Sağladığı Yetkiler 
 
60
G. Islahçı Hakkının Hükümsüzlüğü ve İptali 
 
62
H. UPOV Sözleşmesi’nin Uygulanması, Sona Ermesi 
 
62
§ 5. TOPLULUK BİTKİ ÇEŞİDİ HAKKI 
 
64
I. Genel Değerlendirme 
 
64
II. AT Sisteminin Üye Devletlerin Ulusal Sistemleriyle İlişkisi 
 
65
B. CPVO’nun Alabileceği Kararlar 
 
66
IV. Topluluk Bitki Çeşidi Hakkının Hukukî Tasarruflara Konu Olması 
 
66
V. Topluluk Bitki Çeşidi Hakkının Üye Devletlerde Korunması 
 
67
A. Hakka Tecavüz Halinde Açılabilecek Davalar ve İleri Sürülebilecek Talepler 
 
68
C. Çeşidin Tanımlanması Davası 
 
70
Üçüncü BölümISLAHÇI HAKKI
 
§ 6. TARİHSEL GELİŞİM, YETKİLİ KURUMLAR, KORUMANIN AMACI 
 
71
I. Tarihsel Gelişim ve İlgili Mevzuat 
 
71
A. Tohumculuk Sektörünü Düzenleyen Mevzuat 
 
71
a. TTKSK Kapsamında Çeşit Tescili 
 
72
b. Tohumlukların Kontrolü 
 
73
c. Tohumlukların Sertifikasyonu 
 
74
d. Tohumlukların Pazarlanma Koşulları 
 
74
e. TTKSK’ya Aykırılığın Yaptırımları 
 
75
2. Tohumculuk Yönetmeliği 
 
75
3. Tohumculuk Sektöründe Liberalleşme 
 
75
4. OECD Tohum Programları 
 
75
B. Islahçı Hakkının Tanınmasına Yönelik Düzenlemeler 
 
77
1. Tescilli Çeşitlere Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Yönetmelik 
 
77
2. Bitki Çeşitlerinin Tescil Edilmesine İlişkin Yönetmelik 
 
78
a. BÇTY Kapsamında Çeşit Tescili 
 
79
b. BÇTY Kapsamında Çeşide Üretim İzni Verilmesi 
 
80
c. İhraca Yönelik İthal İstisnası 
 
80
3. 5042 Sayılı Kanuna Dayanılarak Çıkarılan Yönetmelikler 
 
82
a. Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmelik 
 
82
b. Çiftçi İstisnası Uygulama Esasları Yönetmeliği 
 
83
c. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Görevlilerin Islahçı Hakkından Yararlanmasına İlişkin Yönetmelik 
 
83
II. Islahçı Hakkı Konusunda Yetkili Kurum 
 
83
A. Bakanlığın Yetkili Birimleri ve Kurulları 
 
84
B. Yeniden Yapılandırma Çalışmaları 
 
86
C. Bakanlığın Islahçı Hakkı ile İlgili Görev ve Yetkileri 
 
86
III. Islahçıya Hukukî Koruma Tanınmasının Amacı 
 
87
C. Gen Kaynaklarının Korunması 
 
89
§ 7. BİTKİ ÇEŞİDİNİN ÜZERİNDE SOMUTLAŞTIĞI EŞYA 
 
91
II. Bitki Çeşitlerinin Özel Durumu 
 
91
A. Çoğaltım Materyali 
 
9 2
B. Hasat Edilmiş Materyal 
 
93
C. Hasat Edilmiş Materyalden Doğrudan Elde Edilen Mamul Maddeler 
 
94
§ 8. ISLAHÇI HAKKI KAPSAMINDAKİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ 
 
95
I. Islahçı Hakkı ile Korunan Çeşit 
 
95
II. Esas İtibarıyla Korunan Çeşitten Türetilen Çeşit 
 
95
III. Korunan Bir Çeşitten Farklı Olmayan Çeşit 
 
100
IV. Üretilmesi İçin Her Defasında Korunan Bir Çeşidin Kullanımını Gerektiren Çeşit 
 
101
§ 9. KORUMANIN GENEL KOŞULLARI 
 
102
A. Yenilik Süresinin İşlemeye Başlaması 
 
103
C. Yeniliği Etkilemeyen Faaliyetler 
 
104
1. Kanundaki Düzenleme 
 
104
2. Tüzükteki Düzenleme 
 
106
A. Başvuru veya Rüçhan Hakkı Tarihi 
 
108
B. Herkesçe Bilinen Çeşitler 
 
108
D. Açıkça Ayırt Edilebilme 
 
111
B. Bir Örneklik Gösterme 
 
113
C. Çoğaltım Metoduna Bağlı Muhtemel Değişiklikler 
 
113
B. Birbirini İzleyen Çoğaltımlar 
 
114
C. Belirli Çoğaltım Dönemleri 
 
115
D. Değişmeksizin Aynı Kalma 
 
115
V. Farklılık-Yeknesaklık-Durulmuşluk (FYD) Testleri 
 
116
1. Genel Nitelikte Belgeler 
 
1 17
2. Türlere Özgü Test Kılavuzları 
 
117
§ 10. İSİMLENDİRME VE İSMİN KULLANILMASI 
 
119
I. Çeşit İsminin İşlevi 
 
119
II. Çeşit İsminin Tescili 
 
119
A. Çeşit İsmi Olarak Tescili Zorunlu Ad ve İşaretler 
 
119
B. Çeşit İsmi Olarak Tescil Edilebilecek Ad ve İşaretler 
 
120
C. Çeşit İsmi Olarak Tescil Edilemeyecek Ad ve İşaretler 
 
121
1. Kamu Düzeni ve Genel Ahlaka Aykırılık 
 
121
2. Çeşide İlişkin Karakteristik Özelliklerden İbaret Olma 
 
121
4. Tescil Edilmiş Çeşit İsimleriyle Aynı veya Karışıklığa Yol Açacak Kadar Benzer Olma 
 
122
b. Öncelik İlkesinin Kabulü 
 
123
5. Önceden Edinilmiş Hakların İhlali 
 
125
6. Markalar Mevzuatına Aykırılık 
 
126
III. Çeşit İsmini Kullanma Zorunluluğu 
 
126
B. Çeşit İsminin Diğer Ad ve İşaretlerle Birlikte Kullanımı 
 
127
IV. Hakkın Sınırı-Çeşit İsmini Kullanma Serbestîsi 
 
127
V. Tescilli Çeşit İsminin Sağladığı Haklar 
 
128
A. Sonraki Kullanımı Durdurma 
 
129
C. Açılabilecek Davalar 
 
130
VI. Çeşit İsminin Değiştirilmesi 
 
131
§ 11. ISLAHÇI HAKKININ TANINMASINI İSTEME HAKKINA SAHİP KİŞİLER 
 
132
I. Islahçı Hakkını İsteme Hakkı 
 
132
II. Islahçı ve Diğer Başvuru Hakkı Sahipleri 
 
134
B. Islahçının Hukukî Halefleri 
 
134
C. Hizmet İlişkisinde Hak Sahipliği 
 
134
2. Kamu Çalışanlarının Durumu 
 
136
III. BÇK m. 4 Uyarınca Başvuru Hakkına Sahip Kişiler 
 
138
A. Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları 
 
139
B. Türkiye’de İkametgâhı veya İş Merkezi Bulunan Kişiler 
 
139
C. UPOV Sözleşmesi Uyarınca Başvuru Hakkına Sahip Kişiler 
 
141
D. Karşılıklılık İlkesine Göre Başvuru Hakkına Sahip Kişiler 
 
141
§ 12. HAK SAHİBİ VE HAK SAHİBİNE TANINAN YETKİLER 
 
143
I. Islahçı Hakkı Sahibi 
 
143
B. Başvurudan Doğan Hak 
 
143
C. Birden Çok Kişinin Hak Sahipliği 
 
144
II. Islahçı Hakkı Sahibinin Yetkileri 
 
145
B. Hakkın Üzerinde Somutlaştığı Eşya Açısından Değerlendirme 
 
146
C. Islahçı Hakkının Kapsamındaki Çeşitler Açısından Değerlendirme 
 
148
D. Hak Sahibinin Yetkileri 
 
149
1. Çoğaltım ile İlgili Yetkiler 
 
149
2. Satım ile İlgili Yetkiler 
 
149
E. Hak Sahibinin İznini Şarta Bağlaması 
 
150
§ 13. ISLAHÇI HAKKININ SINIRLARI 
 
151
II. Genel Sınırlandırma Halleri 
 
151
A. Kişisel Amaçlı Faaliyetler 
 
152
B. Deneme Amaçlı Faaliyetler 
 
153
C. Islah Amaçlı Faaliyetler 
 
15 3
III. Islahçı Hakkının Tüketilmesi 
 
154
A. Hakkın Tükenmesi İlkesine Konu Olan Eşya 
 
155
B. Hak Sahibinin İradesi 
 
156
C. Satım veya Pazarlama 
 
157
D. Ulusal Tükenmenin Kabulü 
 
157
E. İlkenin İstisnaları 
 
158
A. Zorunlu Lisansa Konu Olabilecek Çeşitler 
 
1 60
B. Zorunlu Lisans Tanınmasının Koşulları 
 
160
1. Tescil Tarihinin Üzerinden Üç Yıl Geçmesi 
 
160
2. Kamu Yararının Varlığı 
 
161
a. Milli Savunma ve Halk Sağlığı 
 
161
c. Esas İtibarıyla Türetilmiş Çeşit 
 
161
C. Zorunlu Lisans Talep Etmeye Yetkili Kişiler 
 
162
1. İlgili Bakanlıklar 
 
162
2. Islahçı Hakkını Kullanmak İsteyen Kişiler 
 
162
3. Esas İtibarıyla Türetilmiş Çeşidin Islahçısı 
 
162
D. Zorunlu Lisansa Hükmetmeye Yetkili Merciler 
 
162
3. Görevli ve Yetkili Mahkeme 
 
163
E. Bakanlığın Arabuluculuğu 
 
16 3
1. Arabuluculuğun Kabulü İçin Aranan Koşullar 
 
163
b. Esasa İlişkin Koşullar 
 
163
2. Bakanlığın Arabuluculuk Talebiyle İlgili Karar Vermesi 
 
164
4. Lisans Sözleşmesinin Yapılması ve Yürürlüğe Girmesi 
 
164
F. Mahkemeden Zorunlu Lisans Talep Edilmesi 
 
165
G. Zorunlu Lisansın Hükümleri 
 
166
2. Hak Sahibine Ödenecek Bedel 
 
166
3. Hak Sahibinin Yükümlülüğü 
 
167
4. Zorunlu Lisansın Süresi 
 
167
5. Zorunlu Lisansın İptalinin Talep Edilmesi 
 
167
6. Zorunlu Lisansın Devri 
 
167
7. Sözleşmeye Dayalı Lisans Hükümlerinin Uygulanabilirliği 
 
167
H. Genel Değerlendirme ve Öneriler 
 
167
B. Çiftçi İstisnasından Yararlanabilmenin Koşulları 
 
170
1. Kanunda Sayılan Türleri Üretmek 
 
170
2. Hibrit ve Sentetik Çeşitler Dışındaki Çeşitleri Üretmek 
 
171
a. Küçük Çiftçi Olmak 
 
172
b. Küçük Çiftçi Olmayan Çiftçilerin Durumu 
 
174
4. Çiftçi Sorumluluklarını Yerine Getirmek 
 
175
a. Hak Sahibinin Talep Ettiği Bilgileri Verme 
 
176
b. Hak Sahibinin Talep Ettiği Belgeleri Verme 
 
179
c. Tohumluğu İşletmeden Dışarı Çıkarmadan Önce Hak Sahibinden İzin Alma 
 
180
C. İlgili Hükümlere Aykırılığın Yaptırımları 
 
181
§ 14. BAŞVURU SÜRECİ VE TESCİL 
 
183
III. Başvurunun Şeklen ve Esastan İncelenmesi 
 
188
IV. Başvurunun Bültende İlânı 
 
190
V. Başvuruya İtiraz ve İtirazın İncelenmesi 
 
191
VI. Çeşidin Teknik İncelemesi 
 
192
VII. Teknik İnceleme Sonuçlarının Değerlendirilmesi 
 
195
VIII. Geçici İsmin Kesinleşmesi 
 
196
IX. Başvurunun Reddi ve Ret Kararına Karşı Dava Açılması 
 
198
X. Islahçı Hakkının Tescili 
 
198
XII. Değerlendirme ve Öneriler 
 
200
A. Üçüncü Kişilerin İtirazı 
 
200
B. Bir Temyiz Kurulunun Oluşturulması Gereği 
 
202
C. Bakanlık İşlemlerine Karşı Dava Açılması 
 
205
D. Dava Açılmasının Başvuru Sürecine Etkisi 
 
206
E. Usule İlişkin Diğer Meseleler 
 
207
§ 15. HAK ÜZERİNDEKİ TASARRUFLAR 
 
209
I. Hukukî Tasarrufların Konusu Olan Haklar 
 
209
A. Islahçı Hakkının Tanınmasını İsteme Hakkı 
 
210
B. Başvurudan Doğan Hak 
 
211
2. Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi 
 
215
3. İşletme ile Birlikte Devir 
 
215
B. Devredenin Sorumluluğu 
 
216
III. Hakkın Miras Yoluyla İntikali 
 
218
IV. Hakkın Ölüme Bağlı Tasarruflara Konu Olması 
 
218
V. Hak Üzerinde Rehin Hakkı Kurulması 
 
219
VI. Hakkın Cebri İcra İşlemlerine Konu Olması 
 
219
VII. Lisans Sözleşmesi 
 
220
B. Sözleşmenin Konusu 
 
220
C. Sözleşmenin Tarafları 
 
221
D. Sözleşmenin Kurulması 
 
221
E. Tarafların Yükümlülükleri 
 
222
F. Sözleşmenin Coğrafi Kapsamı 
 
223
G. Basit Lisans/İnhisari Lisans Ayırımı 
 
223
H. Lisans Hakkının Devri 
 
224
I. Lisans Alanın Hakkı Koruyan Davaları Açma Yetkisi 
 
225
A. Hükümsüzlük Halleri 
 
225
B. Hükümsüzlük Talebi 
 
226
4. Görevli ve Yetkili Mahkeme 
 
228
5. Hükümsüzlüğün Etkisi 
 
229
A. Yeknesaklık veya Durulmuşluğun Yitirilmesi 
 
230
B. Yeni Çeşit İsminin Önerilmemesi 
 
231
C. Tüzükte Öngörülen Diğer İptal Halleri 
 
231
III. Hakkın Kendiliğinden Sona Ermesi 
 
232
A. Koruma Süresinin Sona Ermesi 
 
233
B. Hak Sahibinin Hakkından Vazgeçmesi 
 
233
C. Yıllık Ücretlerin Belirlenen Sürelerde Ödenmemesi 
 
233
§ 17. İHLALLER, HUKUK VE CEZA DAVALARI 
 
235
I. Hakka Tecavüz Sayılan Haller 
 
235
A. Hak Sahibine Tanınan Yetkileri Hak Sahibinin Rızası Dışında Kullanmak 
 
235
B. Çoğaltım Materyalinin Kötüniyetli Kullanımı 
 
236
C. Lisans Verme Yoluyla Tanınan Yetkiler Üzerinde İzinsiz Tasarruflar 
 
237
E. Hakkın Gasbedilmesi 
 
239
F. Tecavüz Fiillerine Katılma veya Yardım 
 
239
G. Bilgi Sağlamaktan Kaçınma 
 
240
II. Hak Sahibinin Açacağı Hukuk Davalarında Talepler 
 
240
C. Tecavüzün Durdurulması 
 
241
D. Tecavüzün Giderilmesi 
 
242
a. Tazminatı Gerektiren Fiiller ve Kusur Koşulu 
 
242
b. Maddi Tazminatın Hesaplanması 
 
244
H. El Konulan Araçlar Üzerinde Hak Sahibine Mülkiyet Hakkı Tanınması 
 
248
I. Tecavüzün Devamını Önleyici Tedbirlerin Alınması 
 
248
J. Kararın İlgililere Tebliği ve Kamuya Duyurulması 
 
249
D. Rehin Hakkı Sahibi 
 
253
V. Hakka Tecavüzün Olmadığı Hakkında Dava ve Şartları 
 
255
VI. Kanunda Öngörülen Ceza Yaptırımları 
 
256
VII. Hukuk ve Ceza Davalarında Zamanaşımı 
 
258
VIII. Hukuk ve Ceza Davalarında Görevli Mahkeme 
 
258
IX. Hukuk Davalarında Yetkili Mahkeme 
 
259
Ek 1: Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun 
 
267
Ek 2: Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmelik 
 
297
Ek 3: Çiftçi İstisnası Uygulama Esasları Yönetmeliği 
 
317
EK 3-A: Çiftçi İstisnası Kapsamında Yer Alan Bitki Türleri İçin Karşılaştırılabilir Kriterler 
 
331
Ek 5: Islahçı Hakları Başvuru Formu 
 
335
Ek 6: Islahçı Hakkı Başvurusu Yapılmış Olup İlan Edilen Çeşit/Çeşitlere İtiraz Formu 
 
337
Ek 7: T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Islahçı Hakkı Tescil Belgesi 
 
339