İŞ HUKUKU: KAVRAM – TARİHÇESİ – ÖZELLİKLERİ
§2. İŞ HUKUKUNUN TARİHÇESİ
34
§3. İŞ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ VE KAYNAKLARI
41
I. İş Hukukunun Özellikleri
41
A. İşçinin Korunması Ön Plândadır
41
B. Kuralları Genellikle Nispî Emredicidir
42
C. İşçi Lehine Yorum Geçerlidir
43
D. İşçinin Kişiliği Önem Taşır
43
E. İşyerinde/İşletmede Yönetime Katılmak Mümkündür
44
F. Özel Hukuka Giren Bir Hukuk Dalıdır
45
II. İş Hukukunun Kaynakları
45
§4. ÇALIŞMA YAŞAMININ ÖRGÜTLERİ
49
§5. İŞ HUKUKUNUN UYGULANMA ALANI
51
I. Konu Bakımından Uygulanma Alanı
51
C. İş Yargılaması Hukuku
52
II. Yer Bakımından Uygulanma Alanı
54
1. Asıl Üretimin (İşin) Yapıldığı Yer (Asıl İşyeri)
54
2. İşyerinden Sayılan Yerler
55
B. İşyerinde Gelişmeler/İşyerinin Devri/Bildirimi
57
D. Grup Oluşturan İşyerleri
60
III. Kişi Bakımından Uygulanma Alanı
61
E. Çırak/Mesleki Eğitim Gören Öğrenci ve Stajyer
79
F. Sendikalar ve Konfederasyonlar
85
§6. BİREYSEL İŞ HUKUKU KAVRAMI VE KAPSAMI
87
A. İş Kanununa Tabi Olan/Olmayan İşler
88
1. Deniz ve Hava Taşıma İşleri
88
2. Belli Sayıda İşçi Çalıştırılan Tarım ve Orman İşlerinin Yapıldığı İşyerleri
90
3. Bir Ailenin Üyeleri veya Hısımları Arasında Dışarıdan Başka Biri Katılmayarak Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı İşler
92
5. En Fazla Üç Kişinin Çalıştığı Esnaf İşyerleri
93
6. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri
95
7. Profesyonel Sporcular
95
8. Rehabilite Edilenler (ve Yaptıkları İşler)
96
B. Deniz İş Kanunu’na Tabi İşler
96
C. Basın İş Kanunu’na Tabi İşler (ve İşçiler)
97
D. Türk Borçlar Kanunu’na Tabi İşler
99
I. İş Sözleşmesi Kavramı
99
II. İş Sözleşmesinin Öğeleri
100
III. İş Sözleşmesinin Tarafları
105
IV. İş Sözleşmesinin Yapılması
105
A. Sözleşme Görüşmeleri
105
B. Tarafların Ehliyeti
113
C. Sözleşmenin İçeriği
116
F. Yabancıların Durumu
127
G. İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü/Zorunluluğu
128
V. İş İlişkisinin Türleri
137
A. Tipik/Atipik İş İlişkileri
137
1. Belirli Süreli İş İlişkisi
138
2. Kısmî Süreli Çalışma ve Türleri
138
3. Geçici (Ödünç) İş İlişkisi
146
4. Grup (Takım) ile Kurulan İş İlişkisi
162
5. Evde Çalışma ve Uzaktan Çalışma İlişkisi
162
6. Pazarlamacılık Sözleşmesi
165
B. Deneme Süreli/Deneme Süresiz İş İlişkileri
166
VI. İş Sözleşmesinin Geçersizliği ve Geçersizliğin Sonuçları
169
A. Kesin Geçersizlik Nedenleri
170
B. İş Sözleşmesinin İptali ve İptal Nedenleri
175
C. Geçersizliğin Etkisi
177
§8. İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKLAR/ BORÇLAR
178
A. İşgörme (Çalışma) Borcu
179
C. İtaat (Uyma) Borcu
183
E. Teslim ve Hesap Verme Borcu
190
II. İşverenin Borçları
193
8. Ücret Garanti Fonu
204
c. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı
207
B. İşçiyi Gözetme Borcu
209
C. Eşit Davranma Borcu (Haksız Ayırım Yasağı)
212
§9. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
224
I. Kendiliğinden Sona Erme
224
II. Tarafların Anlaşması İle Sona Erme
227
III. Geçersizlik Açıklaması İle Sona Erme
229
IV. Fesih Yoluyla Sona Erme
229
A. Önelli (Süreli) Fesih
233
1. Önele Uyularak Fesih Bildiriminin Sonuçları
236
2. Önellere Gereğince Uymamanın Sonucu
238
B. Peşin Parayla Fesih
241
D. Haklı Nedenle (Olağanüstü/Derhal) Fesih
245
1. İşçi Açısından Haklı Fesih Nedenleri
247
b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller
251
ba. İşverenin İşçiyi Yanıltması
251
bb. İşçinin veya Ailesinin Şeref ve Namusuna Dokunucu Davranışlarda veya Cinsel Tacizde Bulunmak
252
bc. İşverenin İşçiye veya Ailesine Sataşması, Suç İşlemesi, Suça Özendirmesi
252
bd. İşyerinde 3. Kişilerin Cinsel Tacizine Uğramak
256
be. İşçi Ücretinin Gereğince Ödenmemesi
257
bf. İşçiye Az Miktarda İş Verilmesi/İş Koşullarının Uygulanmaması
259
2. İşveren Açısından Haklı Fesih Nedenleri
265
b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller ve Benzerleri
272
ba. İşçinin İşvereni Yanıltması
272
bb. İşveren veya Ailesinin Şerefine Dokunucu Davranışlar
273
bc. İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunmak
274
bd. İşverene Sataşmak veya Alkol ve Uyuşturucu Almak
275
be. Sadakat Borcuna Aykırılık
280
bf. İşyerinde Suç İşlemek
283
bg. Haksız ve İzinsiz Devamsızlık
284
bh. Uyarıya Rağmen Görevini Yapmamakta Israr Etmek
286
bi. İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmek veya İşverene Zarar Vermek
287
c. Zorlayıcı Nedenler
291
d. Tutuklanma–Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık
292
G. Geçerli / Geçersiz Fesih
301
§10. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI
302
I. İşverenin Belge Verme Yükümü Doğabilir
302
II. İş Güvencesi İşlerlik Kazanabilir
303
III. İşe Alma Zorunluluğu Doğabilir
327
IV. Rekabet Yasağı İşlerlik Kazanabilir
327
V. İşsizlik Sigortası Edimlerinden Yararlanılabilir
330
VI. İbra Gündeme Gelebilir
331
VII. Tazminat ve Ceza Koşulu Ödeme Yükümü Doğabilir
334
A. Ceza Koşulunun Ödenmesi
334
§11. ÖZELLİKLİ BİR SONUÇ: KIDEM TAZMİNATI
342
I. Kıdem Tazminatı Kavramı – Tarihçesi – Hukuki Niteliği
342
II. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları
344
A. İş K’na Tabi Bir İş Sözleşmesiyle Çalışma Bulunmalıdır
344
B. İş Sözleşmesi Kıdem Tazminatına İmkan Verir Biçimde Son Bulmalıdır
344
1. Sözleşmenin Kendiliğinden Sona Ermesi/ İşçinin Ölümü
345
2. Fesihle Son Bulma Halleri
346
3. En Az Kıdem Koşulu Gerçekleşmelidir
358
III. Kıdem Tazminatının Miktarı ve Hesaplanması
364
IV. Kıdem Tazminatının Ödenmesi
369
§12. ÇALIŞMA (İŞ) SÜRELERİ
372
A. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünebilen ve Denkleştirmenin Uygulanmadığı İşlerde
374
B. Denkleştirme Esasının Uygulandığı Hallerde
377
C. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünemeyen İşlerde Çalışma Süreleri
378
III. Normali Aşan Çalışma ve Türleri
380
1. Fazla Çalışma Kavramı
380
2. Fazla Çalışmanın Türleri
383
a. Olağan Fazla Çalışma
383
b. Zorunlu Fazla Çalışma
388
c. Olağanüstü Fazla Çalışma
390
3. Fazla Çalışmanın Yasaklandığı Haller
391
B. Fazla Sürelerle Çalışma
393
C. Normali Aşan Çalışmaların Karşılığı
395
IV. İş Sürelerinde Esneklik
404
A. Kısmi Süreli Çalışma
405
B. Kayan (Kaygan) İş Süresi Uygulaması
405
C. Vardiyalı Çalışma Sistemi
405
E. Denkleştirme Uygulaması
410
F. Günlük Çalışma Sürelerinin Başlangıç ve Bitişinde Esneklik
411
A. Kısa Çalışmanın Koşulları
412
1. Kısa Çalışmayı Gerektiren Bir Olgu Bulunmalıdır
412
2. İşveren Bu Yüzden İşyerini Tatil Etmeli veya Çalışma Süresini Azaltmalıdır
413
3. Durum İlgili Yerlere Bildirilmeli ve AÇSHB’ce Uygun Bulunmalıdır
413
B. Kısa Çalışma Ödeneği
414
1. Kısa Çalışma Belli Bir Süre Devam Etmelidir
414
2. İşçi İşsizlik Ödeneğine Hak Kazanma Koşullarını Sağlamalıdır
414
3. İşkur’a Başvurulmalıdır
415
§13. DİNLENME SÜRELERİ VE TATİLLER / İZİNLER
415
I. Genel Olarak Dinlenme Süresi
416
II. Günlük Çalışma Bağlamında Dinlenme (Ara Dinlenmesi)
416
III. Hafta Tatili (Haftalık Dinlenme)
419
IV. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller
423
V. Yıllık Ücretli İzin
426
VI. Ücretli Mazeret İzinleri
440
VII. Hamilelik/Doğum/Analık Hali İzni
442
§14. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
446
I. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kavramı
446
II. İSG’nin Taraflara Getirdiği Yükler
448
A. İşverenin Yükümlülükleri
449
2. İSG Önlemleri Alma Yükümü
450
3. Çalışanların Sağlık Gözetimini Yapma Yükümü
451
4. Bilgilendirme ve Eğitme Yükümü
453
5. Kayıt Tutma ve Bildirme Yükümü
456
6. Organizasyona Gitme Yükümü
457
7. Çalışan Temsilcisi ve Temsilciliğini Oluşturma Yükümü
464
B. Çalışanların Yükümlülükleri
465
C. Devletin Yükümlülükleri
465
D. İşçi /İşveren Kuruluşlarının Rolü ve Katkısı
471
III. İSG Kural ve Önlemlerine Uymamanın Sonuçları
472
§15. SENDİKA KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
475
§16. SENDİKALAR HUKUKU VE KAYNAKLARI
481
II. Sendikalar Hukukunun Kaynakları
481
B. Uluslararası Kaynaklar
482
§17. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ
483
I. Olumlu/Olumsuz Sendika Özgürlüğü
483
II. Bireysel/Kolektif Sendika Özgürlüğü
485
III. Sendika Özgürlüğünden Yararlananlar
487
B. İşçi Dışındaki Kamu Görevlileri
488
D. Sendika ve Konfederasyonlar
489
§18. SENDİKA KAVRAMININ ANLAMI VE ÖĞELERİ
490
II. Serbestçe Kurulabilme
490
IV. Demokratik Esaslara Uygunluk
492
V. Özel Hukuk Tüzel Kişiliği
493
§19. İŞÇİ–İŞVEREN SENDİKA VE KONFEDERASYONLARININ KURULUŞU
493
I. Sendikaların Kuruluşu
494
A. Belli Bir İşkolu Esas Alınmalıdır
494
B. Kuruculuk Koşullarını Taşıyan Belli Sayıda Kişi Biraraya Gelmelidir
497
C. Kuruluş Belgesinin Hazırlanarak Yetkili Makama Verilmelidir
501
D. Kuruluşun Gerçekleştiği An
502
II. Konfederasyonların Kuruluşu
502
A. Farklı İşkollarında Faaliyet Gösteren En Az 5 Sendika Biraraya Gelmelidir
502
B. Bu Sendikalar Genel Kurul Kararlarına Sahip Olmalıdır
503
C. Kurucular Gerekli Belgeleri Hazırlayıp Yetkili Makama Vermelidir
503
§20. SENDİKANIN ORGANLARI VE İŞLEYİŞİ
504
C. Sendika Yöneticiliğinin Güvencesi
512
D. Amatör Yöneticiliğin Güvencesi
513
1. İşyeri ve İş Koşulları Değişikliğine Karşı Güvence
514
2. Feshe Karşı Güvence
514
E. Profesyonel Yöneticilik Güvencesi
515
1. İş Sözleşmesini Sona Erdirip Gidenlerin Durumu
515
2. İş Sözleşmesi Askıda Kalanların Durumu
516
a. Sendika Üyeliğinin Devamı Güvencesi
516
b. Sigortalılık Güvencesi
517
III. Zorunlu Organ Üyeliğinin Koşulları
522
A. Genel Kurul Üyeliği
522
B. Diğer Zorunlu Organ Üyeliği İçin Aranan Koşulla
523
1. İlgili Sendikanın Üyesi Olmak
523
2. Kurucular İçin Aranan Koşulları Taşımak
523
IV. Seçimlik Organlara Üyelik
525
§21. SENDİKA/KONFEDERASYON ÜYELİĞİ
526
I. İşçi Sendikası Üyeliği
527
A. Yasa Anlamında Bir İşçi Bulunmalıdır
527
B. İşçi Çalıştığı İşyerinin Girdiği İşkolundaki Bir Sendikaya Üye Olabilir
528
C. Başka Bir Sendikaya Üyelik Bulunmamalı ve Belli Bir Yaşa Ulaşılmalıdır
530
D. Sendika Tüzüğünde Aranan Diğer Koşullar Sağlanmalıdır
534
E. Üyeliğin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir
535
2. Olağan Yol ile Üyelik
535
3. Yargı Yoluyla Kazanım
536
4. Sendikaların Birleşmesi/Katılması Yoluyla Üyelik
537
F. İşçi Sendikasına Üyelik ve Sendikal Faaliyet Güvencesi
537
1. Sendika Üyeliğinin Güvencesi
538
2. Sendikal Nedenli Ayırımcı Tutuma Karşı Yaptırımlar
542
b. Başka Bir Tazminat da İstenebilip İstenemeyeceği
547
c. İş Güvencesinin İşletilebilmesi
549
d. İşçi İş Güvencesini İşletmezse
554
II. İşveren Sendikası Üyeliği
557
A. Yasa Anlamında İşveren Bulunmalıdır
557
B. Ehliyet Koşulu Sağlanmalıdır
558
C. İşyerinin Girdiği İşkolunda Bir Sendikaya Üye Olunabilir
559
D. Üyeliğin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir
561
III. Konfederasyon Üyeliği
563
A. STSK Anlamında Bir Sendika Bulunmalıdır
564
B. Bu Sendikanın Usulünce Üyelik Kararı Alması Gerekir
564
C. Konfederasyon Üyeliğinin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir
564
IV. Üyelikte Teklik İlkesi
566
V. Uluslararası Kuruluşlara Üyelik
567
§22. ÜYELİKTEN DOĞAN HAKLAR VE BORÇLAR
568
A. Kuruluşun/Örgütün Faaliyet ve Yönetimine Katılma Hakkı
569
B. Örgütün Tesis ve Faaliyetlerinden Yararlanma Hakkı
571
C. Üyenin Korunma Hakkı
572
B. Örgütün/Kuruluşun Düzenine Uyma Borcu
578
§23. SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ – ASKI – DEVAM HALLERİ
580
I. Üyeliği Sona Erdiren Haller
580
II. Üyeliği Sona Erdirmeyen Haller
589
§24. SENDİKALARIN FAALİYETLERİ
593
I. Sendika (ve Konfederasyon)lara Serbest Faaliyetler
594
A. Çalışma Hayatına İlişkin Faaliyetler
595
B. Sosyal ve Ekonomik Faaliyetleri
599
C. Faaliyetlerden Yararlanmanın Kuralları
619
II. Sendika (ve Konfederasyon)lara Yasak Faaliyetler
620
§25. KURULUŞLARIN DENETİMİ/FAALİYETİNİN DURDURULMASI VE SONA ERMESİ
625
I. Sendika ve Konfederasyonların Denetimi
625
II. Sendika (ve Konfederasyon)ların Faaliyetinin Durdurulması ve Sona Ermesi
628
A. Sendika ve Konfederasyonların Faaliyetlerinin Durdurulması
629
B. Faaliyeti Durdurmanın Sonuçları
630
C. Sendika ve Konfederasyonların Sona Ermesi
631
1. Sona Erme Nedenleri
631
2. Sona Ermenin Sonuçları
634
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HUKUKU
§26. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ
637
I. Toplu İş Sözleşmesi Kavramı
637
A. Zorunlu Kısım (Normatif Kısım)
641
1. İş Sözleşmesinin Yapılmasına İlişkin Hükümler
641
2. İş Sözleşmesinin İçeriğine İlişkin Hükümler
642
3. İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Hükümler
643
B. İsteğe Bağlı Kısım
644
V. TİS’in Özellikleri
646
VI. TİS’in Düzeyi ve Türleri.
649
A. İşyeri Düzeyinde (İşyeri TİS)
650
B. İşletmenin Varlığı Halinde (İşletme TİS)
650
C. Grup Oluşturan İşyerlerinde (Grup TİS)
653
VII. TİS’in Tarafları
656
4. Tarafların Durumunda Değişiklik ve Etkisi
669
A. Toplu Görüşmeye Çağrı Yapılmalı
674
B. Toplu Görüşme Başlamış ve Anlaşılmış Olabilir
676
C. Toplu Görüşmede Aksaklık Halinde Barışçı Yollar Denenmelidir
678
D. TİS’in Taraf İradeleri Dışında Oluşumu Halleri İse Şunlardır
679
§27. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMA ALANI
680
I. Zaman Bakımından Uygulanması
680
II. Yer Bakımından Uygulanması
682
III. Kişi Bakımından Uygulanması
683
A. İşçilere Uygulanması
683
1. Üyelik Yoluyla Yararlanma
684
2. Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanma
686
3. Taraf İşçi Sendikasının Yazılı Oluru ile Yararlanma
689
4. Teşmil Sonucu Yararlanma
690
B. İşverene Uygulanması
693
§28. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASI
694
I. TİS’de Değişiklik Yapılması
694
A. TİS Taraflarınca Değişiklik
695
B. Yargı Kararıyla Değişiklik
696
§29. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
700
I. Toplu İş Sözleşmesini Sona Erdiren Haller
700
A. TİS’in Süresinin Bitimi
701
B. TİS’in Geçersiz Kılınması
701
C. TİS’in Teşmil Edildiği Hallerde Sona Erme
703
II. Sona Ermenin Sonuçları
704
III. TİS’i Sona Erdirmeyen Haller
705
İŞ UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI
§30. İŞ UYUŞMAZLIĞI KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ
709
I. Bireysel/Toplu İş Uyuşmazlığı
709
II. Hak/Menfaat Uyuşmazlığı
710
§31. İŞ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ YOLLARI
710
I. Barışçı Çözüm Yolları
711
1. Olağan Arabuluculuk
713
2. Olağanüstü Arabuluculuk
714
B. Tahkim (Hakeme Götürme)
714
1. Özel (İsteğe Bağlı) Hakem
714
2. Kanuni/ Zorunlu Hakem
715
II. Kavgacı Çözüm Yolları (İş Mücadelesi)
717
§32. İŞ MÜCADELESİ KAVRAMI VE ARAÇLARI
717
I. Genel Olarak Grev Kavramı
719
B. İşçilerin Aralarında Anlaşması veya Bir Kuruluşun Kararına Uyma
721
II. Hukuka Uygun (Yasal) Grev
722
A. Ortada Bir Toplu İş Uyuşmazlığı Bulunmalı
722
B. Denenen Barışçı Yollar Uyuşmazlığı Giderememeli
722
C. Grev Yasağı/Engeli Bulunmamalı
723
D. Grev Kararı Alınmalı ve Yürürlüğe Konulmalı
729
E. Grev Kararı Meslekî Amaçlı Olmalı
731
F. Uygulama Gerekleri Yerine Getirilmeli
731
III. Grevin Uygulanması
737
IV. Grevin Mahkeme Kararıyla Durdurulması
740
B. Grev Hakkının Kötüye Kullanımında
741
V. Yasal Grevin Sonuçları
741
A. Greve Katılmayanların Çalıştırılmaması
742
B. İş Sözleşmesinin Askıda Kalması
742
C. İşyerinden Ayrılma Zorunluluğu
744
D. Başka İşçi Alma ve İşi Başkasına Yaptırma Yasağı
744
E. Başka İşveren Yanında Çalışma Yasağı
745
F. Satışa ve Hammadde Girişine Engel Olamama
745
G. Grevin İşçi Konutlarına Etkisi
746
H. Grev Sırasında Verilen Zarardan Sorumluluk
747
VI. Yasal Grevin Sona Ermesi
747
VII. Yasadışı Grev ve Sonuçları
752
B. Grevin Yasadışılığının Tespiti
753
C. Yasadışı Grevin Sonuçları
754
1. Grevcilerin İşine Son Verilebilir
754
2. Grevcilerden Tazminat İstenebilir
754
3. Grevcilerin Konutta Oturmaları Sıkıntıya Girebilir
755
4. Greve Katılmayanların İş Sözleşmeleri Devam Eder
755
I. Genel Olarak Lokavt Kavramı
755
A. İşçiler Topluca İşten Uzaklaştırılmalı
756
B. Uzaklaştırma İşverence Yapılmalı
756
II. Hukuka Uygun (Yasal) Lokavt
757
A. Usulünce Grev Kararı Alınmalı ve İşveren Tarafına Bildirilmeli
757
B. Usulünce Lokavt Kararı Alınmalı ve Bildirilmelidir
757
C. Lokavt Yasağı/Engeli Bulunmamalı
758
D. İşçiler Topluca İşten Uzaklaştırılmalı ve Bu Durum Bir Başka Hakka Dayanmamalıdır
759
III. Lokavt Kararının Uygulanması
759
IV. Yasal Lokavtın Sonuçları
760
V. Yasal Lokavtın Sona Ermesi
761
VI. Yasadışı Lokavt ve Sonuçları
762
B. Yasadışı Lokavtın Sonuçları
764
1. İşçilik Haklarının Kesintisiz Ödenmesi
764
2. Sözleşmenin Derhal Feshi İmkanı
765
3. Yasadışı Lokavtın Geçici Bir Önlem Olarak Durdurumu
765
VII. Grev ve Lokavtta Mülki Amirin Yetkisi
766