İfade Hürriyeti Kapsamında RTÜK'ün İdari Yaptırımları

İfade hürriyeti, hem 1982 Anayasası'nın 26. maddesinde hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 10. maddesinde düzenlenmiş olan temel bir haktır. Demokratik toplum düzeninin var olabilmesi için gerekli olan bu hak, bireylerin fikirlerini özgürce açıklayıp tartışabilmesine zemin hazırlayarak, hem bireysel hem de toplumsal gelişmeye katkıda bulunmaktadır.

İfade hürriyeti her ne kadar herkesin sahip olduğu temel bir hak olsa da sınırsız bir hak değildir ve kamu düzeni, kamu güvenliği, ülkenin bölünmez bütünlüğünün korunması gibi meşru amaçlarla, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak sınırlanabilmektedir. Kitabın konusunu da ifade hürriyetinin sınırlandırılma biçimlerinden biri olan RTÜK'ün uygulamış olduğu idari yaptırımlar oluşturmaktadır.

RTÜK, uyguladığı idari yaptırımlarla, temel hak ve hürriyetler içerisinde yer alan ifade hürriyetine müdahalede bulunabilmektedir. Danıştay, bu müdahalelerden kaynaklı hukuki uyuşmazlıkları Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında, ifade hürriyeti kavramını açıklayarak çözümlemektedir. Danıştay, tartışma ve haber programlarının konusunu oluşturduğu hukuki uyuşmazlıklarla ilgili olarak aynı zamanda basın hürriyeti ifadesini de kullanmaktadır. Basın hürriyeti kavramı tıpkı radyo-televizyon hürriyeti gibi ifade hürriyetinden temellenmiştir. Çağımızda yaşanan hızlı teknolojik gelişmeler sonucu, ifadenin dile getiriliş şekillerinin farklılaşmasıyla ortaya çıkan kitle iletişim hukuku; basın, radyo-televizyon ve internet rejimlerini kapsamaktadır. Bu nedenle radyo-televizyon alanına ilişkin uyuşmazlıklarda ifade hürriyeti kavramının nasıl kullanılabileceğinin incelenmesi gerekmektedir. Ayrıca temel hak ve hürriyetlerin kamu düzeniyle çatışmasında dengenin nasıl sağlanacağı hususu, idari yaptırımlarla ifade hürriyetine yapılan müdahalelerle yakından ilişkilidir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1.fıkrasının (a) bendine göre idari işlemlerin hukuka aykırı oldukları iddiasıyla iptal davaları açılabilmektedir. Buradaki hukuk kavramı Anayasa, kanun, ulusal hukukumuzda yer etmiş uluslararası sözleşmeleri kapsar niteliktedir. Bu nedenle idari işlem niteliğindeki idari yaptırımların denetiminde hukuka uygunluk bloğu kapsamında denetim yapılmalıdır. Bu kapsamda kitapta, bireyin temel hak ve özgürlüklerine dayanan hukukun genel prensipleriyle kamu düzenine dayanan hukukun genel prensipleri arasında uzlaştırma yapılarak, RTÜK'ün uyguladığı idari yaptırımlardan kaynaklı hukuki uyuşmazlıklar güncel yargı kararları ele alınarak incelenmiştir.