Avrupa Birliği Hukuku Dersleri Prof. Dr. Mehmet Hanifi Bayram  - Kitap

Avrupa Birliği Hukuku Dersleri

8. Baskı, 
Eylül 2025
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
400
Barkod:
9786253813611
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Kitabın Fiyatı:
520,00
İndirimli (%10):
468,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Diğer Baskılar
7. baskı
Eylül 2022
515,00
265,00 (%49)
6. baskı
Eylül 2021
510,00
125,00 (%75)
4. baskı
Eylül 2019
505,00
45,00 (%91)
Kitabın Açıklaması
Avrupa Birliği Hukukunun temel konularının ele alındığı bu eser; öğrencilerin, akademisyenlerin ve Avrupa Birliği (AB) ile ilgili gelişmelerle yakından ilgilenenlerin yararlanabilecekleri bir kaynak olarak hazırlanmıştır.
Kitapta, Lizbon Antlaşması'nın düzenlemeleri esas alınmıştır. İlk bölümde, AB'nin farkını ortaya koymak amacıyla Avrupa kıtasındaki diğer uluslararası teşkilatlara ana hatlarıyla değinilmiştir. İkinci bölümde, AB ekseninde bütünleşmenin tarihi ve temel özellikleri incelendikten sonra üçüncü bölümde, AB'nin kurumsal yapısı işlenmiştir. Son iki bölümde de sırasıyla, AB hukuk düzeni ve AB hukukunda yargısal denetim konuları ele alınmıştır.
Yeni baskıda; Lizbon Antlaşması sonrası dönemde Avrupa Birliği'nin geçirdiği yapısal dönüşüm, yargı sisteminde 2024 reformları, Brexit sonrası ortaya çıkan yeni kurumsal denge, Frontex'in artan rolü, Temel Haklar Şartı'nın hukuki etkisi, Ukrayna ve Moldova'nın aday ülke ilan edilmesi gibi çok sayıda güncel gelişme kapsamlı biçimde ele alınmıştır. Ayrıca AB'nin temel değerlerinin korunmasına yönelik hukuk devleti mekanizmaları ile Avrupa Adalet Divanı'nın ilgili içtihatları da ayrıntılı şekilde değerlendirilmiştir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Avrupa Kıtasında Avrupa Birliği Dışındaki Uluslararası Örgütler
.
Avrupa Birliği Vasıtasıyla Bütünleşme
.
Avrupa Birliği Kurumları
.
Avrupa Birliği Hukuk Düzeni
.
Avrupa Birliği Hukukunda Yargısal Denetim
Kitabın İçindekileri
8. Basıya Önsöz 
5
Yedinci Basıya Önsöz 
7
Altıncı Basıya Önsöz 
9
Beşinci Basıya Önsöz 
11
Dördüncü Basıya Önsöz 
13
Üçüncü Basıya Önsöz 
15
İkinci Basıya Önsöz 
17
Önsöz 
19
Kısaltmalar 
31
Giriş 
35
BİRİNCİ BÖLÜM
AVRUPA KITASINDA AVRUPA BİRLİĞİ DIŞINDAKİ ULUSLARARASI ÖRGÜTLER
I. GÜVENLİK VE SAVUNMA AMAÇLI ÖRGÜTLER 
40
A. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 
40
B. Batı Avrupa Birliği (BAB – Western European Union, WEU) 
42
C. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT – OSCE) 
43
1. Kuruluş Süreci 
43
2. Kurumsallaşma ve AGİT’in Ortaya Çıkışı 
44
3. Üyelik Yapısı ve Ortaklıklar 
45
4. Kurumsal Yapı ve Karar Alma Süreci 
45
5. Güncel İşlevi 
46
II. İNSAN HAKLARINI KORUMAYA YÖNELİK BİR ÖRGÜT: AVRUPA KONSEYİ (COUNCIL OF EUROPE / CONSEIL DE L’EUROPE) 
47
A. Kurumsal Yapı ve İşleyiş 
47
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AİHM 
48
C. Genişleme 
50
D. Güncel Zorluklar ve Avrupa Konseyi’nin Geleceği 
51
E. Reform Süreci 
51
III. EKONOMİK AMAÇLI ÖRGÜTLER 
53
A. Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) 
53
1. EFTA Konseyi (EFTA Council) 
53
2. Alt Komiteler ve Uzman Grupları 
54
3. Danışma Komitesi (Advisory Committee) 
54
4. Parlamenterler Komitesi (Parliamentary Committee) 
55
5. Sekretarya (EFTA Secretariat) 
55
B. Avrupa Ekonomik Alanı (AEA – European Economic Area) 
56
1. AEA’nın Temel İşlevi 
56
2. Hukuki Temel ve Kapsam 
56
3. AEA’nın Sınırlılıkları 
57
4. Kurumsal Yapı – İki Sütun Modeli 
57
a. Birinci Sütun: AEA Ortak Kurumları (Karma Yapı) 
57
b. İkinci Sütun: AEA–EFTA Kurumları 
57
C. Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (Organisation for Economic Co–operation and Development – OECD) 
58
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ VASITASIYLA BÜTÜNLEŞME
I. AVRUPA TOPLULUKLARINDAN AVRUPA BİRLİĞİ’NE GEÇİŞ 
62
A. Avrupa Topluluklarının Ortaya Çıkışı 
63
1. Paris Antlaşması: Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nun (AKÇT) Kurulması 
63
2. Avrupa Savunma Topluluğu (AST) ve Avrupa Siyasi Topluluğu Kurma Yolundaki Başarısız Girişimler 
65
3. Roma Antlaşmaları: Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’nun (AAET/EURATOM) Kuruluşu 
66
B. Avrupa Birliği’nin Kurulması 
67
1. Birlik Yönünde Arayışlar: Fouchet Planları ve Siyasi Birlik Tasarıları 
67
2. Avrupa Siyasi İş Birliği: Davignon Raporu ve Tindemans Raporu 
68
3. Avrupa Tek Senedi: Avrupa Birliği’ne Doğru İlk Adım 
69
4. Maastricht Antlaşması: Avrupa Birliği’nin Kurulması 
71
a. Avrupa Birliği Antlaşması’nın (ABA) Getirdiği Temel Değişiklikler 
71
b. Birinci Sütun Kapsamında Yapılan Önemli Değişiklikler 
73
c. İkinci Sütun (Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası – ODGP) Kapsamında Yapılan Önemli Değişiklikler 
75
d. Üçüncü Sütun (Adalet ve İçişlerinde İş Birliği – AİİP/ Justice et Affaires Intérieures –JAI) Kapsamında Yapılan Önemli Değişiklikler 
77
C. Yeni Genişleme Sürecine Hazırlık: Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 
78
1. Amsterdam Antlaşması 
78
a. Ortak Hükümler Kapsamında 
79
b. Birinci Sütun (Topluluklar) Kapsamında 
80
c. İkinci Sütun (Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası – ODGP) Kapsamında 
80
d. Üçüncü Sütun (Adalet ve İçişlerinde İş Birliği – AİİP) Kapsamında 
81
e. Yakın İş Birliği (Güçlendirilmiş İş Birliği) Kapsamında 
82
2. Nice Antlaşması 
83
D. Avrupa Birliği’nin Reformu: Lizbon Antlaşması 
85
II. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENİŞLEMESİ 
91
A. Avrupa Birliği’ne Üyelik Koşulları 
91
B. Lizbon Antlaşması ve Üyelik Süreci 
92
C. 6 Üyeli Topluluktan 28 Üyeli Birliğe Geçiş 
93
1. İlk Genişleme: Altı Üyeden Dokuza 
94
2. İkinci Genişleme: 9’dan 10 Üyeye 
98
3. Üçüncü Genişleme: 10’dan 12 Üyeye 
98
4. Dördüncü Genişleme: 12’den 15 Üyeye 
99
5. Beşinci Genişleme: 15 Üyeden 27 Üyeye 
99
6. Altıncı Genişleme: 27 Üyeden 28’e Yükselme 
101
7. İzlanda’nın Adaylıktan Geri Çekilmesi 
102
8. Genişleme Sürecinin Geleceği 
102
II. AVRUPA BİRLİĞİ’NDEN ÇEKİLME (AYRILMA) 
104
A. Avrupa Birliği’nden Çekilme (Ayrılma) Hakkı 
105
B. Avrupa Birliği’nden Çekilme Hakkının İşletilmesi: Brexit Süreci 
108
1. Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden Ayrılma Süreci (2016–2020) 
108
2. Geçiş Dönemi ve Ticaret ve İşbirliği Anlaşması (2020–2021) 
115
3. Brexit Sonrası Dönemde Uygulama Sorunları ve Güncel Durum (2021–2024) 
119
IV. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DAYANDIĞI TEMEL DEĞERLERİN KORUNMASI 
122
A. Madde 7 Çerçevesinde Siyasi Koruma Mekanizması 
123
1. Amsterdam Antlaşması ile Getirilen Temel Düzenleme 
123
2. Nice Antlaşması ile Eklenen Önleyici Boyut 
125
3. Lizbon Antlaşması Sonrası: Kurumsallaşma ve Uygulama Sınırları 
126
a. Açık İhlal Riski Durumunda Siyasi Müdahale (ABA m. 7/I) 
127
b. Ciddi ve Sürekli İhlallerde Yaptırıma Dönük Süreç (ABA m. 7/II–IV) 
128
c. Siyasi Tıkanıklıklar ve Uygulama Güçlükleri: Macaristan ve Polonya Örnekleri 
131
B. Hukuk Devleti Mekanizmaları: Önleyici ve Tamamlayıcı Yaklaşımlar 
133
1. "Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Mekanizması" (Rule of Law Framework) 
133
2. 2020/2092 sayılı “Hukuk Devleti Koşulluluk Tüzüğü” (Rule of Law Conditionality Regulation) 
135
3. Yıllık Hukuk Devleti Raporları 
137
C. Yargısal Korunma (Denetim): Hukuk Devleti İlkesinin Somutlaştırılması 
138
V. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖZGÜLLÜĞÜ 
140
A. Avrupa Birliği’ni Meydana Getiren Unsurlar 
141
1. Avrupa Birliği’nin Temel Bileşeni (Unsuru): Devlet 
141
2. Avrupa Birliği’nin İkinci Önemli Bileşeni (Unsuru): İnsan 
144
a. Kişiler 
144
b. Halklar 
146
B. Avrupa Birliği’nin Hukuki Niteliği 
147
1. Devlet Niteliği 
150
2. Ulus–Üstü Örgüt Niteliği 
152
VI. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YETKİLERİ 
154
A. Yetkilerin Avrupa Birliği’ne Devrinde İzlenen İlkeler 
156
1. Sınırlı Yetki İlkesi (Principe d’attribution) 
156
2. Zımni Yetkiler (Pouvoirs implicites) 
156
3. Birliğin Yetki Alanını Genişleten Temel Hükümler: ABİA m. 352, 122 ve 114 
157
a. Esneklik maddesi (hükmü) (clause de flexibilité) 
158
b. ABİA Madde 122: Kriz Zamanında Müdahale Yetkisi 
161
c. ABİA m. 114: İç Pazarın Kurulması ve İşleyişi Gerekçesiyle Uyumlaştırma Yetkisinin Geniş Yorumlanması 
163
d. Karşılaştırmalı: ABİA m. 122, 352 ve 114 
165
4. Birlik Yetkilerinin Sınıflandırılması 
165
a. Münhasır Yetkiler 
166
b. Paylaşılan Yetkiler 
167
c. Destekleyici, Koordine Edici ve Tamamlayıcı Yetkiler 
168
B. Yetkilerin Uygulanmasında İzlenen İlkeler 
170
1. Katmanlı Yetki İlkesi (Principe de subsidiarité) 
170
a. İlkenin Kapsamı ve İşlevi 
171
b. Katmanlı Yetki İlkesinin Denetimi 
172
aa. A Priori Denetim (Önleyici Denetim) 
172
bb. A Posteriori Denetim (Sonradan Yapılan Denetim) 
175
2. Orantılılık İlkesi 
176
3. Birlik Yetkilerinin Uygulanmasında Esneklik İlkesi: Yakın İşbirliği 
177
a. Yakın İşbirliğinin Koşulları 
178
b. Yakın İşbirliği Prosedürü ve İşleyişi 
178
aa. ODGP Dışındaki Alanlarda Yakın İşbirliğinin Başlatılması 
179
bb. Ortak Dış ve Güvenlik Politikası Alanında Yakın İşbirliğinin Başlatılması 
179
cc. Yakın İşbirliğinin İşleyişi ve Kurumsal Katılım 
179
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARI
I. AVRUPA KONSEYİ (THE EUROPEAN COUNCİL / LE CONSEİL EUROPÉEN) 
185
A. Yapısı 
186
B. Avrupa Konseyi Başkanlığı 
187
1. Başkan’ın Görevleri 
188
2. Yetkileri 
188
II. AVRUPA BİRLİĞİ KONSEYİ / KONSEY (THE COUNCİL / LE CONSEİL) 
190
A. Yapısı 
191
B. Yetkileri 
193
C. Oylama Yöntemleri 
196
1. Oybirliği 
196
3. Nitelikli Çoğunluk 
197
III. AVRUPA PARLAMENTOSU 
200
A. Yapısı 
201
B. İşleyişi 
203
C. Yetkileri 
207
1. Bütçe Alanındaki Yetkileri 
207
2. Denetim Yetkileri 
211
a. Soru Önergeleri 
212
c. Avrupa Ombudsmanı 
212
d. Dilekçe Hakkı 
213
e. Soruşturma Komiteleri 
213
f. Sayıştay ile İşbirliği ve Bütçe Denetimi 
213
a. Özel Yasama Usulü 
217
aa. Görüş Verme Yetkisi (Consultation) 
217
bb. Muvafakat / Onay (Consent Procedure) 
218
b. Olağan Yasama Prosedürü 
219
aa. Birinci Görüşme (Okuma) 
220
bb. İkinci Görüşme (Okuma) 
220
cc. Uzlaşma Süreci 
221
dd. Üçüncü Görüşme (Okuma) 
221
IV. AVRUPA KOMİSYONU 
223
A. Yapısı 
224
B. Komisyon Üyelerinin Statüsü 
231
C. İşleyişi 
232
D. Yetkileri 
234
1. Yasama Alanındaki Yetkileri 
234
a. Girişimde Bulunma Yetkisi 
234
b. Yasama İşlemi Tesis Etme Yetkisi 
235
2. Yürütme ve Yönetim Alanındaki Yetkileri 
235
a. Uygulama Yetkisi ve Türev Düzenleme Yetkisi 
236
b. Antlaşmaların Bekçisi 
236
c. Dış Temsil Görevi 
237
V. AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI 
237
A. Yapısı 
240
B. Yargılama Prosedürü 
241
C. Yetkileri 
243
1. Danışma Yetkisi 
244
2. Uyuşmazlıkların Çözümü 
244
3. Önkarar Çerçevesinde Yetkisi 
245
VI. AVRUPA SAYIŞTAYI 
246
A. Yapısı 
247
B. Görev ve Yetkileri 
248
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ
I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 
257
A. Birincil Mevzuat 
259
B. Hukukun Genel İlkeleri 
263
C. Uluslararası Antlaşmalar 
266
D. İkincil Mevzuat 
269
1. İkincil Hukuk Tasarrufları 
270
a. Tüzük (Regulation) 
270
b. Yönerge (Direktif) 
271
c. Karar 
273
d. Tavsiye ve Görüş 
273
e. Sınıflandırılamayan Hukuki Tasarruflar 
274
2. İkincil Hukuk Tasarrufları Arasındaki Hiyerarşi 
275
a. Yasama Tasarrufları 
275
b. Delege Edilmiş Tasarruflar (actes délégués) 
276
c. Uygulama Tasarrufları (actes d’exécution) 
277
3. İkincil Hukuk Tasarruflarının Hukuki Rejimi 
278
a. Hukuki Tasarrufların Seçimi 
278
b. Hukuki Tasarrufların Gerekçelendirilmesi 
279
c. Hukuki Tasarrufların Yayımlanması ve Yürürlüğe Girmesi 
279
d. Hukuki Tasarrufların Zaman Bakımından Uygulanabilirliği 
280
II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 
280
A. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanabilirliği 
281
1. Doğrudan Uygulanabilirlik 
281
2. Doğrudan Etki (Effet direct) 
283
a. Doğrudan Etki İlkesinin Temeli 
285
b. Doğrudan Etki Özelliğine Sahip Farklı AB Hukuku Kaynakları 
287
aa. Kurucu Antlaşmalar 
288
bb. İkincil Mevzuat 
289
Tüzükler 
290
Yönergeler 
290
Kararlar 
292
cc. Uluslararası Antlaşmalar 
293
3. Doğrudan Etki, Dolaylı Etki ve Devletin Tazmin Sorumluluğu Arasındaki Sistematik İlişki 
297
B. Avrupa Birliği Hukukunun Üstünlüğü (Önceliği) 
298
1. Üstünlük Prensibi ve Temeli 
299
2. Üstünlük Prensibinin Uygulama Alanı 
301
3. İç Hukuk Açısından Sonuçları 
303
III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDAN DOĞAN HAKLARIN İÇ HUKUKTA KORUNMASI 
305
A. Ulusal Hukukun Özerkliği 
306
B. Ulusal Hukuk Özerkliğinin Çerçevesi: Eşdeğerlik ve Etkililik İlkeleri 
307
1. Eşdeğerlik İlkesi (Denge) 
307
2. Etkililik İlkesi 
308
C. Üye Devletlerin Tazminat Sorumluluğu 
309
BEŞİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA
YARGISAL DENETİM
I. AVRUPA BİRLİĞİ KURUMLARININ YARGISAL DENETİMİ 
314
A. Hukuki Denetim Davaları 
314
1. İptal Davası 
314
a. İptal Davasına Konu Olabilecek İşlemler 
315
aa. Birlik Tasarrufları 
315
bb. Bağlayıcı Tasarruflar 
316
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 
316
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 
316
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 
317
c. Hukuki Menfaat 
319
d. Davanın Açılma Süresi 
320
e. İptal Sebepleri 
322
aa. Yetkisizlik 
322
bb. Esaslı Şekil Kurallarının İhlali 
323
cc. Antlaşmaların İhlali veya Antlaşmaların Uygulanmasına İlişkin Herhangi Bir Hukuk Kuralının İhlali 
324
dd. Yetkinin Kötüye Kullanılması (Yetki Saptırması) 
324
f. İptal Kararının Etkileri 
325
2. Hareketsizlik (İhmal) Davası 
327
a. Hareketsizliğin (İhmalin) Tanımı 
327
b. Davacılar (Dava Ehliyeti Olan Kişiler) 
328
aa. Üye Devletler ve Birlik Kurumları 
328
bb. Gerçek ve Tüzel Kişiler 
328
c. Hareketsizlik Davası Prosedürü 
329
aa. İdari Aşama 
329
bb. Uyuşmazlık Aşaması 
330
d. Hareketsizlik Davasının Etkileri 
330
B. Tam Yargı Davaları 
331
1. Birlik Müeyyidelerine Karşı Davalar 
331
2. Zararın Tazmini Davası 
332
a. Sözleşme Dışı (Akit Dışı) Sorumluluğa Dayalı Tazminat Davaları 
332
aa. Sözleşme Dışı Sorumluluğa Dayalı Davaların Kabul Edilme Koşulları 
333
bb. Sözleşme Dışı Sorumluluk Rejimi 
333
b. Sözleşmeye (Akit) Dayanan Sorumluluktan Doğan Tazminat Davası 
339
3. Personel Davaları 
340
II. ÜYE DEVLETLERİN YARGISAL DENETİMİ: İHLAL DAVASI 
342
A. İhlalin Niteliği 
343
1. İhlalin Kapsamı 
343
2. İhlal Edilen Yükümlülüklerin Niteliği 
344
3. İhlali Gerçekleştirenlerin Niteliği 
345
4. İhlal Konusunda Gerekçeler 
345
B. İhlal Prosedürünün Aşamaları 
346
1. Prosedürün Başlatılması 
346
a. Komisyon Tarafından 
346
b. Üye Devlet Tarafından 
347
2. Komisyon Tarafından Yürütülen İdari Aşama 
347
3. Divan Önünde Yargısal Aşama 
348
a. Divana Başvuru 
348
b. Başvurunun Konusu 
348
C. Kararın Etkileri 
349
1. Kararın Uygulanması 
350
2. Kararın Uygulanmamasının Yaptırımları 
351
III. ULUSAL YARGI KARARLARININ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU AÇISINDAN DENETİMİ: ÖNKARAR PROSEDÜRÜ 
354
A. Antlaşmalar Yoluyla Önkarar Prosedüründe Yaşanan Gelişim 
355
B. Önkarar Başvurusunun Konusu 
357
1. Antlaşmalar 
357
2. İkincil Hukuk Tasarrufları 
358
3. Birliğin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar 
359
4. Üye Devletler Arasında Akdedilen Sözleşmeler (Conventions) 
359
C. Önkarar Başvurusunu Yapabilecek Mahkeme (Yargı Yeri) Kavramı 
360
1. “Mahkeme” Kavramının Otonom Yorumu 
361
2. Başvuru Yetkisi Olan Mahkemeler 
362
D. Önkarar Başvurusunu Yapma Konusunda Ulusal Mahkemelerin Konumu 
362
1. Ulusal Mahkemenin Başvuru Konusundaki Serbestliği ve Zorunluluğu 
362
a. Takdir Yetkisi 
362
b. Başvuruda Bulunma Yükümlülüğü: Kararları Nihai Olan Ulusal Mahkemeler 
363
aa. Temyiz Olanağının Bulunmaması Halinde Zorunluluk 
363
bb. Esneklik 
363
cc. Geçerlilik Denetiminde ABAD’ın Münhasır Yetkisi 
364
dd. Tutuklu Kişilere İlişkin Hızlandırılmış Usul 
364
2. Başvurunun Yerindeliği ve Kabul Edilebilirliği 
364
a. Ulusal Mahkemenin Değerlendirme Yetkisi 
365
b. Divan’ın Kabul Edilebilirlik Denetimi 
365
3. Önkarar Başvurusunun Zamanlaması 
366
4. Başvurunun İçeriği 
366
a. Gerekli Bilgilerin Sunulması 
366
b. Divan’ın Soru Formülasyonunu Değiştirme Yetkisi 
367
E. Önkarar Prosedürünün Yürütülmesi 
367
1. Çekişmesiz Prosedür ve Katılım 
368
2. Kararının Niteliği 
368
F. Kararlarının Hukuki Sonuçları 
368
1. Bağlayıcılık Açısından Etkileri 
369
a. Yoruma İlişkin Önkararların Etkisi 
369
b. Geçerliliğe İlişkin Önkararların Etkisi 
369
2. Geçmişe Etkili (Ex Tunc) 
369
Kaynakça 
373
Kavram Dizini 
397