Anayasal Hakların Sınırlandırılmasında İçkin Sınırlama Doktrini Dr. Seyfullah Tosun  - Kitap

Anayasal Hakların Sınırlandırılmasında İçkin Sınırlama Doktrini

1. Baskı, 
Mayıs 2025
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
827
Barkod:
9786253810962
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
1.300,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Kitabın Açıklaması
Bu eser, Türk anayasa hukuku doktrininde doğrudan çalışılmamış bir konu olan içkin sınırlama kategorilerini incelemektedir. İçkin sınırlama, anayasal hakların norm metninde veyahut sınırlama kayıtlarının metninde açık bir şekilde yer almayan sınırlamaları ve tahditleri ifade eder.
İçkin sınırlamalar, Türk anayasa hukuk doktrininde pek incelenmeyen anayasal hakların yapısı çerçevesinde ele alınmıştır. Anayasal hak türleri, anayasal hak teorileri, anayasal hak dogmatiği ve bu dogmatiğin bir gereği olan hakkın kapsamı ve sınırlamanın sınırı aşamaları, özgün bir şekilde okuyucuya sunulmuştur. Ölçülülük ilkesi, hakkın özüne dokunma yasağı ve pratik uyuşum, teorik ve pratik sorunlarıyla birlikte ele alınmış ve bu sorunlara bulunan çözümler doktrine perçinlenmiştir. İçkin sınırlama niteliğini belirleyebilmek için sınırlamanın tarihsel gelişimi izlenmiş ve içkin sınırlamaya ilişkin ileri sürülen teoriler derlenmiştir.
Kitapta; karşılaştırmalı olarak incelenen Alman anayasa hukuku, Türk anayasa hukuku ve AİHS hukuku çerçevesinde ortaya çıkan ön-anlayışlar belirlenmiştir. Bir hukuk sisteminde geçerli olan ön-anlayışlar ile norm metninden norma giden süreçte, ilgili hukuki ve/veya olgusal meselede, hukukçular anlamlandırmanın ve yorumun istikametini belirlemekte veya belirli yorum olanaklarını dışlamaktadır. Eserde, temel ön-anlayış tiplerinin tespit edilmesi ile özgürlüğün hukuki olarak ne ölçüde güvence altına alınacağı, sınırlamanın ne ölçüde gerçekleştirilebileceği ve norm metninde belirtilmeyen sınırlamaların/tahditlerin ne ölçüde hukukçuların ulaşacağı normda ortaya çıkacağı belirlenmiştir. Kitapta yer alan ön-anlayış tiplerine dayanarak, içkin sınırlama kategorileri tipikleştirilmiştir. Bu kitabın temel amacı, gerçekleştirilen ve/veya gerçekleştirilmek zorunda olunan bu sınırlamaları/tahditleri tipikleştirmek ve anayasal hakların öngörülemeyecek bir şekilde sınırlandırılmasını engellemektir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Anayasal Hak Dogmatiği
.
Sınırlama Doktrininin Tarihsel Gelişimi
.
Anayasal Sistemlerdeki Ön–Anlayışlar
.
İçkin Sınırlama Kategorileri
Kitapla İlgili Kategoriler
Yorumlar
Kitabın İçindekileri
Ön Söz 
7
Tablo Listesi 
19
Kısaltmalar 
21
Giriş
I. Temel Öncüller 
27
A. Anayasanın Anlamı 
27
B. İlke–Normun Reddi ve Anayasal Hakların Yeniden Yapılandırılması: Anayasa Hukukunda Dolaşan Bir Hayalet 
38
II. Metotlar 
45
A. Anayasanın Yorumlanması 
45
1. Metin ve Norm 
48
2. Teleolojik Yorumun Öncülüğünde Yorumlama 
50
3. Anayasal Hakların Yorumunda Topluma Açıklık İlkesi 
55
B. Anayasa Yargısında İçtihatların Normatif Niteliği 
57
III. Kitap Planı 
62
Birinci Bölüm
ANAYASAL HAKLARIN YAPISI VE SINIRLAMA DOGMATİĞİ
§ 1. ANAYASAL HAK TÜRLERİ 
64
I. Somut Sınırlama Normuna Tabi Olan Anayasal Haklar 
66
II. Soyut Sınırlama Normuna Tabi Olan Anayasal Haklar 
68
III. Genel Sınırlama Normuna Tabi Olan Anayasal Haklar 
69
IV. Basit Yasa Kaydına Tabi Olan Anayasal Haklar 
69
V. İçkin Sınırlama Normuna Tabi Olan Anayasal Haklar 
70
VI. Alt–Haklar 
71
§ 2. HAK TEORİLERİ BAĞLAMINDA ANAYASAL HAKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 
74
I. Şekli ve Maddi Anayasal Hak Teorisi 
74
II. Liberal Anayasal Hak Teorisi 
76
III. Refah Devletinin Anayasal Hak Teorisi 
79
IV. Kurumsal Anayasal Hak Teorisi 
84
V. Sentez 
86
§ 3. ANAYASAL HAK DOGMATİĞİ 
89
I. Alman Anayasal Hak Dogmatiği ve Anayasal Haklara İlişkin Temel Hususlar 
90
II. AİHS Hak Dogmatiği ve Haklara İlişkin Temel Hususlar 
96
III. Türk Anayasal Hak Dogmatiği ve Anayasal Haklara İlişkin Temel Hususlar 
100
IV. Ara Sonuç 
117
§ 4. HAKKIN KAPSAMI 
120
I. Kapsamın Belirlenmesi 
121
A. Dar ve Geniş Yorum Yaklaşımı 
122
1. Müller versus Alexy 
123
2. Anayasal Hakların Geniş Kapsamından Dar Güvence İçeriğine: Anayasal Hak Dogmatiğinde Bir Değişim Mi? 
124
a. Dar Yorumu Benimseyen Kararlar 
124
b. Dar–Geniş Yorum Tartışmasında İkinci Perde 
128
B. Sonuç: Anayasal Hakların Normatif Kapsamı 
130
1. Geniş ve Dar Yorum Yaklaşımlarının Zararları: Üçüncü Yolun Mümkünlüğü 
130
2. In Dubio Pro Libertate 
135
3. Yaşam Alanı ve Hakkın Kapsamı Ayrımı 
142
4. Hakkın Kapsamının Belirlenmesine İlişkin Bazı Örnek Kararlar 
148
II. Anayasal Sınırlar 
154
III. Negatif Özgürlük ve Pozitif Özgürlük 
159
IV. Devletin Negatif ve Pozitif Edim Yükümlülüğü 
161
A. Negatif Edim Yükümlülüğü 
161
B. Pozitif Edim Yükümlülüğü 
163
1. Pozitif Yükümlülüklerin Objektif Hukuka Dahil Olması 
164
2. AİHS Sisteminde Pozitif Yükümlülükler 
169
3. Alman Anayasal Sisteminde Pozitif Yükümlülükler 
174
V. Düzenleme–Sınırlama Ayrımı 
180
§ 5. DEVLETİN MÜDAHALESİNİN VEYA HAREKETSİZ KALMASININ MEŞRULAŞTIRILMASI 
185
I. Ölçülülük İlkesi 
185
A. Negatif Edim Yükümlülüğünde Ölçülülük İlkesi 
190
1. Amaç ve Araçların Meşruiyeti 
193
2. Elverişlilik 
195
3. Gereklilik 
199
4. Orantılılık 
202
a. Orantılılık Testine Yapılan İtirazlar 
202
b. Schlink’in Alternatif Modeli 
209
c. Orantılılık Testinin Uygulaması 
211
B. Pozitif Edim Yükümlülüğünde Ölçülülük İlkesi 
221
1. Salt Pozitif Edim Yükümlülüğünün Varlığında Ölçülülük İlkesinin Analizi 
222
2. Anayasal Hakların Çatışması 
228
II. Hakkın Özüne Dokunma Yasağı 
242
III. Pratik Uyuşum 
251
§ 6. ARA SONUÇ 
253
İkinci Bölüm
İÇKİN SINIRLAMANIN NİTELİĞİ
§ 7. SINIRLAMA DOKTRİNİNİN TARİHSEL GELİŞİMİNE KISA BİR GİRİŞ 
255
I. Dahili ve Harici Sınırlama Teorileri 
256
II. Sınırlama Doktrinin Tarihsel Gelişimi 
257
A. 19. Yüzyıl Öncesi Sınırlama Doktrinlerinin Gelişimi: Temel/Anayasal Hakların Sınırlanmasına Bir Giriş 
257
B. 19. Yüzyıl ve Sonrasında Anayasal Hakların Sınırlanması 
264
1. 19. Yüzyıl ve Sonrası Alman Belgelerinde Anayasal Haklara ve Anayasal Hakların Sınırlandırılmasına İlişkin Görüşler 
264
2. 19. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı–Türk Anayasal Belgelerinde Anayasal Hakların Gelişimi ve Sınırlanması 
280
§ 8. İÇKİN SINIRLAMAYA İLİŞKİN TEORİLER 
289
I. Alman Anayasa Hukukunda İçkin Sınırlama Teorileri 
289
A. Şekli İçkin Sınırlama Teorileri 
290
1. Diğer Anayasal Hak Normları için Öngörülen Sınırlama Normlarının Devşirilmesi 
290
a. Üçlü Sınırlamanın Uygulanmasına İlişkin Görüşler 
290
aa. Üçlü Sınırlamanın Doğrudan Uygulanması 
291
bb. Üçlü Sınırlamanın Objektif Bir Yorum Kuralı Olarak Uygulanması 
292
cc. Üçlü Sınırlamanın Kıyas ile Uygulanması 
293
b. Alman Anayasası Madde 5/2’nin Uygulanmasına İlişkin Görüşler 
293
aa. Madde 5/2’nin Diğer Anayasal Haklar Bakımından Sınır Oluşturması 
294
bb. Madde 5/2’nin Sanat Özgürlüğü Bakımından Sınır Oluşturması 
294
cc. Anayasal Hakların Sınırı Olarak Genel Yasa 
295
dd. Anayasal Hakların Kapsamını Sınırlayan Genel Yasa 
296
ee. Ayrıcalıkların Sınırı Olarak Genel Yasa 
297
ff. Anayasal Hakların Etki Alanının Sınırı Olarak Genel Yasa 
297
gg. Kamu Düzeninin Bir Parçası Olarak Genel Yasa 
298
c. Ara Sonuç 
299
2. Alman Federal Anayasa Mahkemesinin Benimsediği Görüş: Diğer Anayasal Haklar ve Değerler ile Sınırlama 
301
B. Maddi İçkin Sınırlama Teorileri 
304
1. Toplumsallık Kaydı 
305
2. Dengeleme Kaydı 
308
3. Mücadeleci Demokrasi Kaydı 
309
4. Kötüye Kullanma Kaydı 
312
5. Sosyal Olarak Zararlı Davranışlar 
314
6. Barışçıl Kullanım Kaydı 
315
7. Anayasal Hakların Kurumsal Niteliği: Häberle’nin Teorisi 
317
8. Somutlaştırma Temelli Tek Kademeli Anayasal Hak Teorisi: Bolz’un Teorisi 
322
9. Anayasal Hakların Hak Konusuna Özgü Kullanımı: Müller’in Teorisi 
323
10. Ladeur’un “Neminem–laedere” Gerekliliği Tahdidi: Liberal Zarar İlkesi 
327
11. Stemmler’in “Neminem–laedere” Gerekliliği Tahdidi 
328
12. Lindner’in “Neminem–laedere” Gerekliliği Tahdidi 
332
13. Lenz’in Düzenleme Temelli Eklektik İçkin Sınırlama Teorisi 
335
14. İlke Teorisi 
339
15. Merten’in Eklektik İçkin Sınırlama Teorisi 
340
16. Isensee’nin Eklektik İçkin Sınırlama Teorisi 
348
II. Türk Anayasa Hukukunda İçkin Sınırlama Teorileri 
350
III. Ara Sonuç 
357
Üçüncü Bölüm
İÇKİN SINIRLAMANIN MEŞRUİYETİ
§ 9. NORMUN NORM METNİNDEN AYRILMASI 
360
§ 10. İNSAN İMGESİ ÖĞRETİSİ 
361
I. Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin İnsan İmgesi Formülü 
362
II. İnsan İmgesinin Kaynağı: Josef M. Wintrich 
362
III. İnsan İmgesinin Anlamı ve Kullanımı 
367
§ 11. ANAYASANIN VE ANAYASAL HAKLARIN ÖN KOŞULLARI 
379
I. Ön Koşul Dogmatiği 
379
II. Ön Koşul Tipolojileri 
384
III. Anayasal Hakların Ön Koşulları 
387
§ 12. ANAYASANIN BÜTÜNLÜĞÜ 
393
§ 13. DEĞERLER DÜZENİ 
397
§ 14. EŞYANIN DOĞASI 
406
Dördüncü Bölüm
İÇKİN SINIRLAMA KATEGORİLERİ
§ 15. ANAYASAL HAKLARI KULLANMA EHLİYETİ 
418
I. Teori 
418
II. Pratik 
422
A. FAYM’ın İçtihatları 
422
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
425
C. AYM’nin İçtihatları 
429
§ 16. NEMİNEM–LAEDERE/ZARAR VERMEME GEREKLİLİĞİ: MUTLAK HAKLAR VE FİZİKSEL ŞİDDET İÇEREN DAVRANIŞLARI YASAKLAYAN CEZA NORMLARI 
432
I. Teori 
432
A. Mutlak Haklar 
433
B. Fiziksel Şiddet İçeren Davranışları Yasaklayan Ceza Normları 
433
II. Pratik 
435
A. FAYM’ın İçtihatları 
435
1. Mutlak Haklar 
435
2. Şiddet İçeren Davranışları Yasaklayan Ceza Normları 
436
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
439
1. Mutlak Haklar 
439
2. Şiddet İçeren Davranışları Yasaklayan Ceza Normları 
439
C. AYM’nin İçtihatları 
442
1. Mutlak Haklar 
442
2. Şiddet İçeren Davranışları Yasaklayan Ceza Normları 
443
§ 17. İKTİDAR/İDARE İLE YAKIN İLİŞKİDE OLAN KİŞİLER 
443
I. Teori 
443
A. Genel Olarak 
443
B. Tarihsel Gelişim 
445
C. Günümüzde Anayasal Hakların Sınırlanmasına ve Tahdit Edilmesine Etkisi 
451
II. Pratik 
460
A. FAYM’ın İçtihatları 
460
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
481
C. AYM’nin İçtihatları 
488
§ 18. KURUMSAL ANAYASAL HAKLAR 
498
I. Teori 
498
A. Kurumsal Anayasal Hakların İçeriği 
498
B. Kurumsal Anayasal Hakların Sınırlanması, İçkin Sınırları ve Tahditleri 
503
II. Pratik 
506
A. FAYM’ın İçtihatları 
506
1. Madde 6: Evlilik ve Aile Hakkı 
508
2. Madde 9/1: Örgütlenme Hakkı 
512
3. Madde 9/3: Sendika Hakkı 
516
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
519
1. Madde 12: Evlenme ve Aile Kurma Hakkı 
520
2. Protokol No. 1 Madde 1: Mülkiyet Hakkı 
523
C. AYM’nin İçtihatları 
527
1. Madde 33: Örgütlenme Hakkı 
528
2. Madde 35: Mülkiyet Hakkı 
531
§ 19. MÜCADELECİ DEMOKRASİNİN SINIRLAYICI ETKİSİ 
533
I. Teori 
533
A. Tarihsel Gelişim 
533
B. Mücadeleci Demokrasinin Temel Kriterleri 
538
C. Mücadeleci Demokrasinin Anayasal Hakların Sınırlanmasına ve Tahdit Edilmesine Etkisi 
540
II. Pratik 
544
A. FAYM’ın İçtihatları 
544
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
551
C. AYM’nin İçtihatları 
561
§ 20. SINIRLAMA KAYDI OLMAYAN ANAYASAL HAKLAR 
568
I. Teori 
568
A. Sınırlama Kaydının Bulunmaması Sorunun Aşılması 
568
B. Sınırlama Kaydı Olmayan Anayasal Hakların Sınırlanması 
572
1. Sınırlama Kaydı Olmayan Anayasal Hakların Kapsamı 
572
2. Çatışan Anayasal Değerler 
573
a. Çatışan Anayasal Değerlerin Belirlenmesi 
573
b. Çatışan Anayasal Haklar 
574
c. Çatışan Diğer Anayasal Değerler 
575
aa. Genel Olarak 
575
bb. Yapısal İlkeler 
577
cc. Devletin Amaç ve Görevleri 
578
dd. Yetki Normları 
578
ee. Anayasal Yükümlülükler 
580
3. Ara Sonuç 
581
C. Sınırlama Kaydı Olmayan Anayasal Hakların Niteliksel/Argümantatif Farklılığı 
582
D. Sınırlama Kaydı Olmayan Anayasal Hakların Yasa ile Sınırlanması 
585
II. Pratik 
586
A. FAYM’ın İçtihatları 
586
1. Madde 4: Din, Vicdan ve Kanaat Özgürlüğü Hakkı 
587
a. Çatışan Diğer Anayasal Değerler 
590
aa. Vicdani Ret Kararı 
590
bb. Dini Sebeplerle Yemin Reddi Kararı 
591
b. Çatışan Anayasal Haklar 
593
aa. Okul Duacısı Kararı 
593
bb. İsa’lı Haç Kararı 
595
2. Madde 5/3: Sanat Özgürlüğü Hakkı 
599
a. Çatışan Diğer Anayasal Değerler 
602
aa. Herrnburg Raporu Kararı 
602
bb. Federal Bayrak Kararı 
604
b. Çatışan Anayasal Haklar 
608
aa. Mephisto Kararı 
608
bb. Anakronik Tren Kararı 
610
cc. Strauß Karikatürü Kararı 
613
dd. Esra Kararı 
615
B. Sözleşme Organlarının İçtihatları 
621
1. Madde 6: Adil Yargılanma Hakkı 
623
a. Mahkemeye Erişim Hakkı 
623
b. Susma ve Kendini Suçlamaya Zorlanmama Hakkı 
628
2. Madde 13: Etkili Başvuru Hakkı 
632
3. Protokol No. 1 Madde 2: Eğitim Hakkı 
635
4. Protokol No. 1 Madde 3: Serbest Seçim Hakkı 
642
C. AYM’nin İçtihatları 
649
1. Madde 17/1: Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı 
654
a. Çatışan Diğer Anayasal Değerler 
654
aa. Sevim Akat Eşki Başvurusu 
655
bb. Hacer Kahraman Başvurusu 
655
cc. Aslan Faruk Toprak Başvurusu 
657
dd. Şehmus Özsubaşı Başvurusu 
658
b. Çatışan Anayasal Haklar 
659
aa. D. Ö. (2) Başvurusu 
659
bb. R.G. Başvurusu 
660
2. Madde 20/1: Özel ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı 
663
a. Çatışan Diğer Anayasal Değerler 
664
aa. K.Ş. Başvurusu 
664
bb. Ata Türkeri Başvurusu 
665
cc. Ö. N. M. Başvurusu 
666
dd. Feride Gökvardar Başvurusu 
668
b. Çatışan Anayasal Haklar 
669
aa. Murat Atılgan Başvurusu 
670
bb. Marcus Frank Cerny Başvurusu 
670
cc. Beşir Doğan Başvurusu 
671
3. Madde 36 ve Madde 38: Adil Yargılanma Hakkı 
672
a. Mahkemeye Erişim Hakkı 
674
b. Masumiyet Karinesi ve Diğer Adil Yargılanma Güvenceleri 
679
§ 21. İÇKİN SINIRLAMA KATEGORİLERİNİN UYGULANMASI VE SINIRLAMA REJİMLERİ 
681
Sonuç 
685
I. Özel Bulgular 
685
II. Genel Değerlendirme 
694
Kaynakça 
697
Uluslararası Andlaşmalar Dizini 
781
Kanunlar Dizini 
781
Kararlar Dizini 
783
Kavram Dizini 
821