Kadı Yardımcıları

Osmanlı yargı sistemine ilişkin çalışmalar ekseriyetle kadının kurumsal kimliği, yargı yetkisi ve adalet mekanizmasındaki merkezi konumu etrafında şekillenmiştir. Kadı, şer‘i ve örfi hukukun uygulanmasında temel özne olarak kabul edilmiştir. Halbuki bir adalet sistemini anlamak, yalnızca yargıçlara ve yargı kararlarına değil, o kararların alınmasına zemin hazırlayan usuli, idari ve bürokratik süreçlere de nüfuz etmeyi gerektirir. Ne var ki kadı etrafında örgütlenen yardımcı unsurların, diğer bir deyişle adli teşkilatın görünmeyen fakat işlevsel bileşenleri olan kadı yardımcılarının, hukuk tarihi çalışmalarında çoğu zaman tali bir konumda ele alındığı dikkat çekmektedir.

Eser, bu eksikliği gidermeyi amaçlamakta ve Osmanlı yargı uygulamasında kadıya eşlik eden aktörlerin işlevlerini, kurumsal konumlarını ve yer yer toplumsal rollerini incelemeyi hedeflemektedir. Kadı yardımcıları olarak tanımlayabileceğimiz bu aktörlerin adli bürokrasi içerisindeki yeri, yalnızca hukuki sürecin teknik boyutlarıyla sınırlı kalmamakta; aynı zamanda siyasal otoritelerle ilişkiler, toplumsal hiyerarşi ve yerel unsurlar bakımından da önem arz etmektedir. Bu çerçevede eser, yalnızca hukuk tarihçilerine değil, Osmanlı toplumsal yapısı, bürokratik teşkilatlanması ve idari pratikleriyle ilgilenen araştırmacılara da hitap etmeyi amaçlamaktadır.