Ceza Kanunlarının Zaman Bakımından Uygulanması

Ceza kanunlarının zaman bakımından uygulanması sorununun aydınlatılabilmesi için öncelikle konuyla ilgili kavramsal çerçevenin ortaya konulması gerekir. Bu bağlamda ilk olarak maddî ceza hukuku normunun tanımlanması ve maddî ceza hukuku normu ile ceza muhakemesi ve infaz normları arasındaki farklılıkların açıklanması gerekmektedir. Başka bir ifadeyle, maddî ceza hukuku normunun mahiyeti, nasıl anlaşılacağı, hangi ölçütler aracılığıyla ceza muhakemesi normu ve infaz hukuku normundan ayırt edilebileceği bu kısımda açıklanacaktır.

Ceza kanunlarının zaman bakımından uygulanmasında dikkate alınacak ilkeler, ancak ardışık düzenlemelerin maddî ceza normu niteliğinin belirlendiği hâllerde tatbik imkânı bulabilecektir. Zaman yönünden uygulama konusunda hangi ilkenin benimseneceğinin tartışmalı olduğu kurumlarla ilgili olarak varılacak sonuç, öncelikle kurumun hukukî niteliğinin belirlenmesine bağlıdır. Bu nedenle, hukukî niteliği öğreti ve uygulamada tartışma konusu olan, zamanaşımı ve duruşmalı yargılamaya alternatif usûller gibi kurumların maddî ceza hukuku normu sayılıp sayılmayacağı ve maddî ceza kanunlarının zaman bakımından uygulanmasına ilişkin ilkelere tâbi olup olmadığı incelenecektir. Bu bağlamda, zamanaşımı ve duruşmalı yargılamaya alternatif usûller (uzlaştırma, seri muhakeme, basit yargılama usûlü) ile ilgili normların, hangi kategoride ele alınabileceği; maddî ceza hukuku normlarının zaman bakımından uygulanmasına ilişkin ilkelerin, bahsi geçen kurumlar yönünden uygulanma imkânı olup olmadığı açıklığa kavuşturulacaktır. Yargıtay'ın ve Anayasa Mahkemesinin uzlaştırma ve basit yargılama usulünün zaman bakımından uygulanması ile ilgili verdiği kararlar öncelikle bu kurumların maddî ceza hukuku kurumu niteliğinde olup olmadığı dikkate alınarak değerlendirilecektir. Ardından maddî ceza hukuku normunun kanun dışında, başkaca bir yolla yaratılıp yaratılamayacağı ele alınacaktır. Bu bağlamda konumuzla ilgili olduğu ölçüde idarenin düzenleyici işlemleri ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile suç ve ceza ihdas edilip edilemeyeceği açıklanacaktır.