TIBBİ MÜDAHALE, HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, TIBBİ MÜDAHALE SÜRECİNDE HAKLAR VE YÜKÜMLÜLÜKLER, HEKİMİN MESLEKİ ÖZERKLİĞİ
 
1. Tıptaki Gelişmelere İlişkin 
 
43
2. Tıbbi Müdahalelere Yönelik Hukuki Yaklaşımlara İlişkin 
 
45
3. Hekim–Hasta İlişkisinin Niteliğine İlişkin 
 
48
C. Tıbbi Müdahalenin Unsurları 
 
52
D. Hekimin Tıbbi Müdahalede Bulunma Yükümlülüğünün Kaynakları Olarak Kanun ve Sözleşme 
 
52
E. Tıbbi Müdahale Türleri 
 
58
2. Tanıya Yönelik Müdahaleler 
 
60
3. Tedaviye Yönelik Müdahaleler 
 
62
4. Koruma Amaçlı Müdahaleler 
 
63
5. Kanundan Kaynaklanan Tespit Amaçlı Müdahaleler 
 
64
6. Özellikli Bazı Müdahaleler 
 
67
a. Estetik Amaçlı Müdahaleler 
 
67
b. Organ ve Doku Nakilleri 
 
69
c. Gebelik Sonlandırmaları 
 
71
d. Sterilizasyon ve Kastrasyon 
 
74
e. Üremeye Yardımcı Tedaviler 
 
78
f. Prenatal Tarama ve Tanı Testleri 
 
79
g. Cinsiyet Değişikliğine Yönelik Müdahaleler 
 
80
II. HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 
 
81
A. Kamu Hizmetinin Sunulması 
 
84
B. Tıbbi Müdahale Sözleşmesi 
 
87
2. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 
 
93
a. Sui Generis Sözleşme Olduğu Görüşü 
 
94
b. Hizmet Sözleşmesi Olduğu Görüşü 
 
96
c. Eser Sözleşmesi Olduğu Görüşü 
 
100
d. Vekalet Sözleşmesi Olduğu Görüşü 
 
105
3. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Kurulması 
 
113
4. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Tarafları 
 
120
5. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Kapsamı 
 
125
6. Tıbbi Müdahale Sözleşmesinin Sona Ermesi 
 
128
(2) İfa Yeri ve Zamanı 
 
132
b. Taraflardan Birinin Ölümü, Ehliyetini Kaybetmesi veya İflası İle 
 
135
c. Azil veya İstifa İle 
 
138
C. Vekaletsiz İş Görme 
 
140
1. Türleri ve Unsurları 
 
140
2. Vekaletsiz İş Görme Kapsamında Ele Alınan Tıbbi Müdahaleler 
 
142
III. TIBBİ MÜDAHALE SÜRECİNDE TARAFLARIN HAK ve YÜKÜMLÜLÜKLERİ, HEKİMİN MESLEKİ ÖZERKLİĞİ 
 
146
A. Hekimin Hak ve Yükümlülükleri 
 
148
a. Sağlıklı ve Güvenli Bir Ortamda Çalışma Hakkı 
 
150
c. Bilimsel Tıbbi Gelişmeleri İzleme ve Çağdaş Yöntemleri Uygulama Hakkı 
 
153
d. Çalışma Ekibini Seçme ve Danışma Hakkı 
 
154
e. Hastadan İşbirliği Bekleme Hakkı 
 
155
f. Hastadan Saygı ve Güven Bekleme Hakkı 
 
156
g. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı 
 
157
h. Makul Sayıda Hasta Bakma ve Hastasına Yeterli Zamanı Ayırma Hakkı 
 
157
i. Yaptığı İşin Karşılığında Ücret Talep Etme Hakkı 
 
159
j. Mesleğini Serbestçe İcra Etme Hakkı 
 
160
k. Tıbbi Müdahaleyi Tamamen ya da Kısmen Üstlenmeme veya Yarım Bırakma Hakkı 
 
160
2. Hekimin Yükümlülükleri 
 
163
a. Öykü Alma ve Muayene Yükümlülüğü 
 
167
b. Tanı Koyma Yükümlülüğü 
 
169
c. Tedavi Yükümlülüğü 
 
173
d. Hastanın Rızasını Alma ve Bilgilendirme Yükümlülüğü 
 
176
e. Kişisel Edim Yükümlülüğü 
 
176
g. Konsültasyon Önerme ve Konsültasyon Talebini Kabul Etme Yükümlülüğü 
 
182
h. Tedaviyi Üstlenmekten Kaçınma ve Tedaviyi Durdurma Yükümlülüğü 
 
183
B. Hastanın Hakları ve Yükümlülükleri 
 
184
a. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı 
 
189
b. Tıbbi Gereklere Uygun Tanı, Tedavi ve Bakım Hakkı 
 
192
c. Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahaleye Tabi Tutulmama Hakkı 
 
193
e. Sağlık Kuruluşunu, Hekimi ve Personeli Seçme ve Değiştirme Hakkı 
 
195
f. Tedaviyi Reddetme ve Durdurma Hakkı 
 
196
g. Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı 
 
197
2. Hastanın Yükümlülükleri 
 
197
a. Hastalıkla İlgili Belirti ve Bulguları Bildirme Yükümlülüğü 
 
200
b. Muayeneye, Tanı ve Tedavi Yöntemine Katlanma Yükümlülüğü 
 
201
c. Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 
 
203
d. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 
 
205
e. Diğer Yükümlülükler 
 
208
C. Hekimin Mesleki Özerkliği 
 
210
2. Hekimin Tedavi Özgürlüğü 
 
214
HUKUKA UYGUN TIBBİ MÜDAHALENİN KOŞULLARI
 
I. TIBBİ MÜDAHALELERDE GENEL NİTELİKLİ HUKUKA UYGUNLUK NEDENİ OLARAK RIZA UNSURU VE İSTİSNALARI 
 
221
A. Hukuka Uygunluk Nedenlerine İlişkin Genel Açıklamalar 
 
221
B. Hastanın Tıbbi Müdahaleye Rızası 
 
226
1. Rızaya İlişkin Yasal Düzenlemeler 
 
229
2. Geçerli Rızanın Koşulları 
 
232
b. Rıza Açıklama Yetkisi 
 
238
(1) Rıza Açıklama Yetkisine İlişkin Bazı Özel Düzenlemeler 
 
247
c. Hastanın Aydınlatılmış Olması 
 
250
(1) Aydınlatmaya İlişkin Yasal ve Mesleki Etik Düzenlemeler 
 
256
(2) Aydınlatmanın Genişliği ve Türleri 
 
259
(a) Tedavi Aydınlatması 
 
260
(b) Risk Aydınlatması 
 
263
(c) Süreç Aydınlatması 
 
268
(3) Aydınlatmanın Zamanı 
 
269
(4) Aydınlatmanın Yapılmayabileceği Durumlar 
 
270
(5) Aydınlatmaya Özet Bakış ve Yargıtay’ın Yaklaşımı 
 
273
4. Hasta Vekaleti ve Hasta Talimatı 
 
283
C. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Hukuka Uygunluk Nedenleri 
 
288
2. Üstün Kamusal Yarar ve Kanunun Verdiği Yetki 
 
292
D. Rızanın Aranmadığı Bazı Tıbbi Müdahaleler 
 
295
1. Acil ve Zorunlu Hallerdeki Tıbbi Müdahaleler 
 
295
2. Ameliyatın Genişletilmesi 
 
299
3. Kamu Sağlığının Korunması Amacıyla Toplumun Tümüne veya Belirli Bir Kesimine Yönelik Önleyici ve İyileştirici Nitelikli Müdahaleler 
 
301
4. Ceza Hukukundan Kaynaklanan Müdahaleler 
 
303
6. Tutukevi ve İnfaz Kurumlarında Gerçekleştirilen Tıbbi Müdahaleler 
 
312
7. Kısıtlılara ve Toplum İçin Tehlike Oluşturan Kişilere Yönelik Tıbbi Müdahaleler 
 
314
8. Küçüklere Uygulanan Koruyucu Tedavi Tedbirleri 
 
317
9. Soybağının Tespitine Yönelik Davalarda Doku Alınması 
 
318
II. TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU İÇİN ARANAN DİĞER UNSURLAR 
 
320
A. Tıbbi Müdahalede Bulunma Yetkisi 
 
322
a. Tıp Fakültesi Mezunu Olmak 
 
324
b. Tabip Odasına Kayıtlı Bulunmak 
 
325
c. Hekimlik Mesleğinin İcrasına Geçici ya da Sürekli Engel Hali Bulunmamak 
 
325
B. Tıbbi Müdahalenin Hukuken Öngörülmüş Amaçlara Yönelmiş Olması – Endikasyon Bulunması 
 
331
1. Tıbbi Müdahalelere Dayanak Teşkil Eden Yasal Düzenlemeler 
 
332
3. Tıbbi Endikasyonu Olmayan Müdahaleler 
 
337
C. Müdahalenin Tıp Biliminin İlke ve Kurallarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi 
 
342
a. Farklı Yöntemlerin Varlığı 
 
346
b. Uzmanlık Alanının Etkisi 
 
347
c. Ülkenin ve Bölgenin Gelişmişlik Düzeyi 
 
348
d. Bilimsel ve Teknolojik İlerlemelerin Etkisi 
 
349
e. Tıbbi Standardı Belirlemeye Yönelik Rehberler 
 
350
HEKİMİN TIBBİ MÜDAHALESİNE SINIRLAMA GETİREN VE MÜDAHALEDEN KAÇINMASINA YOL AÇABİLEN DURUMLAR
 
II. HASTA KAYNAKLI SINIRLAMALAR 
 
354
A. Tedaviyi Ret veya Durdurma Hakkının Kullanılması 
 
354
1. Hastanın Tedaviyi Reddetmesi 
 
355
a. İlgili Yasal ve Etik Düzenlemeler 
 
357
b. İnançlar Gereği Tedavinin Reddi 
 
358
c. Açlık Grevlerinde Tedavinin Reddi 
 
360
d. Tutuklu ve Hükümlülerin Tedaviyi Reddi 
 
363
e. Terminal Dönemdeki Hastaların Tedaviyi Reddi 
 
365
f. Hastanın Tedaviyi Reddi Karşısında Hekimden Beklenen Tutum 
 
370
g. Tedavinin Kısmen Reddi 
 
372
h. Tedavinin Reddinin Kayıt Altına Alınması 
 
375
i. Hastanın Tedaviyi Reddine Toplu Bakış ve Bazı Değerlendirmeler 
 
376
2. Yasal Temsilcinin – Hastaya Bakmakla Yükümlü Kişinin Tedaviyi Reddetmesi 
 
378
a. Ebeveynin Tedaviyi Reddetmesi 
 
379
(1) Ebeveynce Aşı Uygulamasının Reddine İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 
 
384
b. Vasinin Tedaviyi Reddetmesi 
 
390
3. Ayırt Etme Gücüne Sahip Küçüklerin ve Gençlerin Tedaviyi Reddetmesi 
 
393
4. Gebeliğin Sonlandırılmasına Rıza Gösterilmemesi 
 
397
5. Gebe Kadının Tedaviyi Reddetmesi 
 
400
B. Hastanın Vermiş Olduğu Rızanın Kapsamı 
 
402
C. Rızanın Yokluğunda ya da Sınırlarının Zorunlu Olarak Aşılmasında Müdahalenin Boyutları 
 
406
1. Beklenmedik Şekilde Ortaya Çıkan Acil Durumlarda 
 
407
2. Ameliyatın Genişletilmesi Gerektiğinde 
 
408
a. Genişletme Olasılığının Öngörülebilir Olması 
 
409
b. Anestezi Yönteminin Etkisi 
 
411
3. Yakınlarının Rızası Aranmaksızın Ölüden Organ Alınması 
 
414
D. Hastanın Yeterli ve İspat Edilebilir Şekilde Aydınlatılmasının Mümkün Olmaması 
 
416
1. Aydınlatmaya İlişkin İspat Külfeti 
 
419
2. Yazılı Rıza Formlarının Geçerliliği Sorunu 
 
423
3. Yetersiz Aydınlatma İddiası Karşısında İleri Sürülebilecek Hususlar 
 
427
4. Hastanın Algı Seviyesi ile Uyumlu Aydınlatma Sorunu 
 
429
6. Aydınlatmaya İlişkin Beklentiler Hakkında Değerlendirmelerimiz 
 
434
III. KANUNDAN KAYNAKLANAN SINIRLAMALAR 
 
439
A. Organ Nakline İlişkin Sınırlamalar 
 
440
B. Gebelik Sonlandırmasına İlişkin Sınırlamalar 
 
447
C. Sterilizasyona İlişkin Sınırlamalar 
 
450
D. Üremeye Yardımcı Yöntemlere İlişkin Sınırlamalar 
 
452
E. Cinsiyet Değiştirici Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar 
 
453
F. Cerrahi Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar 
 
454
G. Yargılama Hukuku Uyarınca Gerçekleştirilen Müdahalelere İlişkin Sınırlamalar 
 
455
H. Personel, Fiziksel Koşullar ve Donanıma İlişkin Çeşitli Sınırlamalar 
 
458
IV. TIBBİ DURUMDAN KAYNAKLANAN SINIRLAMALAR 
 
459
A. Müdahalede Endikasyon Bulunmaması 
 
460
1. Cerrahi Müdahalelerde Operabilite 
 
461
2. Tıbbi Endikasyonu Olmayan Müdahaleler 
 
462
3. Endikasyonun Kişinin Durumuna Bağlı Olarak Değişkenlik Göstermesi 
 
466
4. İsteğe Bağlı (Elektif) Sezaryen Sorunsalı 
 
467
B. Müdahalenin Kontrendike Olması veya Tıbben Zorlayıcı Bir Nedenin Ortaya Çıkması 
 
470
C. Gerekli Tıbbi Standardın Sağlanamadığı Haller 
 
473
1. Tıbbi Standarda Bağlı Kalma Zorunluluğu 
 
473
2. Yaygın Kabul Görmeyen Yöntemlerin Uygulanabilirliği 
 
474
3. Uzmanlık Alanının Etkisi 
 
476
5. Fiziksel ve Teknik İmkanlar 
 
477
a. Objektif Tıbbi Standardın Sağlanabilirliği 
 
480
b. Hekimin Fiziksel ve Teknik Yetersizlikler ile Personelin Yetersizliklerinden Sorumlu Olması 
 
480
D. Tıbbi Müdahalelerin Gerçekleştirilmesi Bağlamında İmkansızlık Hali 
 
481
1. İmkansızlık Kavramı 
 
481
2. Tıbbi Müdahalelerde İmkansızlık 
 
484
3. Acil Hastaların Müdahalesiz Bırakılmama Zorunluluğu 
 
489
E. Hasta İçin Tıbbi Müdahaleden Fayda Beklentisinin Olmaması 
 
492
1. Şifa Umudu Kalmamış Hastalar 
 
493
2. Tedaviye Cevap Vermeyen Olgular 
 
500
3. Ağır Özürlü Yenidoğanlar 
 
501
V. HEKİM KAYNAKLI SUBJEKTİF UNSURLAR VE SINIRLAMALAR 
 
509
A. Hekimin Müdahaleyi Gerçekleştirme Bakımından Yetkili Olmaması 
 
510
1. Uzmanlık Alanının Etkisi 
 
510
2. Uzmanlık Dışı Acil Durumlara Müdahale 
 
513
3. Konsültasyon İstemi 
 
514
B. Hekimin Müdahaleyi Gerçekleştirme Hususunda Kendini Yeterli Görmemesi ve Üstlenme Kusuru 
 
515
C. Hekimin Tıbbi Müdahaleden Kaçınma ve Hastayı Ret Hakkını Kullanması 
 
520
1. Hastanın Reddinde Ayrımcılık Yasağı 
 
525
2. Acil Durumlarda Müdahale Zorunluluğu 
 
526
3. Hekimin Hastayı Reddetmesine Yol Açan Nedenler 
 
530
a. Tıbbi Müdahalenin Hekimin Vicdanıyla Çelişmesi 
 
531
b. Hastanın Tıbbi Müdahale Sürecinde Hekimle İşbirliği Yapmaması 
 
536
c. Hastanın Ücret Ödememesi 
 
540
d. Hekim ile Hasta Arasındaki Güven İlişkisinin Sarsılmış Olması 
 
542
e. Diğer Hastaların Haklarını Koruma Kaygısı 
 
547
f. Hastanın Enfeksiyon Taşıyıcılığı 
 
551
E. Defansif Tıp Uygulamaları ve Yol Açtığı Sorunlar 
 
557