Yazınsal Okuma Süreçleri Yazınbilim – Göstergebilim – Anlatıbilim Teknikleri Prof. Dr. Ayşe Kıran, Prof. Dr. Zeynel Kıran  - Kitap

Yazınsal Okuma Süreçleri

Yazınbilim – Göstergebilim – Anlatıbilim Teknikleri

5. Baskı, 
Mart 2021
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
600
Barkod:
9789750266843
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Kitabın Fiyatı:
445,00
İndirimli (%15):
378,25
Stoktan hemen gönderilir.
Kitabın Açıklaması
Tamamen yenilenmiş ve güncellenmiş 5. Baskısını yapan kitabımızın amacı günümüz öncesi ve günümüz yapıtlarını yazarlarından bağımsız olarak nesnel bir biçimde okumak, incelemek, çözümlemek için son yıllarda sıklıkla kullanılan yazınsal ve dilsel kuramları tanıtmak, araçlar sunmaktır. Bu nedenle kitabın kaynakçası zenginleştirilmiş, çok sayıda örnek okuma ve çözümleme verilmiştir. Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi kısacık bir paragrafı bile çok değişik açılardan incelemek olasıdır. Görüleceği gibi kitabın bir amacı da yazınsal eleştiri yapmak isteyenlere temel dilsel ve sanatsal araçlar sunmak, onları aşırı ve tutarsız yorumlar konusunda bilgilendirmektir.
Kitap özellikle yazın kuramları konusunda bilimsel çalışma, yazınsal çözümleme yapan yeniliklere açık araştırmacılara ve öğrencilere yöneliktir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Yazınbilim ve Yazınsal Türler
.
Yanmetin
.
Gerçeklik, Kurmaca ve Anlatı
.
Kurgusal Anlatının Sözleri
.
Anlatının Yapısal Çözümlemesine İlişkin Temel İlkelerin Belirlenmesi
.
Anlatı Kahramanları, Zaman ve Uzam
.
Anlatısal Örnekçeler Aracılığıyla Anlatı Çözümlemesi
.
Metinlerarası İlişkiler
.
Anlatım Teknikleri Yinelemeler, Erken Anlatım, Metalepse
Kitabın İçindekileri
Önsöz 
5
İkinci Baskıya Önsöz 
7
Üçüncü Baskıya Önsöz 
9
Beşinci Baskıya Önsöz 
11
GİRİŞ 
23
BİRİNCİ BÖLÜM
YAZINBİLİM VE YAZINSAL TÜRLER
1. GİRİŞ 
29
1.1. YAZINBİLİM: MİMESİS VE DİEGESİS BAĞLAMINDA PLATON, ARİSTO VE HORACE 
29
1.2. İLK ÇAĞLARDAN GÜNÜMÜZE YAZINBİLİM VE SÖZBİLİM 
31
1.3. YAZIN NEDİR? 
36
1.4. TARİH İÇİNDE YAZINSAL TÜRLER 
38
İKİNCİ BÖLÜM
YANMETİN
2. GİRİŞ 
51
2.1. YANMETİN ÖGELERİ 
51
2.1. ÇEVREMETİN, ÇEVREKİTAP 
55
2.2.1. ÇEVREMETİN 
55
2.2.2. ÇEVREKİTAP 
55
2.3. YANMETNİN ÖZELLİKLERİ 
59
2.4. YANMETNİN BAŞLICA ÖGELERİ 
60
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
FARKLI SÖYLEMLER YA DA METİN TÜRLERİ
3. GİRİŞ 
71
3.1. BETİMSEL METİN 
73
3.1.1. Kısa Bir Tarihçe 
73
3.1.2. Betimleyici 
77
3.1.3. Betimleme Edimi/ Anlatı Edimi 
79
3.1.4. Betimleme Eğilimleri 
80
3.1.4.1. Yatay Betimleme 
80
3.1.4.2. Düşey Betimleme 
82
3.1.5. Anlatı Metni ve Betimleme 
83
3.1.6. Betimlemenin Özellikleri 
83
3.1.6.1. Sınır Koyucu ve Belirleyici Bir Dizge 
83
3.1.6.2. Betimlemenin Sözcüklerle ve Sözdizimle Düzenlenişi 
84
3.1.6.3. Nicelik 
84
3.1.6.4. Bilgi Birikimi. 
84
3.1.6.5. Tutarlılık 
86
3.1.6.6. Kipselleştirme 
86
3.1.7. Genel işlevler 
87
3.1.7.2. Üstdil İçeren Betimleme Dizgeleri 
88
3.1.7.3. Yeniden Yazma Dizgeleri: Bir Müzik Parçasının, Bir Resmin Yeniden Betimlenmesinin Yer Aldığı Metinler 
90
3.1.8. Betimleme Dizgesi 
91
3.1.8.1. Daha Önceki Olay ya da Betimlemeleri Özetlemek 
91
3.1.8.2. Kahramanların Birleşmelerini, Ayrılmalarını Sunmak 
92
3.1.8.3. Betimleme 
92
3.1.9. Betimleyicinin Bakışı 
92
3.1.9.1. Bakmak 
92
3.1.9.2. Söylemek 
92
3.1.10. Betimleyicinin Bakışı ve Devinimi 
92
3.1.10.1. Betimlenen Nesne de Betimleyici de Devinimsiz 
94
3.1.10.2. Betimleyici Devinimsiz, Betimlenen Nesne Devinimli 
94
3.1.10.3. Betimlenen Nesne Devinimsiz, Betimleyici Devinimli 
94
3.1.10.4. Betimlenen Nesne de Betimleyici de Devinimli 
94
3.1.11. Özel Bir Durum Olarak İçe Bakış 
95
3.1.12. Betimlemenin İşlevleri 
96
3.1.12.1. Estetik ya da Süsleme İşlevi 
96
3.1.12.2. Öğretcilik İşlevi 
96
3.1.12.3. Erteleyicilik İşlevi 
97
3.1.12.4. Mimetik İşlev 
97
3.1.12.5. Simgesel İşlev 
98
3.1.12.6. Estetik ya da Şiirsel İşlev 
99
3.2. ANLATISAL METİN 
99
3.2.1. Anlatının Evreleri 
99
3.3. AÇIKLAYICI METİN 
104
3.4. GERÇEKLENDİRMELİ METİN 
105
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
GERÇEKLİK VE KURMACA
4. GERÇEKLİK VE KURMACA 
111
4.1. ROMAN NEDİR? 
111
4.2. ÖYKÜLEME 
115
4.3. GÖNDERGE 
117
4.3.1. Kişileştirme 
117
4.3.2. Zamansallaştırma 
118
4.3.3. Uzamsallaştırma 
118
4.4. GERÇEKLİK İZLENİMİ 
120
4.5. BİR ANLATI NASIL DÜZENLENİR? 
124
4.5.1. Kurmaca 
124
4.5.2. Kurmacadan Öykülemeye Nasıl Geçilir? 
124
4.5.2.1. Çizgisel Anlatı 
125
4.5.2.2. Eksiltili Çizgisel Anlatı 
126
4.5.2.4. Geriye Dönüşlü Çizgisel Olmayan Anlatı 
127
4.5.3. Kurgusal Bir Anlatıya Nasıl Başlanır? Kurgusal Bir Anlatı Nasıl Bitirilir? 
129
4.5.3.1 Bir Anlatıya Nasıl Başlanır 
130
4.5.4. Başlangıç Durumunun İşlevleri 
137
4.5.4.1. Metnin Devam İzlencesini Hazırlar 
137
4.5.4.2. Okurun Dikkatini Metne Çeker 
138
4.5.4.3. Başlangıç Kurmaca Bir Dünya Yaratabilir 
139
4.5.5. Başlangıç Biçimleri 
139
4.5.5.1. Durağan Başlangıç 
139
4.5.5.2. İlerleyen Başlangıç 
140
4.5.5.3. Devingen Başlangıç 
141
4.5.5.4. Geciktirici Başlangıç 
145
4.5.5.5. Özgün Başlangıç 
146
4.5.6. Başlangıç ve Uzam – Zaman – Kişi 
147
4.5.6.1. Uzam Kavramı 
147
4.5.6.2. Zaman Kavramı 
148
4.5.6.3. Kişilerin (Kahramanların) Sahneye Konulması 
149
4.5.7. Anlatının Sona Erdirilmesi 
150
4.5.7.1. Bitiş Türleri 
152
4.5.7.1.1. Başlangıç Durumuna Dönüş 
152
4.5.7.1.2. Mutlu Son 
152
4.5.7.1.3. Umutsuz Acıklı Son 
153
4.5.7.1.4. Acıklı Ama Umutlu Son 
154
4.5.7.1.5. Düşündürücü son 
154
4.5.8. Kurgusal Anlatıyı Başlatma ve Bitirme Durumlarının Karşılaştırılması 
154
BEŞİNCİ BÖLÜM
ANLATI
5. ÇÖZÜMLEME DÜZEYLERİNİN AYIRTEDİLMESİ: KURMACA/ÖYKÜLEME/METİNLEŞTİRME 
163
5.1. ANLATI NEDİR? 
166
5.2. ANLATININ GENEL YAPISI 
169
5.2.1. Anlam Ekseni 
169
5.2.2. Dönüşüm (d) 
171
5.3. METNİN BÖLÜMLENMESİ: OLUNTULAR (EPİZOTLAR) VE DİZİMLER (SEKANSLAR) 
172
5.3.1. Oluntular 
172
5.3.1.1. Aşamalı Dönüşümler 
172
5.3.1.2. Birbirini İzleyen Dönüşümler 
174
5.3.1.3. Bağımsız Dönüşümler 
176
5.4. DİZİMLER 
176
5.5. ANLATI VE ÖYKÜLEME 
177
5.6. ZAMANIN DÜZENLENMESİ 
180
5.7. KİM KONUŞUYOR? KİM GÖRÜYOR? 
182
5.8. ANLATIDA ANLATICININ YERİ 
184
5.8.1. Anlatıda üçüncü kişi adılıyla kim konuşur? 
184
5.8.2. Birinci Kişi Adıllı Bir Anlatıda Kim Konuşur? 
185
5.8.3. Bir Betimlemede Kim görür? Kim Betimler? 
187
ALTINCI BÖLÜM
KURGUSAL ANLATININ SÖZLERİ
6. GİRİŞ 
191
6.1. METİN ve METİN–DIŞI AYRIMI 
191
6.2. SÖZCE VE SÖZCELEME 
191
6.2.1. Sözceleme Durumu 
193
6.2.2. Sözce ve Tümce 
195
6.2.3. Sözceleme Öznesi 
196
6.3. Kurgusal Anlatıda Sözler 
199
6.3.1. Karşılıklı Konuşma (Diyaolog) 
200
6.3.2. İç Monolog (İç Konuşma) 
202
6.3.2.1. İç Konuşmadan (Monologtan) İç Karşılıklı Konuşmaya (Diyaloğa) 
204
6.4. Kurgusal Anlatıda Sözler Aktarılınca 
206
6.4.1. Dolaysız Aktarılan Söylem (DzAS) 
206
6.4.2. Dolaylı Aktarılan Söylem (DAS) 
208
6.4.3. Dolaylı Serbest Aktarılan Söylem (DSAS) 
210
6.4.4. Sözlerin Anlatısallaştırılması 
212
6.4.5. Aktarılan İç Monolog (İç Konuşma) 
213
6.4.6. İç Söylem 
217
6.4.7. Aktarılan İç Söylemden Aktarılan İç Monoloğa 
220
YEDİNCİ BÖLÜM
ANLATININ YAPISAL ÇÖZÜMLEMESİNE İLİŞKİN
TEMEL İLKELERİN BELİRLENMESİ
7. GİRİŞ 
225
7.1. METİN VE METİN–DIŞI AYRIMI 
225
7.2. KURMACA VE GÖNDERGE 
225
7.2.1. Dil İçi Gönderge / Dil Dışı Gerçek Gönderge 
227
7.2.2. Gerçek Olmayan Göndergeler 
227
7.3. YAZAR VE ANLATICI 
229
7.3.1. Yazar ile Anlatıcının Örtüşmesi 
231
7.3.2. Yazar ile Anlatıcının Birbirine Karışması 
233
7.3.3. Yazar ile Anlatıcının Farklılaşması 
234
7.4. DİNLEYİCİ VE KURGUSAL OKUR 
236
7.5. ANLATICI TİPLERİ 
241
7.6. ODAKLAYIM TİPLERİ 
242
7.6.1. Sıfır Odaklayım ya da Sınırsız Bakış Açısı 
242
7.6.2. Dış Odaklayım 
244
7.6.3. İç Odaklayım ya da Sınırlı Bakış Açısı 
245
7.7. ANLATICI TİPLERİ 
249
7.7.1. Dışöyküsel Anlatıcı 
249
7.7.1.1. Gizemli Dışöyküsel Anlatıcı 
249
7.7.1.2. Anlatıcı–Gözlemci 
250
7.7.2. İçöyküsel Anlatıcı 
251
7.7.2.1. İkinci Derecede Bir Kahraman 
251
7.7.2.2. Benöyküsel Anlatıcı: Başkahraman 
253
7.7.3. Değişik Bakış Açılarından 
257
7.7.3.1. Bayan Oreille (K1) Açısından: (Y # A = K1) 
257
7.7.3.2. Bay Oreille (K2) Açısından: (Y ≠ A = K2) 
257
7.7.3.3. İş Arkadaşları (K3) Açısından: (Y ≠ A = K3) 
258
SEKİZİNCİ BÖLÜM
ANLATIBİLİM VE GÖSTERGEBİLİM V. PROPP’UN
MASAL ÇÖZÜMLEMESİ
8. GİRİŞ 
263
8.1. V. PROPP ÖRNEĞİ 
265
8.1.1. İŞLEVLERİN SIRASI 
268
8.2. ÇÖZÜMLEME 
277
DOKUZUNCU BÖLÜM
ÜRETİCİ SÜREÇ VE ANLATI KAHRAMANLARI
9. ÜRETİCİ SÜREÇ VE ANLATI KAHRAMANLARI 
283
9.1. GİRİŞ: ÜRETİCİ SÜREÇ 
283
9.1.1 ANLATISAL YAPILAR 
284
9.1.1.1 Anlatısal yapılar: DİZİMSEL BİLEŞKE 
284
9.1.1.2. Derin Yapı 
284
9.1.1.2.1. Temel Sözdizim 
284
9.1.1.2.2. Temel Anlam 
285
9.1.2. Yüzeysel Yapı 
287
9.1.2.1. Anlatısal Sözdizim 
287
9.1.2.2. Anlatısal Anlam 
287
9.2. METİN/SÖYLEM 
288
9.2.1 SÖYLEMSEL YAPILAR 
288
9.2.1.1 Sözdizimsel Söylem 
288
9.2.1.1.1. Oyunculaşma 
288
9.2.1.1.2. Zamansallaşma 
289
9.2.1.1.3. Uzamsallaştırma 
289
9.3. SÖYLEMSEL ANLAM 
290
9.4. ANLATI KAHRAMANLARI 
291
9.4.1. Tip/Kahraman 
293
9.4.1.2. Kahramanın Özellikleri 
296
9.4.1.2.1. Ad 
297
9.4.1.2.2. Ad ve Anlatı Başlığı 
301
9.4.1.2.3. Başka Bir Yazarın ya da Kahramanın İzlerini Taşıyan Kahramanlar 
302
9.4.1.2.4. Yaş 
303
9.4.1.2.5. Kahramanın Fiziksel Özellikleri 
306
9.4.1.2.6. Kahramanın Dili 
307
9.4.1.2.7. Beceriye İlişkin Özellikler 
308
9.4.1.2.8. Kahramanlar ve Göndergesel Kişiler 
309
9.5. Kahramanın Tanımlanması 
310
9.5.1. Süreç İçinde Tanımlama 
310
9.5.2. Süreç İçinde Yineleme 
311
9.5.3. Dolaysız Tanımlama 
311
9.5.4. Dolaylı Tanımlama 
312
9.6. Kahramanların Sunumu 
312
9.7. Kahraman Konusunda Bilgi Veren Öğeler 
315
9.8. Anlatıcının Kahramanın İşlerine Karışması 
316
9.9. Kahramanın Betimlenme Amaçları 
317
9.10. Kahramanın Eylemleri ve İşlevleri 
318
9.11. Karşıt Kahraman 
321
9.12. Kahramanlar Dizgesi 
321
ONUNCU BÖLÜM
ZAMAN
10. GİRİŞ 
327
10.1. FİZİKSEL ZAMAN 
327
10.2. SÜREDİZİMSEL ZAMAN 
328
10.2.1. Değişmezlik Koşulu 
328
10.2.2. Yönlendirme Koşulu 
328
10.2.3. Ölçümleme Koşulu 
328
10.3. DİLSEL ZAMAN 
328
10.4. KURMACA ZAMANI / ÖYKÜLEME ZAMANI 
329
10.4.1. Öyküleme Zamanı 
331
10.4.1.1. Artsüremsel Öyküleme 
333
10.4.1.2. Önsüremsel Öykülenme 
335
10.4.1.3. Eşsüremsel Öyküleme 
336
10.4.1.4. Katılımsal Öyküleme 
337
10.5. SIRA 
339
10.6. SÜRE: ANLATININ RİTMİ 
344
10.6.1. Duraklama 
344
10.6.2. Sahne 
345
10.6.3. Özetleme 
346
10.6.4. Eksilti 
347
10.7. SIKLIK 
349
10.7.1. Tekil anlatı 
349
10.7.2. Yinelemeli Anlatı 
349
10.7.3. Çok kez Yinelemeli Anlatı 
349
10.8. SÜRE 
352
ON BİRİNCİ BÖLÜM
UZAM
11. GİRİŞ 
369
11.1. UZAMIN SÖZCÜKLERİ 
370
11.2. UZAM TÜRLERİ 
370
11.2.1. Açık Uzam / Kapalı Uzam 
370
11.2.2. Kapsayan Uzam / Kapsanan Uzam 
371
11.3. DİĞER UZAM TÜRLERİ 
372
11.3.1. Gerçek Uzam / Kurmaca Uzam 
373
11.3.2. Burası / Başka bir yer 
380
11.4. UZAMIN YENİDENSUNUMU 
381
11.5. UZAMIN İŞLEVİ 
382
11.5.1. Uzam: Engelleyici Eyleyen 
385
11.5.2. Uzam: Gönderici Eyleyen 
385
11.5.3. Uzam: Yardımcı Eyleyen 
385
ON İKİNCİ BÖLÜM
ANLATISAL ÖRNEKÇELER ARACILIĞIYLA ANLATI ÇÖZÜMLEMESİ
12. GİRİŞ 
393
12.1. A. –J. GREİMAS’IN EYLEYENSEL ÖRNEKÇESİ 
393
12.1.1. Özne ile Nesne Arasındaki İlişki: İsteyim Ekseni 
396
12.1.1.1. Bağlaşımsal Durum Sözcesi 
397
12.1.1.2. Ayrışımsal Durum Sözcesi 
398
12.1.2. Karşı Özne 
399
12.1.2.1. İki Özne (Ö1 ve Ö2) Aynı Nesne (N1=N2) 
399
12.1.2.2. İki Öznenin (Ö1 ve Ö2) Karşılıklı Olarak Birbirlerini Nesne Gibi Kabul Etmesi 
400
12.1.2.3. Nesneleş(tir)me 
402
12.1.4. Eyleyenler Bağlamında Özne Tipleri 
406
12.1.4.1. Özne Nesne İlişkisi 
407
12.1.4.2. Özneyi Tanımlayan Terimler 
407
12.1.4.3. Eyleyenler İçinde Özne Tipleri 
408
12.2. GÖNDERİCİ İLE ALICI ARASINDAKİ İLİŞKİ: İLETİŞİM EKSENİ 
418
12.3. YARDIMCI İLE ENGELLEYİCİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: GÜÇ–İKTİDAR EKSENİ 
422
ON ÜÇÜNÇÜ BÖLÜM
İŞLEVSEL ÖRNEKÇE: ANLATININ SÖZDİZİMSEL YAPISI
13. GİRİŞ 
441
13.1. ANLATININ SÖZDİZİMİ: BEŞLİ ŞEMA 
441
13.2. ANLATININ SÖZDİZİMİ: DÖRTLÜ ŞEMA 
445
13.2.1. Aşama: Sözleşme ya da Eyletim 
445
13.2.2. Aşama: Edinç 
446
13.2.3. Aşama: Edim 
447
13.2.4. Aşama: Tanınma ve Yaptırım 
447
ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
GÖSTERGEBİLİMSEL DÖRTGEN
14. GİRİŞ 
471
14.1. MANTIKSAL–ANLAMSAL DÜZEY 
473
14.1.1. Dizisel Bakış Açısı: İlişkiler 
473
ON BEŞİNCİ BÖLÜM
METİNLERARASI İLİŞKİLER
15. GİRİŞ 
503
15.1. Metinlerarası İlişkilerin Biçimleri 
511
15.1.1. Alıntı ya da Metin Aktarımı 
512
15.1.2. Gönderme Yapılan Yapıtlardan Alıntılar 
512
15.1.3. Çok Bilinen Metinlere Yapılan Açık Göndermeler 
515
15.1.4. Gönderme Yapılan Yazarların ya da Yapıtların Biçimine Öykünmek. 
516
15.1.5. Bir Söylemin Yeniden Yazımı 
517
ON ALTINCI BÖLÜM
ANLATIM TEKNİKLERİ: YİNELEMELER, ERKEN ANLATIM, METALEPSE
16. GİRİŞ 
535
16.1. GİRİŞ: YİNELEMELER 
535
16.1.1. Yineleme Türleri 
536
16.1.2. Yinelemenin Özellikleri 
537
16.1.3. Kahramanların Oluşturulması 
538
16.1.4. Kahraman Tipleri 
540
16.2. GİRİŞ: ERKEN ANLATIM 
541
16.2.1. Kahramanların Bakış Açısı 
549
16.3. GİRİŞ: METALEPS 
557
16.3.1. Metaleps ve Türleri 
561
16.3.1.1. Yazar Metalepsi 
561
16.3.1.2. Anlatısal Metaleps 
565
16.3.2. Marie–Laure Ryan’a Göre Metaleps 
568
16.3.3. A. Belle ve J. Alber’e Göre Metaleps 
570
16.3.4. Okur Metalepsi 
571
SON SÖZ 
577
Kaynakça 
579
Terimler Dizini 
593
Yazarlar Dizini 
597