Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Türkiye'de Olağanüstü Hal Rejimi Pratiği ve Anayasa Şikayetine Etkisi Prof. Dr. Sevtap Yokuş Veznedaroğlu  - Kitap

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Türkiye'de Olağanüstü Hal Rejimi Pratiği ve Anayasa Şikayetine Etkisi

1. Baskı, 
Mart 2017
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
295
Barkod:
9789750242328
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Kitabın Fiyatı:
405,00
İndirimli (%73):
111,00
Stoktan hemen gönderilir.
Kitabın Açıklaması
Askeri Darbenin zihni kalıplarıyla hazırlanan 1982 Anayasası, yürürlüğe girişinden bugüne kadar geçirdiği tüm değişikliklere rağmen, olağanüstü rejime ilişkin hükümleri ile daha da derinleşen otoriter ruhundan kurtulamadı. Geçirdiği değişiklikler kapsamında Anayasa'nın, olağanüstü rejimi hukuk dışına çıkaran, yargı muafiyeti getiren düzenlemelerine hiçbir şekilde dokunulmadı.
Anayasa ve diğer ilgili mevzuat, olağanüstü halde yargısal denetim yollarını kapatan hükümleriyle, doğrudan iç hukuk yollarını tüketmeyi engellediği için geçmişte, Türkiye'nin Olağanüstü Hal Bölgesi'nden yoğun bir şekilde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne yapılan başvuruların çoğu, iç hukuk yollarını tüketme koşulunu yerine getirmeden yapıldı. Bu şartlarda önüne gelen başvurular bakımından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organları, iç hukuk yollarını tüketme koşulunun aşılmasını sağlayan kabuledilebilirlik kararlarını verdi. Bu kararlar yoluyla, olağanüstü rejime ilişkin kriterleri içeren sözleşme sistemi, Türkiye'de, olağanüstü rejim açısından doğrudan uygulanma özelliği kazandı.
Son zamanlarda, tüm ülkede uzatılan olağanüstü rejim ve uygulaması, Anayasal düzen açısından demokratik yönelimi ortadan kaldıran bir etki yarattı ve bir kez daha Anayasa'nın otoriter yüzünü belirgin kıldı. Anayasa şikayeti yoluyla, hak ve özgürlükleri koruma işlevini daha etkili biçimiyle üstlenen Anayasa Mahkemesi, bu işlevi gerçekleştirmenin çok uzağında kaldı. Olağanüstü rejim uygulamalarından kaynaklı hak ihlallerinde, ulusalüstü korumadan yararlanmak için anayasa şikayetinin bir iç hukuk yolu olma özelliğini sürdürüp sürdüremeyeceği, Türkiye'nin başlıca güncel hukuksal tartışma konularından biri oldu.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Türkiye'de Olağanüstü Rejimin Normatif Çerçevesi
.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sistemi
.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Olağanüstü Rejim Standartları
.
Anayasa Mahkemesi ve Danıştay İçtihatlarında Olağanüstü Rejim
.
Türkiye'de İç Hukuk Yollarının Etkisizliği
.
Türkiye'de Sözleşme Temelinde Anayasal – Yasal Dönüşüm Çabaları
.
Türkiye'de Sözleşme ile Çevrelenen Anayasa Şikayeti Yolu
Kitapla İlgili Kategoriler
Kitabın İçindekileri
Önsöz 
5
Kısaltmalar 
13
Giriş 
15
Birinci Bölüm
TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ REJİMİN NORMATİF ÇERÇEVESİ VE
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİ
I. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE NORMATİF DÜZEYDE OLAĞANÜSTÜ REJİM 
21
A. 1982 Anayasası Öncesi Dönemde Olağanüstü Rejime İlişkin Düzenlemeler 
22
1. 1924 Anayasası Dönemi 
22
2. 1961 Anayasası Dönemi 
24
a. Genel Olarak 
24
b. 1961 Anayasası ve 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu 
26
B. 1982 Anayasası’nda Olağanüstü Rejime İlişkin Düzenlemeler 
28
1. 1982 Anayasası 15. Madde Hükmü 
28
2. 1982 Anayasası’nın Belirlediği Olağanüstü Rejim Formları 
30
3. 1982 Anayasası’nda Olağanüstü Rejime İlişkin Diğer Hükümler 
33
C. Olağanüstü Hal Kanunu 
34
1. Olağanüstü Halin İlanına Yol Açan Nedenler ve İlan Şekli 
34
2. Olağanüstü Hal Kanunu’na Göre Yetkili Organlar, Yetki ve Görevleri 
35
a. Başbakanlık Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu 
35
b. Bölge Olağanüstü Hal Kurulu 
35
c. İl ve İlçe Olağanüstü Hal Büroları 
36
d. Yardım İstemi 
36
3. Olağanüstü Hal Kanunu’nda Yükümlülükler ve Alınacak Önlemlerle İlgili Hükümler 
37
a. Doğal Afet ve Tehlikeli Salgın Hastalıklarda Yükümlülükler ve Alınacak Önlemler 
37
b. Ağır Ekonomik Bunalım Hallerinde Yükümlülükler ve Alınacak Önlemler 
38
c. Şiddet Hareketlerinde Alınacak Önlemler 
38
4. Olağanüstü Hal Kanunu’nda Suç ve Cezalara İlişkin Hükümler 
39
a. Olağanüstü Hal Kanunu ile İhdas Edilen Suç ve Cezalar 
39
b. Olağanüstü Halde Yargı Görevi ve Usul 
40
D. Olağanüstü Hal Kanunu’nun Anayasa’ya Uygunluğu 
41
1. Normların Karşılaştırılması 
41
a. Anayasa’nın Hak ve Özgürlüklere İlişkin Hükümleriyle Karşılaştırılması 
41
b. Olağanüstü Hal Kanunu ve Olağanüstü Halin İlanına İlişkin Anayasa Hükümleri 
42
c. 1982 Anayasası 15. Madde Hükmü Bakımından Olağanüstü Hal Kanunu 
42
2. Olağanüstü Halin Yargısal Denetimi 
44
E. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri 
46
1. 1982 Anayasa’sında KHK Düzenlemesi (Madde 91) 
46
2. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri 
48
a. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Unsurları 
48
aa. Şekil Unsuru Bakımından 
48
bb. Konu Unsuru Bakımından 
49
cc. Yetki Unsuru Bakımından 
51
dd. Yer ve Süre Unsuru Bakımından 
52
b. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Anayasa’ya, Hukuka Aykırılığı 
53
c. Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yargısal Denetimi 
59
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİ 
64
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Diğer Bazı Belgelerle Ana Hatlarıyla İlişkisi Karşılaştırılması 
66
1. Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Bildirisi 
66
2. B.M. Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi 
67
3. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 
68
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Kapsamı 
68
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Hak ve Özgürlüklere İlişkin Hükümleri 
68
2. Hak ve Özgürlükler Alanını Genişleten Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek Protokoller 
71
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı 
73
1. Bireysel Başvuruda Sözleşme Organları ve İşlevleri 
73
a. 11. Protokol Öncesi Avrupa İnsan Hakları Komisyonu 
73
b. Bakanlar Komitesi 
76
c. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 
77
2. Bireysel Başvuru Hakkının Kullanılması Koşulları 
79
3. Taraf Devletlerin Başvurusu 
80
III. TÜRKİYE VE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 
82
A. Türkiye’nin Sözleşme’yi Onaylaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Zorunlu Yargı Yetkisinin Tanınması 
82
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türk Hukukundaki Yeri 
88
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Doğrudan Uygulanabilirlik Özelliği 
91
IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN OLAĞANÜSTÜ REJİME İLİŞKİN HÜKMÜ VE HÜKMÜN İÇERDİĞİ UNSURLAR 
92
A. AİHS’nin 15. Maddesinin Esasa İlişkin Düzenlemesi 
92
1. Savaş Hali–Kamusal Tehlike Şartı 
93
2. Ölçülülük İlkesi 
93
3. Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülüklere Ters Düşmeme 
94
4. Dokunulmaz Haklar 
95
İkinci Bölüm
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE OLUŞTURULAN STANDARTLARIN TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ HAL
REJİMİNE YANSIMASI
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLEN STANDARTLAR 
97
A. Olağanüstü Hal Rejiminin Uygulanmasına Yönelik Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Başlıca Kararları 
97
1. Lawless v. İrlanda 
97
2. İrlanda v.United Kingdom (Birleşik Krallık) 
99
3. Brogan ve Diğerleri v. Birleşik Krallık 
102
4. Brannigan ve McBride v. Birleşik Krallık (U.K) 
103
5. Yunanistan Davası 
105
6. De Becker v. Belçika 
108
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Olağanüstü Rejime İlişkin Belirlenen Kriterler 
109
1. Esasa İlişkin Kriterler 
112
a. Ulusun Yaşamını Tehdit Eden Genel Bir (Kamusal) Tehlike Koşulu 
112
b. Olağanüstü Rejim Uygulamasında Alınan Önlemlerin Durumun Gerekleriyle Ölçülü Olması Koşulu 
114
2. Usule İlişkin Kriterler (Olağanüstü Halde Bildirim Yükümlülüğü) 
116
3. Başvurudaki Usuller (Olağanüstü Halde İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi) 
118
C. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Olağanüstü Hallerde de Korunması Gereken Haklara Yaklaşımı 
124
1. Yaşam Hakkı 
125
2. İşkence Yasağı 
126
3. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı 
128
II. AİHS OLAĞANÜSTÜ REJİM STANDARTLARININ TÜRKİYE’DE İÇ HUKUK DÜZENLEMELERİNE VE YARGI KARARLARINA ETKİSİ 
130
A. AİHS Karşısında 1982 Anayasasının Sınırlama Rejimi 
130
B. AİHS’nin Olağanüstü Hal Rejimi İçin Belirlediği İlkelere Uygunluk Bakımından Denetim (Sözleşme’ye Uygunluğun Denetimi) 
134
C. AİHS’nin 15. Maddesi kapsamındaki Bildirim Yükümlülüğü Gereğince Türkiye’nin AİHS’nin 15. Maddesi’ni Uygulamaya Koyduğuna Dair Yaptığı Geçmiş Bildirimler 
136
III. ANAYASA MAHKEMESİ VE DANIŞTAY İÇTİHATLARINDA OLAĞANÜSTÜ HAL REJİMİ VE BU BAĞLAMDA AİHS’NİN ETKİSİ 
137
A. Anayasa Mahkemesi’nin ve Danıştay’ın Olağanüstü Hal Rejimi Karşısındaki Tutumları 
137
1. Hakların Sınırlandırılması Karşısında Anayasa Yargısı 
137
2. Anayasa Mahkemesi’nin Olağanüstü Rejim Bağlantılı Kararları 
139
a. 1961 Anayasası Dönemi 
139
b. 1982 Anayasa Dönemi 
142
c. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Anayasa’nın Olağanüstü Yönetim Usullerini Düzenleyen Hükümlerinin (m. 119–122) Anlamı 
144
3. Danıştay Kararlarında Olağanüstü Hal Rejimi 
146
B. 2001–2004 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın AİHS İlkelerini Doğrudan Temel Aldıkları Bazı Kararları 
150
IV. TÜRKİYE’DE OLAĞANÜSTÜ HAL UYGULAMASINA AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ STANDARTLARININ UYGULANMASI 
153
A. Türkiye’de Olağanüstü Rejim Pratiği 
153
1. Olağanüstü Hal Uygulamasında Yargı Alanındaki Genel Durum ve Savunma Hakkının İhlali 
154
2. Basın Özgürlüğü ve Sansür 
155
3. Sürgün 
159
4. İşkence 
161
5. Demokratik Kurumlara Yönelik Uygulamalar 
166
6. Yargısız İnfazlar ve Güvenlik Güçlerinin Gösterilere Müdahalesi (Ateş Açması) 
167
7. Faili Meçhul Cinayetler 
169
8. Köy Boşaltmalar – Koruculuk Sistemi 
170
B. Türkiye’de Olağanüstü Halde İç Hukuk Yollarının Etkisizliği 
175
1. Türkiye’de İç Hukuk Yollarını Etkisiz Kılan Nedenler 
175
2. AİHM’nin Türkiye’ye İlişkin İç Hukuk Yollarının Etkisiz Bulduğu Karar Örnekleri 
179
Üçüncü Bölüm
TÜRKİYE’DE AİHS TEMELİNDE ANAYASAL–YASAL DÖNÜŞÜM ÇABALARI VE AİHS İLE ÇEVRELENEN ANAYASA ŞİKAYETİ YOLU
I. TÜRKİYE’DE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİ TEMEL ALAN HUKUKSAL DEĞİŞİM SÜRECİ 
185
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İle İç Hukukun Uygulanmasından Doğan Çelişkiler 
185
B. Sözleşmenin İç Hukukta Değeri Anayasa’nın 90. Maddesi Değişikliği 
188
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa Birliği İlişkisi 
194
D. Türkiye’de Avrupa Birliği Sürecinde Hak ve Özgürlüklere İlişkin Anayasal Değişikliklerde AİHS’nin Belirleyici Rolü 
200
II. TÜRKİYE’DE ANAYASA YARGISI 
207
A. Genel Olarak Anayasa Yargısının İşlevi 
207
B. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Hak ve Özgürlüklere İlişkin İlkeleri Yorumu 
213
1. Anayasa Mahkemesi’nin Kararlarında Kullandığı İlkeler 
213
a. Hukukun Genel İlkeleri–Hukuk Devleti İlkesi 
213
b. Eşitlik İlkesi 
222
c. Demokratik Toplum Düzeni İlkesi 
225
d. Ölçülülük İlkesi 
229
2. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Hak ve Özgürlükleri Koruyucu İşlevini Yerine Getirememesi 
232
III. SİYASİ PARTİ ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İLE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YORUM FARKLILIĞI 
237
A. Siyasi Partilere İlişkin Anayasa Mahkemesi’nin Geliştirdiği Yorum Yöntemi 
237
B. Anayasa Mahkemesi İle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Siyasi Partilere İlişkin Karar Örnekleri 
240
1. Türkiye Birleşik Komünist Partisi Kararı 
240
2. Sosyalist Parti Kararı 
242
3. Özgürlük ve Demokrasi Partisi Kararı 
244
C. AİHM İle Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partilere Farklı Yaklaşımları 
244
D. Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partiler Açısından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Etkisine Girişi 
250
IV. TÜRKİYE’DE AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE SINIRLI ANAYASA ŞİKAYETİ YOLU 
254
A. Türkiye’de Daraltılmış Anayasa Şikayeti 
254
B. Anayasa Mahkemesi’nin Yorum Yönteminin Dönüşememesi 
260
C. İç Hukuk Yolu Olarak Anayasa Şikayeti 
267
Sonuç 
273
Kaynaklar 
277
Kavramlar Dizini 
293