İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE
TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDARİ YARGININ GELİŞİMİ
23
A. İdarenin Yargısal Denetiminde Sistemler
23
1. Yargı Birliği Sistemi
23
2. Yargı Ayrılığı Sistemi
24
B. İdarî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar
25
1. Kuruluş Yönünden Farklı Uygulamalar
25
2. Görev Yönünden Farklı Uygulamalar
26
3. Dava Konuları Bakımından Farklı Uygulamalar
27
C. İdarî Yargının Doğuşu ve Gelişimi
27
1. Fransa’da İdarî Yargının Doğuşu
27
2. Hukukumuzda İdarî Yargının Gelişimi
29
II. TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
31
A. Genel Olarak Yargı Teşkilâtı
31
1. Yargı Düzenleri ve Kuruluşları
31
2. Yargı Düzenleri ve Kuruluşlarının Oluşumu
32
a. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi
32
b. Adlî Yargı: Yargıtay ve Adlî Mahkemeler
34
c. İdarî Yargı: Danıştay ve İdarî Mahkemeler
35
d. Görev Uyuşmazlıkları: Uyuşmazlık Mahkemesi
36
e. Hâkimler ve Savcılar Kurulu
37
g. Yüksek Seçim Kurulu
39
B. Türk İdarî Yargı Teşkilâtı
40
a. Danıştay’da Görev Yapan Kişiler
40
b. Danıştay’ın Karar Organları
44
c. Danıştay’ın Görevleri
54
2. Bölge İdare Mahkemeleri
56
3. İlk Derece Mahkemeleri
59
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI VE
I. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI
63
A. Görev Yetki ve İdarî Dava Kavramları
63
1. Görev ve Yetki Kavramları
63
B. İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar
64
2. Kamu Hizmeti Kıstası
66
3. İdarî İşlev Kıstası
66
C. İdarî Yargının Görevine Giren ve Girmeyen Konular
67
1. İdarî Yargının Görevine Giren Konular
67
2. İdarî Yargının Görevine Girmeyen Konular
69
II. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI
73
A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı
73
1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler
73
2. Yüksek Askerî Şura Kararları
75
3. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları
75
4. Uyarma ve Kınama Cezaları
76
5. Olağanüstü Hallerdeki İdarî İşlemler
76
6. Tahkim Öngörülen Sözleşmelerden Doğan Davalar
77
B. İdarî Yargı Yetkisinin Sınırı
78
1. Hukuka Uygunluk Denetimi
79
2. Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi
80
3. Yerindelik Denetimi Yasağı
82
4. İdarî İşlem Niteliğinde Yargı Kararı Verilememesi
84
III. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
85
A. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi
85
1. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı
85
2. Uyuşmazlık Mahkemesinin İşleyişi
87
B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi
88
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
88
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları
89
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi
90
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
92
a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları
92
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi
94
a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları
95
b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi
96
C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Niteliği
97
I. İDARÎ YARGIDA KAYNAKLAR, ÖZELLİKLER VE TARAFSIZLIK
99
A. İdarî Yargılama Usulünün Kaynakları
99
1. İdarî Yargılama Hukukunun Temel Kaynakları
99
2. Tartışmalı Hususlar
102
a. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Açıkça Yollamada Bulunulmayan Haller
102
b. Hukuk Muhakemeleri Müesseselerinin İdarî Yargıda Uygulanabilirliği
104
B. İdarî Yargılama Usulünün Özellikleri
104
1. Yazılı Yargılama Usulü
104
2. Basit ve Az Masraflı Oluşu
105
4. Re’sen Araştırma İlkesi
106
C. Hâkimin Tarafsızlığı
108
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı
108
3. Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması
110
a. Danıştay’da Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması
110
b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması
111
II. DAVANIN AÇILMASI VE DAVA DİLEKÇESİ
112
A. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar
112
5. Davanın Sebepleri ve Deliller
115
8. Dilekçe Nüshaları ve Ekleri
117
B. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler
117
1. Dava Açılan Mahkeme
117
2. İdare veya Vergi Mahkemesi
118
3. Asliye Hukuk Hâkimliği
118
C. Dava Açmada Farklı Durumlar
119
1. Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması
119
2. Bir İşleme Karşı Birlikte Dava Açılması
121
3. İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması
122
D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler
122
2. Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik
124
E. Davanın Açılmasının Sonuçları
125
1. Zamanaşımının Kesilmesi
125
3. Hüküm Verme Zorunluluğu
126
4. İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması
126
III. DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME
127
1. Görevsiz Yargı Yerinde Dava Açılması
128
2. İdarî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları
129
a. İptal Davalarında Yetki
130
b. Tam Yargı Davalarında Yetki
131
c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
132
3. İdarî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü
133
B. İdarî Merci Tecavüzü
134
1. İdarî Merci Tecavüzü Tanımı ve Niteliği
134
2. İdarî Merci Tecavüzü Halinde Yapılacak İşlem
135
3. İdarî Davalara Özgü Şartlar
138
5. Davanın Taraflarında Değişme
140
D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı
141
1. Dava Açma Süresinin Niteliği
142
2. Genel ve Özel Dava Süreleri
143
3. Sürelerin Başlangıcı
143
a. İptal Davalarında Dava Süresi
143
b. Tam Yargı Davalarında
146
4. Dava Süresinin Hesaplanması
148
5. Sürenin Durması ve Ek Süreler
149
1. Davalı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi
150
2. Husumet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu
151
G. Dava Dilekçesinin Usul ve Şekle Uygunluğu
154
IV. DAVANIN İLERLETİLMESİ
154
A. Dosyanın Tekemmülü
154
1. Dava Dilekçesinin Tebliği ve Cevap
155
2. Bilgi ve Belgelerin İstenmesi
156
B. Üçüncü Kişilerin Taraflar Yanında Yer Alması
157
C. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri
161
D. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması
165
1. Davaların Birleştirilmesi
165
2. Davaların Ayrılması
168
E. İdarî Yargılama Usulünde İspat ve Deliller
168
3. İdarî Yargılama Usulünde Deliller
174
a. Bilirkişi İncelemesi
174
f. Yemin ve İkrar Delilleri
181
F. İdarî Yargıda Duruşma
181
1. İlk Derce Yargılamasında Duruşma
182
2. Kanun Yolları Aşamasında Duruşma
183
V. DAVANIN SONUÇLANDIRILMASI
184
A. Davanın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması
185
1. Davanın Konusuz Kalması
185
2. Davanın Açılmamış Sayılması
187
1. Mahkeme Kararlarının Türleri
188
a. Karar Verilme Usulü
189
b. Kararlarda Bulunacak Hususlar
190
3. Kararların Saklanması ve Tebliği
191
C. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi
191
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi
192
VI. İVEDİ YARGILAMA USULÜ
193
A. Genel İvedi Yargılama Usulü
193
1. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Konular
193
2. İvedi Yargılamada Usul Kuralları
195
B. Merkezi Sınavlara İlişkin İvedi Yargılama
197
İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE DAVA ÇEŞİTLERİ
A. İptal Davasının Özellikleri ve Konusu
199
1. İptal Davasının Tanımı
199
2. İptal Davasının Özellikleri
199
3. İptal Davasının Konusu
200
4. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı
205
a. İptal Davasında Menfaat Kavramı
205
b. Menfaat İhlâlinin Özellikleri
206
B. İptal Davasında İptal Sebepleri
210
1. Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık
210
b. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukuka Aykırılıklar
216
2. Biçim Yönünden Hukuka Aykırılık
219
a. Şekil Bakımından Hukuka Aykırılık
219
b. Usûl Bakımından Hukuka Aykırılık
222
3. Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık
225
a. Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri
226
b. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi
227
4. Konu Yönünden Hukuka Aykırılık
228
a. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması
228
b. Hukuka Aykırı İşlem Tesis Edilmesi
229
5. Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık
232
a. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi
233
b. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması
234
c. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu
234
C. İptal Davasının Sonuçları
235
2. Davanın Reddedilmesinin Sonuçları
237
3. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları
238
4. İptal Kararının Etkileri
240
a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları
240
b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları
242
c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları
243
d. Hukuksal Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları
243
5. İptal Kararının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık
244
D. Yürütmenin Durdurulması
245
1. Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları
246
a. Usule İlişkin Şartlar
246
b. Esasa İlişkin Şartlar
248
2. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar
249
3. Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması
249
4. Kanun Yolu Aşamasında Yürütmenin Durdurulması
251
5. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Haller
252
6. Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz
253
7. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları
255
II. TAM YARGI DAVALARI
258
A. Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti ve Konusu
258
1. Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti
258
2. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar
259
3. Tam Yargı Davasının Çeşitleri
260
4. Tam Yargı Davasında Hak İhlâli Şartı
261
5. Tam Yargı Davasında Hâkimin Yetkileri
262
6. Tam Yargı Davasının Konuları
262
a. İdarî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları
262
b. İdarî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları
265
c. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları
266
B. Tam Yargı Davasında Sorumluluk Esasları
267
1. Sorumluluk ve İdarenin Sorumluluğu Kavramları
267
2. İdarî Sorumluluğun Doğuşu, Hukukî Temeli ve Bağımsızlığı
269
a. İdarî Sorumluluğun Doğuşu
269
b. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli
271
c. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı
271
3. İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri
272
a. Kusur Sorumluluğu: Hizmet Kusuru
272
b. Kusursuz Sorumluluk
279
4. İdarenin Sorumluluğunun Şartları
287
5. İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller
290
c. Zarar Görenin Davranışı
293
d. Üçüncü Kişinin Davranışı
295
C. Tam Yargı Davasının Sonuçları ve Uygulanması
298
1. Tam Yargı Davasının Sonuçları
298
III. İDARÎ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI
299
A. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması
300
B. Kararın Uygulanmamasından Doğan Sorumluluklar
301
2. Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Halleri
303
4. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu
305
İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE KANUN YOLLARI
A. Genel Olarak İstinaf
310
1. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti
310
2. İstinaf ve Diğer Kanun Yolları
311
B. İstinafa Tabi Kararlar
312
2. İstinaf Yolu Kapalı Kararlar
312
C. İstinafa Başvuru Usulü
313
1. İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli
313
D. İstinaf İncelemesi
316
1. İstinafta Görevli Merci
316
2. İstinaf İncelemesi
316
E. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kararın Kesinliği
319
1. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar
319
3. İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması
320
A. Temyiz Edilebilecek Kararlar ve Temyiz Usulü
320
1. Temyiz Edilebilecek Kararlar
320
b. Temyiz Talebinde Taraflar
322
1. Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması
327
2. Hukuka Aykırı Karar Verilmiş Olması
328
3. Usul Hükümlerine Uyulmaması
328
2. Temyiz İncelemesi Sonunda Karar
331
3. Derece Mahkemesinin Tutumu
332
D. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması
333
2. Yürütmeyi Durdurma Kararı
334
E. Kanun Yararına Temyiz
335
1. Kanun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar
335
2. Kanun Yararına Temyiz Talebinde Yetki
336
3. Kanun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi
336
4. Kanun Yararına Temyiz Sebepleri
336
5. Kanun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları
336
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ
337
A. Yargılamanın Yenilenmesine Tabi Kararlar ve Usul
338
1. Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar
338
2. Yargılamanın Yenilenmesi Usulü
339
B. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
340
1. Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması
340
2. Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması
341
3. Hükme Esas Alınan İlamın Kesin Bir Hükümle Kalkması
342
4. Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi
342
5. Hile Kullanılmış Olması
342
6. Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Davanın Görülmesi
343
7. Davaya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi
343
8. Çelişik Hükümlerin Varlığı
343
9. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararı
344
C. İstemin Karara Bağlanması
344
1. İlk İnceleme ve Esastan İnceleme
344
İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I)
347
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II)
348
TAM YARGI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III)
349
İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV)
350
BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V)
351
Yararlanılan Kaynaklar
353