Gemi İpoteği ve Sigorta

İÇİNDEKİLER 

KISALTMALAR CETVELİ 

ÖZET 

ABSTRACT 

GİRİŞ 

I. GEMİ FİNANSMANININ TARİHSEL GELİŞİMİ İÇERİSİNDE GEMİ İPOTEĞİNİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 

A. ANTİK ÇAĞ’DAN 7. YÜZYILA KADAR OLAN DÖNEM 

1. Antik Çağ’da Deniz Ticareti 

2. Eski Yunan’da Deniz Ödüncü 

a. Genel Olarak 

b. Eski Yunan’da Hypothéke 

3. Antik Roma’da Deniz Ödüncü ve Hypotheka 

B. 7. YÜZYILDAN 15. YÜZYIL SONLARINA KADAR OLAN DÖNEM 

1. Genel Olarak 

2. Yeni “Deniz Ödüncü” 

3. Commenda Akdi 

4. Donatma İştiraki 

5. Deniz Sigortaları 

C. 15. YÜZYILIN SONLARINDAN GÜNÜMÜZE KADAR OLAN DÖNEM 

1. Commenda ve Donatma İştirakinden Sermaye Şirketlerine Geçiş 

2. Denizlerin Özgürlüğü İlkesi ve Gemi Sicilinin Ortaya Çıkışı 

3. Gemi Rehnine İlişkin İlk Kanuni Düzenlemeler 

4. Denizcilik Bankalarının Kuruluşu ve Modern Gemi İpoteği 

II. GEMİ İPOTEĞİNİN SİGORTA TAZMİNATINI KAPSAMASININ DOGMATİK TEMELLERİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ 

A. GENEL OLARAK 

B. YANGIN SİGORTALARI BAKIMINDAN İPOTEK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ 

1. Sigortacılık Uygulamasında İpotek ve Sigorta Arasındaki İlişki 

2. İpotek ve Sigorta Arasındaki İlişkiye Dair İlk Kanuni Düzenlemeler ve Sigorta Genel Şartlarında Konunun Ele Alınışı 

3. İpotekli Alacaklının Sigorta Tazminatı Üzerinde Hak Sahibi Olup Olmadığını Roma Hukuku Çerçevesinde Ele Alan Teoriler 

4. Alman Medeni Kanunu ve Sigorta Sözleşmesi Kanunu Hükümlerine Göre İpotekli Alacaklının Korunması 

C. DENİZ SİGORTALARI BAKIMINDAN İPOTEK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ 

1. Alman Hukuku 

2. Türk Hukuku 

3. İngiliz Hukuku 

a. İpotekli Alacaklının Lehdar Olarak Atanması 

b. Sözleşmeden Doğan Hakların İpotekli Alacaklıya Devri 

c. İpotekli Alacaklıya Ait Menfaatin Gemi Malikinin Menfaati ile Birlikte Sigortalanması 

d. İpotekli Alacaklıya Ait Menfaatin Ayrıca Sigortalanması 

I. GEMİ İPOTEĞİNİN SİGORTA TAZMİNATINI KAPSAMASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 

A. AYNİLEŞMİŞ ALACAK GÖRÜŞÜ 

B. KİMİN OLACAKSA ONUN LEHİNE SİGORTA GÖRÜŞÜ 

C. ŞAHSİ HAK GÖRÜŞÜ 

D. İPOTEK HAKKI GÖRÜŞÜ 

E. KANUNDAN DOĞAN ALACAK REHNİ GÖRÜŞÜ 

F. KAİM DEĞER GÖRÜŞÜ 

G. GÖRÜŞÜMÜZ 

II. SİGORTA ETTİRENİN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİNDEN ÖNCEKİ AŞAMADA TASARRUF YETKİLERİ 

A. ALMAN HUKUKU 

1. Bina Dışı Unsurlar Bakımından 

2. Bina Bakımından 

B. TÜRK/İSVİÇRE HUKUKU 

1. Zaman Bakımından 

2. Kapsam Bakımından 

III. UYGULANACAK HÜKÜMLER 

A. GEMİ İPOTEĞİNE İLİŞKİN TTK m. 1022 – m. 1029 ARASINDAKİ HÜKÜMLER 

B. SINIRLI AYNİ HAKLARA İLİŞKİN TTK m. 1456 

C. SİGORTA TAZMİNATININ BİR KAİM DEĞER TEŞKİL ETMESİ YÖNÜYLE UYGULANACAK HÜKÜMLER 

1. Gemi İpoteğine İlişkin Diğer Hükümler ile Taşınmaz İpoteğine İlişkin Hükümler 

2. Alacak Rehnine İlişkin Hükümler 

3. Teslime Bağlı Taşınır Rehnine İlişkin Hükümler 

D. SİGORTA SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA UYGULANACAK HÜKÜMLER 

1. Türk Ticaret Kanunu’nun Sigorta Hukukuna İlişkin 6. Kitabı ve Türk Borçlar Kanunu Hükümleri 

2. Sigorta Genel ve Özel Şartları 

I. TTK m. 1022 – m. 1029 ARASINDAKİ HÜKÜMLERİN UYGULANABİLMESİ İÇİN GEREKLİ ÖN ŞARTLAR 

A. RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİNDEN ÖNCE GEMİ İPOTEĞİNİN KURULMUŞ OLMASI 

B. GEMİ MALİKİNİN MENFAATİ İÇİN BİR SİGORTA YAPILMIŞ OLMASI 

1. “Malik Menfaati” Kavramı 

2. Malik Menfaatine İlişkin Sigortanın Kim Tarafından Yaptırıldığı 

3. İpotekli Alacaklının Menfaatine Yapılan Sigortalar 

4. Dain’i Mürtehin Kaydı İçeren Sigorta Sözleşmeleri 

C. GEMİ İPOTEĞİNİN KAPSAMINA GİREN HUSUSLARLA İLGİLİ SİGORTA YAPILMIŞ OLMASI 

1. Gemi İpoteğinin Kapsamına Giren Unsurlar 

2. Gemi İpoteğinin Kapsamına Giren Unsurlara İlişkin Sigortalar 

a. Tekne Sigortası 

1. Bütünleyici Parça ve Eklenti Bakımından Özellik Arz Eden Durumlar 

i. Eklentinin İpoteğin Kapsamı Dışında Tutulmuş Olması 

ii. Bütünleyici Parça ve Eklentinin Gemiden Ayrılması 

iii. Eklentinin Üçüncü Kişiye Ait Olması 

3. Tekne Sigortalarında Teminat Altına Alınmış Olan Sorumluluk Rizikoları 

b. P&I Sigortası 

1. İngiliz ve Norveç Uygulamasında P&I Sigortası ve Gemi İpoteği Arasındaki İlişki 

2. P&I Sigortalarının Gemi İpoteğinin Kapsamında Olup Olmadığına İlişkin Olarak Türk/Alman Hukuku’nda İleri Sürülen Görüşler 

3. Görüşümüz 

c. Alacak Sigortası 

d. Tekne İnşaat Sigortası 

II. SİGORTA TAZMİNATININ KAİM DEĞER OLARAK İPOTEĞİN KAPSAMINA GİRMESİ İÇİN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİ ŞARTI 

III. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN DEVAMI SIRASINDA İPOTEKLİ ALACAKLIYI KORUMAYA YÖNELİK TTK m. 1024 HÜKMÜNÜN UYGULANMASI İÇİN İPOTEĞİN SİGORTACIYA BİLDİRİLMESİ ŞARTI 

A. GENEL OLARAK 

B. GEMİ İPOTEĞİNİN SİGORTACIYA BİLDİRİLMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 

C. GEMİ İPOTEĞİNİN MEVCUDİYETİ KONUSUNDAKİ BİLDİRİMİN İFASI 

1. Bildirimi Yerine Getirecek Kişi ve Bildirimin Muhatabı 

2. Bildirimin Şekli, İçeriği ve Zamanı 

I. PRİM ÖDEME BORCUNDA TEMERRÜT 

A. GENEL OLARAK 

B. TTK m. 1024(1) HÜKMÜNÜN KAPSAMI 

1. Sigorta Priminin Ödenmemesi Nedeniyle Sigorta Ettirene Ödeme Süresi Verilmiş Olması 

2. Ödeme Süresi Sonunda Sözleşmenin Feshedilmiş Olması 

3. İki Kez Haklı İhtar Gönderilmesi Sonucunda Sözleşmenin Feshedilmiş Olması 

C. TTK m. 1024(1)’İN HÜKÜM VE SONUÇLARI 

1. İpotekli Alacaklıya Bildirim Yapılması 

2. İpotekli Alacaklıya Bildirim Yapılmamasının Sonuçları 

D. SİGORTACININ İPOTEKLİ ALACAKLI TARAFINDAN YAPILAN ÖDEMEYİ KABUL ETME ZORUNLULUĞU (TTK m. 1029) 

II. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN VAKTİNDEN ÖNCE SONA ERMESİ 

A. GENEL OLARAK 

B. TTK m. 1024(2)’NİN KAPSAMI 

1. Sigorta Sözleşmesinin Vaktinden Önce Sona Ermesi 

2. Sözleşmenin Vaktinden Önce Sona Ermesine Yol Açan ve TTK m. 1024(2)’nin Kapsamına Giren Durumlar 

a. Sigorta Ettirenin Primin Yarısını Ödeyerek Sözleşmeden Cayması 

b. Sigortacının Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali Nedeniyle Sözleşmeden Cayması 

c. Sigortacının Rizikonun Ağırlaşması ve Sözleşmesel Yükümlülüklerin İhlali Nedeniyle Sözleşmeyi Feshetmesi 

d. Tarafların İfa Güçsüzlüğü 

1. Sigortacının Aczi veya Hakkında Yapılan Takibin Semeresiz Kalması 

2. Sigortacının Konkordato İlan Etmesi, Ruhsatının İptal Edilmesi Gibi Olağanüstü Hallerde Sözleşmenin Feshi 

3. Sigorta Ettirenin Aczi veya İflası ya da Hakkında Yapılan Takibin Semeresiz Kalması veya Konkordato İlan Etmesi 

e. Kısmi Hasar Meydana Gelmesi 

f. Sigortacının Primi Tek Taraflı Olarak Arttırması 

g. Sigorta Sözleşmesinin Vaktinden Önce Sona Ermesine Yol Açan Diğer Haller 

1. İkale Sözleşmesi 

2. Menfaat Sahibinin Değişmesi 

3. Prim Farkı Talebinin Kabul Edilmemiş Olması 

3. Sözleşmenin Vaktinden Önce Sona Ermesine Yol Açan ve fakat TTK m. 1024(2)’nin Kapsamına Girmeyen Durumlar 

a. Sigortacının İflas Etmesi 

b. Prim Ödenmemesi Yüzünden Sözleşmenin Vaktinden Önce Sona Erdirilmesi 

C. TTK m. 1024(2)’NİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 

1. Sigorta Sözleşmesinin Vaktinden Önce Sona Erdiğinin İpotekli Alacaklıya Bildirilmesi 

a. Bildirimin Amacı 

b. Bildirimin Şekli ve İçeriği 

c. Bildirim Yapılmamasının Sonucu 

2. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesinin İpotekli Alacaklıya Karşı İki Hafta Sonra Hüküm İfade Etmesi 

a. Amacı 

b. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesinin İpotekli Alacaklıya Karşı İki Hafta Sonra Hüküm İfade Etmesinin Hukuki Niteliği 

D. İPOTEKLİ ALACAKLININ SÜRE SONUNDA SÖZLEŞMEYE DEVAM ETMEK İSTEMESİ (TTK m. 1456(5)) 

1. Sözleşmeye Devam Hakkının Gemi İpoteği Alacaklısı Açısından Önemi 

2. Sözleşmeye Devam Hakkının Hukuki Niteliği 

3. Sözleşmenin İpotekli Alacaklıya Devri İçin Gerekli Şartlar 

4. Sözleşmenin İpotekli Alacaklıya Devrinin Hüküm ve Sonuçları 

III. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI 

A. GENEL OLARAK 

B. TTK m. 1024(4)’ÜN KAPSAMI 

1. Sigorta Bedelini Azaltan Değişiklikler 

2. Sigortacının Sorumlu Olduğu Tehlikenin Kapsamını Daraltan Anlaşmalar 

C. TTK M. 1024(4)’ÜN HÜKÜM VE SONUÇLARI 

1. Sözleşme Değişikliklerinin İpotekli Alacaklıya Bildirilmesi 

2. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesinin İpotekli Alacaklıya Karşı İki Hafta Sonra Hüküm İfade Etmesi 

IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZ OLMASI 

A. GENEL OLARAK 

B. TTK m. 1024(5)’İN KAPSAMI 

1. Aşkın Sigorta Nedeniyle Geçersizlik 

2. Çifte Sigorta Nedeniyle Geçersizlik 

C. TTK m. 1024(5)’İN HÜKÜM VE SONUÇLARI 

I. SİGORTA TAZMİNATININ GEMİ MALİKİNE ÖDENMESİ 

A. ZARARIN MEYDANA GELDİĞİ İPOTEKLİ ALACAKLIYA BİLDİRİLMİŞ LAKİN İKİ HAFTALIK BİR MÜDDET GEÇMESİNE RAĞMEN ALACAKLI BİR İTİRAZDA BULUNMAMIŞ İSE (TTK m. 1022(3)) 

1. Sigorta Tazminatının TTK m. 1022(3) Uyarınca Gemi Malikine Ödenmesi İçin Gereken Şartlar 

a. Rizikonun Gerçekleştiğinin İpotekli Alacaklıya Bildirilmiş Olması 

b. İpotekli Alacaklının Gemi Malikine Yapılacak Ödemeye İtiraz Etmemesi 

1. İtiraz Süresi ve İtirazın Şekli 

2. İpotekli Alacaklının İtiraz Etmesinin Hüküm ve Sonuçları 

2. İpotekli Alacaklının Gemi Malikine Yapılacak Ödemeye İtiraz Etmemesinin Hüküm ve Sonuçları 

B. GEMİ MALİKİNİN SİGORTACININ KENDİSİNE ÖDEYECEĞİ TAZMİNATI, GEMİNİN ÖNCEKİ DURUMUNA GETİRİLMESİ MAKSADINA TAHSİS EDECEĞİ TEMİNAT ALTINA ALINMIŞ İSE (TTK m. 1023(1)) 

1. Genel Olarak 

2. Sigorta Tazminatının Gemi Malikine Ödenmesi İçin Gereken Şartlar 

a. Kısmi Hasar Meydana Gelmesi 

1. Önceki Duruma Getirme Kavramının Kısmi Hasara İlişkin Olması 

2. Deniz Sigortalarında Kısmi Hasar Konusunun Düzenlenişi 

3. Kısmi Hasarın Gemi İpoteğine İlişkin TTK m. 1130 ile İlişkisi 

b. Ödemenin Önceki Duruma Getirme Amacıyla Kullanılacağı Konusunda Teminat Verilmesi 

1. Teminat Koşulunun Amacı 

2. Teminatın İfası 

3. Sigorta Tazminatının Geminin Önceki Duruma Getirilmesi Amacıyla Ödenmesinin Sonuçları 

a. TTK m. 1023(1) Açısından 

b. TTK m. 1023(2) ile TTK m. 1023(1) Arasındaki İlişki 

C. GEMİ MALİKİNİN SİGORTACININ KENDİSİNE ÖDEYECEĞİ TAZMİNATI GEMİ ALACAKLISI HAKKI SAHİPLERİNE VERECEĞİ TEMİNAT ALTINA ALINMIŞ İSE (TTK m. 1023(1)) 

1. Genel Olarak 

2. Sigorta Tazminatının Gemi Malikine Ödenmesi İçin Gerekli Şartlar 

a. Gemi Alacaklısı Hakkının Meydana Gelmesi 

1. Gemi Alacaklısı Hakkı Kavramı 

2. Gemi Alacaklısı Hakkının Kapsamı ve Sigorta Tazminatı 

3. Gemi Alacaklısına Verilmek Üzere Gemi Malikine Ödenecek Sigorta Tazminatının Sorumluluk Sigortasına İlişkin Olması 

4. Sigorta Tazminatının Sadece Gemi İpoteğinden Önce Gelen Gemi Alacakları Bakımından Gemi Malikine Ödenebilecek Olması 

b. Ödemenin Gemi Alacaklılarına Verilmek Amacıyla Kullanılacağı Konusunda Teminat Verilmesi 

3. Sigorta Tazminatının Gemi Alacaklılarına Verilmek Amacıyla Ödenmesinin Sonuçları 

II. SİGORTA TAZMİNATININ İPOTEKLİ ALACAKLIYA ÖDENMESİ 

III. SİGORTA TAZMİNATININ TEVDİ YERİNE ÖDENMESİ 

IV. İPOTEKLİ ALACAKLININ PARAYA ÇEVİRME HAKKINI KULLANMASI 

Altıncı Bölüm 

SİGORTACININ SİGORTA TAZMİNATINI ÖDEMEKTEN KURTULMASI (TTK m. 1027) 

I. SİGORTACININ SİGORTALIYA KARŞI SİGORTA TAZMİNATINI ÖDEMEKTEN KURTULMASINA RAĞMEN İPOTEKLİ ALACAKLIYA KARŞI BORCUNUN DEVAM ETMESİ 

A. TTK m. 1027(1)’İN KAPSAMI 

1. Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali 

2. Rizikonun Ağırlaşması 

3. Zararın Büyümesini Engellemeye ve Rizikonun Saptanmasına Yönelik Çeşitli Yükümlülüklerin İhlali 

4. Rizikonun Kasten Ya Da Kusurlu Bir Davranış Sonucunda Gerçekleştirilmesi 

a. Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 

b. Rizikonun Kasten Gerçekleştirilmesi 

B. TTK m. 1027(1)’İN HÜKÜM VE SONUÇLARI 

II. SİGORTACININ HEM SİGORTALIYA HEM İPOTEKLİ ALACAKLIYA KARŞI SORUMLULUKTAN KURTULMASI 

A. SİGORTA PRİMİNİN ZAMANINDA ÖDENMEMESİ 

B. GEMİNİN DENİZE VEYA YOLA ELVERİŞSİZ BİR HALDE YOLA ÇIKMASI 

1. Denize Elverişlilik Kavramı 

2. Deniz Sigortaları Bakımından Denize Elverişsizliğin Sonuçları 

3. İpotekli Alacaklı Bakımından Geminin Denize Elverişsiz Olması 

C. GEMİNİN BİLDİRİLEN VEYA MUTAT ROTADAN AYRILMIŞ OLMASI 

1. Rotadan Sapma Kavramı 

2. Deniz Sigortaları Bakımından Rotadan Sapmanın Sonuçları 

3. İpotekli Alacaklı Bakımından Rotadan Sapma 

III. GEMİ İPOTEĞİNİN SİGORTACIYA GEÇMESİ (TTK m. 1028) 

A. İPOTEĞİN SİGORTACIYA GEÇMESİNİN ŞARTLARI 

1. Sigortacının TTK m. 1024(2)(4)(5) ya da TTK m. 1027(1) Uyarınca İpotekli Alacaklıya Sorumluluğunun Doğması 

2. Sigortacının Ödeme Yapması 

B. HUKUKİ NİTELİĞİ 

C. SİGORTACIYA İNTİKAL EDEN İPOTEĞİN DİĞER ALACAKLILAR ALEYHİNE İLERİ SÜRÜLEMEMESİ 

SONUÇ 

KAYNAKÇA 

KAVRAM ENDEKSİ