Uluslararası Hukukun Şafağı

Uluslararası hukukun başlangıcı hangi tarihsel dönemde ve nerede aranmalıdır? Eldeki inceleme, cevabı modern Avrupa merkezli anlatının dışında, Sümer şehir devletlerinin çoğul düzeninde arayan bir kitaptır ve uluslararası hukukun tarihi hakkında planlanmış bir araştırmanın birinci cildidir. Kitapta, devlet, egemenlik, bağımsızlık, sınır, antlaşma, savaş ve barış kavramlarının en erken biçimleri, Uruk, Lagaş, Umma gibi şehir devletleri arasındaki siyasal rekabet, ticaret ve çatışma pratikleri içinde görünür hâle gelen öncül normatif örüntüler üzerinden tartışılmaktadır. Bu amaçla çalışma, Sümer'e ait yazılı belgeleri ve arkeolojik veriyi "normatif arkeoloji" perspektifiyle okuyarak, uluslararası hukuka ilişkin protonormları ve bunların gerisindeki sorun alanlarını açığa çıkarırken, hukuki bilincin ilk kez görünür hâle geldiği eşiği kavramsal bir "sorun arkeolojisi" çerçevesinde değerlendirmektedir.

Uluslararası hukukun şafağının Sümer'den söktüğünü ileri süren bu araştırma, başlangıç koşullarında oluşan ve Sümer şehir devletleri evreninde bin yılı aşkın zaman boyunca pekişen, egemenler arası proto hukukun soykütüksel niteliklerinden hareketle giderek, uluslararası hukukun etkinliği sorununun disiplinin varoluşsal ve ontolojik bir problemi olup olmadığını sorgulamaktadır. Sümer'den başlayıp postpozitivist kuramsal bir simülasyona uzanan bu sorgu, Gazze'de açıkça gerçekleştirilen ağır ihlaller karşısında uluslararası hukukun ne ölçüde yalnızca bir dil, ne ölçüde tesirli bir normatif düzen olduğunu dürüstçe incelemenin kaçınılmaz bir bilimsel gereklilik hâline gelmesiyle vücut bulmuştur.

Anılan sorgu için kitaptaki tasarım, Kırık Kemik Dikotomisi diye antropolojik koordinatları işaretleyen bir nirengi noktası, Tahterevalli Modeli diye metaforik işlevselliğe haiz bir düşünce cihazı ve Muhtemel Uluslararası Hukuk Tezi diye meseleyi ifade imkânı sunan bir kavramsal avadanlıktan müteşekkil bir Kuram Seti teklif etmektedir. Kuram Seti tasarımı, Sümer laboratuvarından Gazze hattına uzanan uluslararası hukukun etkinliğine ilişkin kadim, yakıcı ve bitimsiz sorunu düşünmek isteyenlere, tek bir kavramsal omurga üzerinden uluslararası hukukun ihtimaliyet alanını tasavvur etmeyi teklif etmektedir.

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi olan Doç. Dr. Hakkı Hakan Erkiner; uluslararası hukukun tarihi, sosyolojisi, devletin uluslararası sorumluluğu ile barış ve güvenlik hukuku alanlarında çalışmalarını yoğunlaştırmaktadır. Uluslararası Hukukun Şafağı, yazarın "Uluslararası Hukukun Tarihi" kişisel projesinin ilk cildidir.