Yirmibeşinci basıya önsöz
V
Kısaltmalar cetveli
XXVII
1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER
5
1.1. Kişiler Hukukunun konusu
5
1.2. Kişi ve kişilik kavramı
5
1.2.1. Kişi kavramı ve türleri
5
1.2.1.2. Kişilerin türleri
7
1.2.1.2.1. Gerçek kişiler
7
1.2.1.2.2. Tüzel kişiler
8
1.3. Kişiler Hukukunun Medenî Kanundaki yeri ve sistematiği
10
1.4. Kişiler Hukukunun temel ilkeleri
11
1.4.2. Özgürlük ilkesi
13
1.4.3. Kişiliğe saygı ve kişiliğin korunması
13
KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ
2. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI
17
2.3. Kişiliğin kazanılması için, doğan çocuğun insan biçiminde olması
2.6. Henüz ana rahmine düşmemiş olanların durumu
22
3. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ
23
3.2.1. Ölümün saptanması
23
3.2.1.1. Biyolojik ölüm
24
3.2.1.2. Beyinsel ölüm
24
3.2.2.2. İspat araçları
26
3.2.2.2.1. Kişisel durum (şahsî hâl) kütükleri
26
3.2.2.2.2.1. Ölüm karinesi
26
3.2.2.2.2.2. Birlikte ölüm karinesi
28
3.3. Gaiplik (kişiliğin hakim kararı ile sona ermesi)
30
3.3.2. Gaiplik kararının şartları
31
3.3.2.1. Maddî şartlar
31
3.3.2.1.1. Ölüm tehlikesi
31
3.3.2.1.2. Uzun süreden beri haber alınamama
31
3.3.2.2. Yargılama usulü
32
3.3.2.2.1. Gaiplik kararı almak için mahkemeye başvurmaya yetkili kişiler
32
3.3.2.2.2. Gaiplik kararı vermeye yetkili mahkeme
33
3.3.2.2.4. İlânın sonuçları
33
3.3.3. Gaiplik kararının sonuçları
34
4.1. Hak ehliyeti kavramı
39
4.2. Hak ehliyetinin temel ilkeleri
39
4.3. Hak ehliyetine getirilen farklılıklar
40
4.3.1. Hak ehliyetine kanun tarafından getirilen farklılıklar
41
c) Vasiyetname ve miras sözleşmesi yapma
41
d) Kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlamada bulunma
42
h) Kocasının soyadını taşıma zorunluluğu
43
i) Evlilik içinde doğan çocuğun babanın soyadını taşıması
43
j) Velayet ve vesayetten doğan farklar
44
k) Mirasçılıktan doğan farklar
45
l) Şeref ve haysiyetsizlikten doğan farklılıklar
45
o) Dernek kurabilme ve derneğe üye olabilme
46
4.3.2. Hâkim tarafından farklılık yaratılması
46
5.2. Hak ehliyetinden farkı
48
5.3. Fiil ehliyetinin türleri
50
5.3.1. Hukukî işlem ehliyeti
50
5.3.2. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma
52
5.4. Fiil ehliyetinin şartları
52
5.4.1.2. Erginliğin türleri
53
5.4.1.2.1. Yasal erginlik
53
5.4.1.2.2. Evlenmeyle kazanılan erginlik
53
5.4.1.2.3. Ergin kılınma (hâkim kararıyla kazanılan
5.4.1.2.3.1. Onbeş yaşın tamamlanması
55
5.4.1.2.3.2. Küçüğün isteği
55
5.4.1.2.3.3. Yasal temsilcinin katılması
56
5.4.1.2.3.4. Küçüğün çıkarlarının gözetilmesi
56
5.4.1.2.3.5. Kararın ilânı
57
5.4.2. Ayırt etme gücü (temyiz kudreti)
57
5.4.2.2. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran haller
58
5.4.2.2.1. Yaş küçüklüğü
58
5.4.2.2.2. Akıl hastalığı
59
5.4.2.2.3. Akıl zayıflığı
60
5.4.2.2.5. Diğer sebepler
60
5.4.2.3. Ayırt etme gücünün nisbiliği
60
5.4.2.4. Ayırt etme gücünün karine oluşu
61
a) Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
63
b) Savurganlık, alkol ya da uyuşturucu madde alışkanlığı, kötü
yaşam tarzı, kötü yönetim (MK 406)
63
c) Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet (MK 407)
64
6. FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYIRIMI
65
6.2.2. Yasal danışman atanmasının fiil ehliyetine etkisi
65
a) Oy (katılma) danışmanlığı
67
b) Yönetim (idare) müşavirliği
67
c) Karma yasal danışmanlık
68
6.3. Tam ehliyetsizler
69
6.3.2. İşlem ehliyetsizliği
69
6.3.2.2.1. Hukukî işlem dışı haller
71
6.3.2.2.2. Dürüstlük kuralından doğan istisna
72
6.3.2.2.4. Ölüme bağlı tasarruflar
74
6.3.3. Tam ehliyetsizlerin hukuka aykırı fiillerden sorumlulukları
75
6.3.3.2.1. Kusursuz sorumluluk halleri
75
6.3.3.2.2. Hakkaniyet sorumluluğu
75
6.3.3.2.3. Ayırt etme gücünün geçici olarak kaybından
6.3.4. Sebepsiz zenginleşme
77
6.3.5. Tam ehliyetsizlerin temsili
78
6.3.5.2. Ana kuralın istisnaları: Yasak işlemler
78
6.3.6. Özel olarak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar
78
6.4. Sınırlı ehliyetsizler
84
6.4.2. Ana kural: Sınırlı ehliyetsizin yapacağı işleme yasal temsilcinin
6.4.2.2. Yasal temsilcinin rızasını açıklaması
86
6.4.2.2.1. Rızayı gösterecek kişi
86
6.4.2.2.2. Rızanın açıklanmasının özellikleri
87
6.4.2.3. İşlemin geçersiz olmasının sonuçları
90
6.4.2.4. Üçüncü kişinin iyiniyetinin etkisi
91
6.4.3. Ana kuralın istisnası: Sınırlı ehliyetsizin tek başına yapabileceği işlemler
91
6.4.3.1. Karşılıksız kazandırmalar
91
6.4.3.2. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar
93
6.4.3.3. Sınırlı ehliyetsizin temsilci olarak işlem yapması
94
6.4.4. Sınırlı ehliyetsizin hukuka aykırı fiillerden sorumluluğu
94
6.4.5. Ehliyetin genişletildiği haller
95
7. KİŞİLİK HAKKI–KİŞİNİN KORUNMAYA DEĞER VARLIKLARI VE KİŞİNİN KORUNMASI
99
7.1. Genel bilgiler ve tanım
99
7.2. Kişinin hakkının İsviçre/Türk Hukukunda düzenleniş biçimi
100
7.3. Kişilik hakkının nitelikleri
103
7.4. Kişisel varlıkların başlıcaları
104
7.4.1. Hayat, sağlık ve vücut tamlığı
104
7.4.1.2 Tıbbî müdahaleler
106
7.4.1.3 Organ ve doku aktarması
114
7.4.1.3.1. Genel olarak
114
7.4.1.3.2. Yaşayan kişilerden organ(ve doku) nakli
115
7.4.1.3.3. Cesetten organ nakli
119
7.4.1.4. Cinsî hayat ve üreme fonksiyonuna müdahaleler
120
7.4.1.5. Cinsiyet değişiklikleri
123
7.4.2. Kişinin şeref ve haysiyeti
131
7.4.2.1. Genel olarak
131
7.4.2.2. Şeref ve haysiyetin ihlali
132
7.4.2.3. Şeref ve haysiyete müdahale ve basın
133
7.4.3. Kişinin hayat alanı
138
7.4.3.1. Genel olarak
138
7.4.3.2. Kişinin hayat alanları
139
7.4.3.2.1. Kamuya açık alan
139
7.4.3.2.3. Gizlilik alanı
139
7.4.3.3. Kişinin hayatının özel ve gizlilik alanına müdahaleler
140
7.4.3.3.2. Kişinin özel ya da gizlilik alanına müdahalenin hukuka uygunluk şartları
142
7.4.4. Kişinin resmi üzerindeki hakkı
143
7.4.4.1. Genel olarak
143
7.4.4.2. Kişinin resminin yayınlanmasının hukuka uygun olduğu hâller
144
7.4.5. Kişinin, meslek, sanat ve ticaret hayatında (kişiliğin)
7.5. Kişiliğin korunması
149
7.5.2. Kişiliğin hukuki işlem sonucu olan tecavüzlere karşı
7.5.2.1.1. Hak ehliyeti yönünden
150
7.5.2.1.2. Fiil ehliyeti yönünden
150
7.5.2.1.3. Özgürlükler yönünden
151
7.5.2.2. Ana kuralın istisnası
152
7.5.3. Kişinin sözleşme dışı saldırılara karşı korunması
152
7.5.3.1. Genel olarak
152
7.5.3.2. İlke: Tecavüzün hukuka aykırı olması
153
7.5.3.3. Hukuka aykırılığı gideren haller (hukuka uygunluk
7.5.3.3.1. Kişiliğine müdahale edilenin (kişilik hakkı
7.5.3.3.2. (Daha) Üstün özel yarar
154
7.5.3.3.3. Üstün kamu yararı
156
7.5.3.3.4. Kanunun verdiği yetki
156
7.5.4. Kişiliğe tecavüz halinde tanınan davalar
156
7.5.4.1. Durdurma davası
156
7.5.4.2. Önleme davası
157
7.5.4.3. Hukuka aykırılığın tespiti davası
159
7.5.4.4. Vekâletsiz iş görmeden kaynaklanan dava
160
7.5.4.5. Maddî tazminat davası
162
7.5.4.6. Manevî tazminat davası
162
7.5.4.6.1. Genel açıklamalar
162
7.5.4.6.2. Manevî tazminat hakkının hayatta devri ve mirasçılara intikali
165
7.5.5. Kişiliği koruyan davalarda yetkili mahkeme
167
7.5.6. Özel olarak cevap ve düzeltme hakkı
167
8.1. Tanım ve genel bilgiler
169
8.2.1. Kullanılması zorunlu olan haklar
169
8.2.2. Kullanılması zorunlu olmayan adlar
170
8.3.1.1. Ayırma yoluyla
171
8.3.1.2. Bağlama yoluyla
171
8.3.1.3. Nitelendirme yoluyla
171
8.3.3. Birlik yaratma
172
8.4. Adın kazanılması
172
8.4.1. Özadın kazanılması
172
8.4.2. Soyadının kazanılması
173
8.4.2.1. Soybağı yoluyla
173
8.4.2.1.1. Ana ve babası evli olan çocuklar
173
8.4.2.1.2. Anası babası evli olmayan çocuklar
175
8.4.2.1.3. Evlat edinme yoluyla
177
8.4.2.2. Evlenme yoluyla
177
8.4.2.2.1 22.02.2023 tarihinden önce gerçekleşen
8.4.2.2.2 28.01.2024 tarihinden sonra gerçekleşen
8.4.2.2.3 Boşanmanın evlenme yoluyla kazanılan
8.4.3. Müstear adın kazanılması
181
8.4.4. Lakabın kazanılması
181
8.5.2. Adın korunduğu haller
182
8.5.2.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması
182
8.5.2.2. Adın haksız kullanılması
182
8.5.3. Adı koruyan davalar
183
8.5.3.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması halinde açılacak
8.5.3.2. Adın haksız kullanılması halinde açılacak davalar
183
8.5.3.2.1. Durdurma davası
183
8.5.3.2.2. Önleme davası
183
8.5.3.2.3. Maddî tazminat davası
183
8.5.3.2.4. Manevî tazminat davası
183
8.6. Adın değiştirilmesi
184
8.6.1. Ana kural: Adın değişmezliği
184
8.6.2. Adın değiştirilmesine imkân veren haklı sebepler
184
8.6.2.1. Kişisel sebepler
184
8.6.2.2. Aile ilişkilerinden doğan sebepler
184
8.6.2.3. Ticarî faaliyete ilişkin sebepler
185
8.6.2.4. Diğer sebepler
185
8.6.3. Adın değiştirilmesinde usul
185
8.6.3.1. Yetkili ve görevli mahkeme
185
8.6.3.3. Davaya katılacak kişiler
187
8.6.4. Adın değiştirilmesine itiraz
187
8.6.5. Adın değiştirilmesinin sonuçları
187
8.6.6. Nüfus Hizmetleri Kanunu Geçici m. 8 düzenlemesi
187
KİŞİNİN DİĞER KİŞİLERLE VE YERLE İLİŞKİSİ
9.1. Hısımlık kavramı ve türleri
191
9.2.2. Kan hısımlığının türleri
191
9.2.2.1. Üstsoy–altsoy hısımlığı
191
9.2.2.2. Yansoy hısımlığı
192
9.2.3. Kan hısımlığının derecesi
193
9.2.4. Kan hısımlığının önemi
193
9.3.1. Genel açıklama
194
9.3.2. Kayın hısımlığının kurulması
194
9.3.3. Kayın hısımlığının türleri
195
9.3.4. Kayın hısımlığının derecesi
195
9.3.5. Kayın hısımlığının önemi
196
9.4. Evlât edinmeden doğan hısımlık
196
10.2. Yerleşim yerinin tanımı ve yerleşim yerine hâkim olan ilkeler
197
10.2.2. Yerleşim yerine hâkim olan ilkeler
198
10.2.2.1. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi
198
10.2.2.2. Yerleşim yerinin zorunluluğu ilkesi
199
10.2.2.3. Yerleşim yerinin sürekliliği ilkesi
199
10.3. Yerleşim yerinin türleri
199
10.3.1. Bağımsız yerleşim yeri
199
10.3.1.1. Sürekli olarak oturma
200
10.3.1.2. Yerleşme (oturma) niyeti
200
10.3.2. Yasal yerleşim yeri (bağımsız olmayan yerleşim yeri)
201
10.3.2.1. Velâyet altındaki çocuklar
201
10.3.2.2. Vesayet altındaki kişiler
202
11. KİŞİSEL DURUM SİCİLİ
205
11.2. Nüfus işleri örgütü
205
11.2.1. Merkez örgütü
205
11.3. Nüfus kütüklerinin tutulması ve kütüklerin yanlış tutulmasından doğan sorumluluk
206
11.3.1. Nüfus kütüklerinin tutulması
206
11.3.2. Nüfus kütüklerinin yanlış tutulmasından doğan hukukî
11.4. Kişisel durum siciline ilişkin genel ilkeler
206
11.4.1. Sicilin bütünlüğü
206
11.4.2. Nüfus kayıtlarının incelenmesi
206
11.4.3. Nüfus kayıtlarının ispat gücü
207
11.5. Nüfus kütüklerinin türleri
208
11.5.2. Ölüm kütüğü ve gaiplik
209
11.5.3. Yer değiştirme
209
11.5.5. Evlenme kütüğü
210
11.5.6. Boşanma ve evliliğin iptali kütüğü
210
11.5.7. Tanıma evlât edinme kütüğü
210
11.6. Nüfus kayıtlarının ve kayıtlardaki maddî hataların düzeltilmesi ve
11.6.1. Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi
211
11.6.2. Maddî hataların düzeltilmesi
211
11.7. Nüfus kayıtlarının iptali
212
TÜZEL KİŞİLERE İLİŞKİN GENEL ESASLAR
1. TÜZEL KİŞİ KAVRAMI
217
1.2. Tüzel kişi kavramının içeriğindeki zorunlu unsurlar
217
1.2.1. Sürekli amaç unsuru
217
1.2.2. Örgütlenme unsuru
219
1.2.3. Hukuk düzeninin tüzel kişiliği tanıması: Sınırlı sayı ilkesi
220
1.3. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması
221
1.4. Tüzel kişilere ilişkin mevzuat
224
1.4.2. Dernekler Hukuku Mevzuatı
224
1.4.2.2. Yönetmelikler ve Tebliğler
225
1.4.3. Vakıflar Hukuku Mevzuatı
225
1.4.3.1. Medeni Kanundan Önce Kurulmuş Vakıflar ile İlgili
1.4.3.2. Medeni Kanuna Göre Kurulmuş Vakıflar ile İlgili
2. TÜZEL KİŞİLERİN TARİHSEL TEMELLERİ
226
3. TÜZEL KİŞİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİNE İLİŞKİN TEORİLER
230
3.1. Varsayım teorisi
230
3.2. Gerçeklik teorisi
231
3.3. Teorilerin bugünkü hukukumuz açısından anlamı
231
4. TÜZEL KİŞİLERİN ÇEŞİTLERİ
233
4.1. Kamu hukuku tüzel kişileri
233
4.2. Özel hukuk tüzel kişileri
235
4.3. Kamu İktisadi Teşebbüsleri
239
5. TÜZEL KİŞİLERİN KURULUŞUNA İLİŞKİN TEMEL İLKELER
242
5.1. Çeşitli kuruluş sistemleri
242
5.1.1. Serbest kuruluş sistemi
242
5.1.2. Tescil sistemi
243
5.2. Hukukumuzda tüzel kişilerin kuruluşunda geçerli olan sistem
244
5.3. Kuruluş aşamasındaki hukuka aykırılıkların etkisi: Tüzel kişiliğin
kazanılamadığı haller
247
5.3.2. Kuruluş aşamasında amacın hukuka veya ahlâka aykırı
5.3.3. Tüzel kişilik kazanılamamasının sonuçları
249
6. TÜZEL KİŞİLERİN HAK EHLİYETİ
251
6.1. Kural: Tüzel kişilerin tam hak ehliyetine sahip olması
251
6.2. Tüzel kişilerin yararlanamayacakları haklar
252
6.3. Sadece tüzel kişilerin yararlanabileceği haklar
254
6.4. Tüzel kişilerin yararlanmasının özellik arz ettiği ve tüzel kişilerin
yararlanıp yararlanamayacağında tereddüt duyulan haklar
254
6.5. Tüzel kişilerin hak ehliyetinin amaçları ile sınırlı olup olmadığı sorunu:
Tüzel kişilerde ultra vires ilkesi geçerli midir?
257
7. TÜZEL KİŞİLERİN FİİL EHLİYETİ
259
7.1. Fiil ehliyetinin kazanılması: Tüzel kişinin zorunlu organlarını
7.2. Tüzel kişinin organsız kalmasının etkisi
260
7.3. Tüzel kişilerde organ kavramı ve organın niteliği; organ türleri
260
7.3.1. Organ kavramı ve organın niteliği
260
7.3.2. Organ sıfatının kazanılması
261
7.3.3. Tüzel kişi ile organ arasındaki hukuki ilişkinin niteliği
263
7.3.4.1. Organın kanunda öngörülmüş olup olmamasına göre:
Zorunlu organlar–İsteğe bağlı (ihtiyari) organlar
264
7.3.4.2. İşlevleri açısından: Karar organı–Yürütme organı
264
7.3.4.3. Faaliyet alanları açısından: İç organ–Dış organ
265
7.3.4.4. Organı oluşturanların sayısına göre: Fert organ–Kurul
7.4. Tüzel kişilerin fiil ehliyetinin kapsamı
265
7.4.1. Organın hukuki işlemleri açısından
265
7.4.2. Organın hukuka aykırı fiilleri açısından
268
7.4.2.1. Organın borca aykırı davranışından sorumluluk
268
7.4.2.2. Organın haksız fiilinden sorumluluk
269
7.4.3. Tüzel kişinin yardımcı şahıslarının durumu
270
8. TÜZEL KİŞİNİN YERLEŞİM YERİ (İKAMETGÂHI)
271
9. TÜZEL KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ
273
9.1. Tüzel kişiliğin sona erme sebeplerine genel bakış
273
9.2. Sona eren tüzel kişinin malvarlığının tasfiyesi
273
9.3. Tasfiye sonucunda kalan malvarlığının tahsisi
275
2.1. Sahip oldukları ayrıcalıklar açısından: Alelade dernekler–Kamu yararına
2.1.1. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması
283
2.1.2. Kamu yararına çalışan derneklere tanınan ayrıcalıklar
285
2.1.3. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kaybı
286
2.1.4. Yöneticilerin görevden alınması
286
2.2. Amacına ulaşmak için elde ettikleri gelirler açısından: Ticari işletme
işleten ve işletmeyen dernekler
287
2.3. Kurucuları açısından: Dar anlamda dernek–Dernek birlikleri: Üst
2.4. Çocuk dernekleri
290
2.5. Dernekler Kanunu m. 2/f. ’de yer verilen “Plâtform” kavramı
290