On Altıncı Baskıya Önsöz
5
CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
CEZA HUKUKUNUN ANLAMI VE KAPSAMI
III. CEZA HUKUKUNUN KISIMLARI
36
IV. CEZALANDIRMANIN MEŞRUİYETİ
38
§2. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ, İŞLEVİ VE AMACI
41
§3. CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ, DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
45
I. CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ
45
II. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
45
A. Diğer Hukuk Dalları ile İlişkisi
45
1. Medeni Hukuk ile İlişkisi
45
2. Anayasa Hukuku ile İlişkisi
46
3. İdare Hukuku ile İlişkisi
47
a. İdari Ceza Hukuku Kavramı ve Kabahatlerin Suç Olmaktan Çıkarılması
47
bb. Kabahatler Kanunun Temel İlkeleri ve Uygulama Alanı
49
cc. Kabahatler Kanununda Sorumluluğun Esasları
50
dd. Kabahatler Kanununda İştirak ve İçtima
52
ee. Kabahatler Kanununda Yaptırım Türleri
53
ff. Yaptırıma Karar Verme Yetkisi
53
c. Disiplin Ceza Hukuku Kavramı
56
4. Uluslararası Kamu Hukuku ile İlişkisi
57
5. Ceza Muhakemesi Hukuku ile İlişkisi
57
6. İnfaz Hukuku ile İlişkisi
58
B. Ceza Hukukuna Yardımcı Disiplinler
58
DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİNDE
CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
§1. KANUNİLİK İLKESİ (CEZA KANUNLARININ GÜVENCE İŞLEVİ)
62
I. İLKENİN ANLAMI ve KAPSAMI
62
III. İLKEYE YÖNELİK ELEŞTİRİLER
65
IV. İLKENİN ZORUNLU SONUÇLARI
66
A. Örf ve Adet Kuralları ile Suç ve Ceza Yaratılamaz (Nulla poena sine lege scripta)
66
B. Kıyas Yasaktır (Nullum crimen sine lege stricta)
67
C. Ceza Kanunları Belirli ve Açık Olmalıdır (Nullum crimen sine lege certa)
69
D. Ceza Kanunları Geçmişe Yürümez (Nullum crimen sine lege praevia)
70
E. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç ve Ceza Yaratılamaz
71
§2. CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ
73
§3. KUSURSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ İLKESİ
74
§4. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN ÖNEMLİ DİĞER İLKELER
76
I. İNSAN ONURUNUN DOKUNULMAZLIĞI
76
II. ORANLILIK VE İKİNCİLLİK İLKELERİ İLE AŞIRILIK YASAĞI
77
§5. CEZA HUKUKU İLKELERİNİN SOMUTLAŞTIRILMASI: CEZA HUKUKU DOGMATİĞİ
80
CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ VE
CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ
§1. İLK UYGARLIKLARDA CEZALANDIRMA DÜŞÜNCESİNİN KAMUSALLAŞMASI: CEZA HUKUKUNUN TEMELİ
83
B. Kanonik Ceza Hukuku
92
C. Ortaçağ İtalyan Ekolü
94
V. AYDINLANMA DÖNEMİ CEZA HUKUKU
95
I. İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM
96
II. İSLAMİYETTEN SONRAKİ DÖNEM
97
1. Tanzimata Kadarki Dönem
100
a. 1840 Tarihli Kanunname–i Ceza
101
b. 1851 Tarihli Kanun–u Cedit
101
c. 1858 Ceza Kanunname–i Humayunu
101
§4. CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİNİN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ
103
IV. TOPLUMSAL SAVUNMA AKIMI
107
V. OKULLAR MÜCADELESİNİN TÜRK HUKUKUNA ETKİSİ
107
CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
§1. KAYNAK KAVRAMI VE CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ ÖZELLİKLERİ
109
B. Uluslararası Sözleşmeler
110
2. TCK ve Diğer Ceza Kanunları Arasındaki İlişki
112
II. YARDIMCI KAYNAKLAR
113
A. Örf ve Adet (Gelenek) Kuralları
113
B. Ahlak ve Din Kuralları
114
C. Mahkeme İçtihatları
115
§3. KAYNAKLARIN YORUMU
116
I. YORUM KAVRAMI VE KIYASTAN FARKI
116
A. Gramatik ya da Sözel Yorum Yöntemi
116
B. Sistematik Yorum Yöntemi
117
C. Tarihsel Yorum Yöntemi
118
D. Amaçsal (Teleolojik) Yorum Yöntemi
118
C. Hukukun Genel İlkeleri
122
D. Karşılaştırmalı Hukuk
122
E. Örf ve Adet Kuralları
122
CEZA HUKUKU KURALLARININ UYGULAMA ALANI
§1. CEZA HUKUKU KURALLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
125
I. ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMAYA İLİŞKİN İLKELER
125
B. Geriye Yürüme: Lehe Kanunun Uygulanması/Aleyhe Kanunun Geçmişe Yürümesi Yasağı
127
2. Lehe Kanunun Belirlenmesi
128
3. Zamanaşımına İlişkin Kurallar Bakımından Lehe Kanunun Belirlenmesi
131
4. Mahkeme İçtihatlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
131
5. İçtihadı Birleştirme Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
132
6. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
133
II. CEZA KANUNLARININ YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ, YÜRÜRLÜKTEN ÇIKMASI VE YÜRÜRLÜK SÜRELERİ BAKIMINDAN CEZA KANUNLARI
133
III. SUÇUN İŞLENDİĞİ AN
135
B. Kesintisiz (Mütemadi), Zincirleme (Müteselsil) ve Teşebbüs Aşamasında Kalan Suçlar
136
§2. CEZA HUKUKU KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
137
I. MÜLKİLİK İLKESİ (SİSTEMİ)
138
C. Suçun İşlendiği Yer Sorunu
144
D. Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi (TCK m.9)
147
II. ŞAHSİLİK İLKESİ (SİSTEMİ)
149
A. Faile Göre Şahsilik İlkesi
150
1. Görev Suçları (TCK m.10)
150
2. Vatandaş Tarafından İşlenen Suç (TCK m.11)
151
B. Mağdura Göre Şahsilik
154
1. Türkiye’nin Zararına İşlenen Suçlar (m. 12/1)
154
2. Vatandaşın Zararına İşlenen Suçlar (Vatandaşı Koruma İlkesi ya da Mağdura Göre Şahsilik İlkesi) (m. 12/2)
155
III. EVRENSELLİK İLKESİ (m. 12/3)
156
IV. KORUMA İLKESİ (TCK m.13)
158
V. YER BAKIMINDAN UYGULAMADA ÖZELLİK GÖSTEREN HALLER
160
A. Seçimlik Cezalarda Soruşturma (TCK m.14)
160
B. Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması (TCK m.15)
161
C. Cezadan Mahsup (TCK m.16)
162
D. Hak Yoksunlukları (TCK m.17)
163
VI. İADE (GERİ VERME)
165
B. İadenin Kaynakları
165
1. Fiile İlişkin Koşullar
166
a. İadeye Konu Suç, Talep Eden Devlet ve Türk Hukuku Bakımından Belli Bir Ağırlıkta Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.10/2)
166
b. Suç; Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının ya da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmiş Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–3)
167
c. Suç Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–5)
168
d. İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olmaması Gerekir (6706 sayılı Kanun m.11/3)
169
e. Suç, Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–4)
169
f. Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç Veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Veyahut Sırf Askerî Suç Niteliğinde Bir Suç Olmaması Gerekir (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–1, 2)
170
bb. Siyasi Suç veya Siyasi Suçla Bağlantılı Suç
171
aaa. Siyasi Suçun Tanımı
171
bbb. Çeşitleri: Tam ve Nisbi Siyasi Suç
171
ccc. Siyasi Suç Kapsamında Görülmeyen Eylemler
172
2. Faile İlişkin Koşul
175
F. Teslim (6706 sayılı Kanun m.20)
180
G. İade İsteminin Reddi
181
H. İadede Hususilik Kuralı (Sözl. m. 14; 6706 sayılı Kanun m.10/4)
181
İ. Transit Geçiş Kararı (6706 Sayılı Kanun m.21)
182
J. Türkiye’nin İade Talepleri ve Şartları (6706 Sayılı Kanun m.22)
183
VII. YABANCI KANUNUN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI (TCK m.19)
183
A. Bir Türk veya Yabancının Yabancı Ülkede İşlediği Suç Bakımından Türkiye'de Yapılacak Yargılamada Uygulanacak Kanunun Belirlenmesi
183
B. Hükmün Uygulanması
184
§3. CEZA KANUNLARININ KİŞİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
185
II. CEZA KANUNUNUN UYGULANMASINDA ÖZELLİK GÖSTEREN KİŞİLER
187
1. Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Yasama Dokunulmazlığı)
191
2. Sorumsuzluğun Koşulları
192
4. Sorumsuzluk ile Dokunulmazlık Arasındaki Farklar
194
D. NATO Mensupları (Yabancı Asker Kişiler)
198
1. Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler (m.I)
199
2. Gönderen ve/veya Kabul Eden Devletlerin Yargı Yetkileri
199
a. Mutlak Yargı Yetkisi
200
aa. Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (m.VII 2/a)
200
bb. Kabul Eden Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (m.VII 2/b)
200
b. Öncelikli Yargı Yetkisi
200
aa. Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisinin Bulunduğu Haller
200
bb. Kabul Eden Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi
201
SUÇ GENEL TEORİSİ, SUÇUN TANIMI VE SUÇ KAVRAMI, SUÇUN YAPISAL UNSURLARI VE UNSURLAR DIŞINDA KALAN CEZALANDIRILMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR
§1. SUÇ GENEL TEORİSİ
203
II. SUÇ GENEL TEORİSİNİN YARARI
204
III. SUÇ GENEL TEORİSİNİN GELİŞİM SÜRECİ
204
A. Klasik Suç Teorisi
204
B. Teleolojik Neo–Klasik Suç Teorisi
207
1. Hareket Kavramındaki Değişim
208
2. Tipe Uygunluk Kavramındaki Değişim
208
3. Hukuka Aykırılık Kavramındaki Değişim
209
4. Kusur Kavramındaki Değişim
209
C. Final (Amaççı) Suç Teorisi
210
§2. SUÇUN TANIMI VE SUÇ KAVRAMI
214
§3. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI
215
II. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI
217
a. Objektif Nitelikteki Unsurlar
220
a1. Hareket Teorileri
222
aa1. Hareketin Temelini Hukuk Dışında Arayan Teoriler
223
aaa1. Nedensel (Doğalcı) Hareket Teorisi
223
aaa2. Final (Amaçsal) Hareket Teorisi
225
aaa3. Sosyal Hareket Teorisi
226
aa2. Hareketin Temelini Hukuk İçinde Arayan Teori: Normativist Teori
227
a2. Hareket Yeteneği ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
228
aa1. Hareket Yeteneği
228
aa2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
228
aaa1. Tüzel Kişi Kavramı
228
aaa2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
230
a3. Yapay Zeka ve Ceza Hukuku
234
a4. Hareketin Niteliğinin Suçların Sınıflandırılmasına Etkisi
242
aa1. Tek Hareketli–Birden Fazla Hareketli Suçlar
242
aa2. Seçimlik Hareketli Suçlar
243
aa3. İcrai veya İhmali Hareketle İşlenen Suçlar
243
aa4. Bağlı Hareketli–Serbest Hareketli Suçlar
245
a2. Neticeye Göre Suçların Sınıflandırılması
246
aa1. Şekli Suç–Maddi Suç (Neticesiz– Neticeli Suçlar– Neticesi Harekete Bitişik Suçlar)
246
aa2. Zarar Suçu–Tehlike Suçu
247
aa3. Ani Suç–Kesintisiz (Mütemadi) Suç
249
aa4. Kalkışma Suçları
250
ccc. Nedensellik Bağı ve Fiilin Objektif Yüklenebilirliği (İsnad Edilebilirliği)
251
a2. Nedensellik Bağlantısını Ortaya Koymaya Çalışan Teoriler
252
aa2. Uygunluk (Uygun Sebep) Teorileri
253
a3. Nedensellik Bağlantısı Konusunda Çıkabilecek Bazı Sorunlar
254
aa1. Nedensellik Bağının Kesilmesi Sorunu
254
aa2. Failce Bilinmeyen Sebeplerin Neticeye Etkisi (Atipik Nedensel Gelişme)
255
aa3. Mağdurda Mevcut Bir Halin Tipik Neticenin Meydana Gelmesinde Etkili Olması
257
aa5. Alternatif Nedensellik (Çoklu/Çift Nedensellik)
258
aa6. Kümülatif Nedensellik (Neticenin Sebeplerin Toplamından Meydana Gelmesi)
259
aa7. Rezerv Sebebin Önemsizliği (Varsayıma Dayalı Nedensellik)
260
a4. Objektif Yüklenebilirlik (İsnadiyet) Teorisi
261
aa1. Hakim Olabilirlik (Hükmedebilirlik)
263
aa2. Yükümlülüğe Aykırılık İlişkisinin Bulunmaması (Hukuka Aykırılık İlişkisi ya da Hukuka Uygun Alternatif Hareketler)
269
aa3. Neticenin Normun Koruma Alanı (ya da Amacı) Dışında Kalması (Risk Bağlantısının/İlişkisinin Bulunmaması)
270
aa4. Hukuken Önemli Riskin ya da Tehlikenin Bulunmaması, İzin Verilmiş Bir Riskin Varlığı ya da Riskin Azaltılması
270
aa5. Varsayıma Dayalı Nedensellik
272
ddd. Tipte Yer Alan Diğer Objektif Nitelikteki Unsurlar
272
b. Sübjektif Nitelikteki Unsurlar
272
bbb. Kastın Çifte Fonksiyonu
274
ccc. Kastın Unsurları
276
a1. Bilme Unsuru: (Düşünme ve Öngörme)
276
a2. İstemek (İrade Etmek)
278
ddd. Kastın Aranacağı Zaman– Eklenen Kast
282
eee. Kastın Çeşitleri
284
a1. Genel Kast–Özel Kast
284
aa2. Özel Kast (Amaç, Maksat, Niyet, Saik)
284
aaa2. Özel Kastın İşlevi
285
a2. Ani Kast–Tasarlama (Taammüt–Düşünce Kastı)
285
a3. Doğrudan Kast–Olası (Dolaylı) Kast
288
fff. Olası Kast (Dolaylı –Gayrı Muayyen Kast)–Bilinçli Taksir
289
a2. Olası Kastın Sonuçları (Sorumluluğun Kapsamı)
294
a3. Olası Kastın Uygulanamayacağı Suç Tipleri
297
3. Tipin İncelenmesinden Çıkan Sonuçlar (Tipin Sentezi)
298
a. Suçun Temel ve Türemiş Biçimi
298
b. Suçun Birleşik Şekli
298
2. Hukuka Aykırılık Unsuruna İlişkin Özellikler
300
3. Hukuka Aykırılık ve Kusur Ayrımı
302
4. Hukuka Uygunluk Sebepleri
302
b. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Niteliği
303
aa. Kanun Hükmünü Yerine Getirme
305
bbb. Kanun Teriminin Anlamı
306
ccc. Uluslararası Sözleşmelerin Kanun Olarak Kabul Edilebilip Edilemeyeceği Sorunu
308
ddd. Yürürlüğü Durdurulan Hükmün Uygulanması Sorunu
308
eee. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesinin Bir Örneği Olarak ‘Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi’
308
a4. Zor Kullanma Yetkisi Çerçevesinde Orantılılık İlkesi
313
a5. Zor Kullanmada Takdir Yetkisi
317
bbb. Meşru Savunmanın Koşulları
319
a1. Saldırıya İlişkin Koşullar
319
aa1. Bir Saldırı Bulunmalıdır
319
aa2. Saldırı Haksız Olmalıdır
322
aa3. Saldırı Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır
324
aa4. Saldırı Halen Mevcut, Gerçekleşmesi ya da Tekrarı Muhakkak Olmalıdır
327
a2. Savunmaya İlişkin Koşullar
329
aa1. Savunmada Zorunluluk Bulunmalı
329
aa2. Savunma Saldırıya ve Saldırana Karşı Yapılmalı (Saldırı ile Savunma Arasında Nedensellik Bağlantısı Bulunmalı)
330
aa3. Saldırı ile Oranlı (=Ölçülü) Olmalı
331
ccc. Meşru Savunma– Haksız Tahrik İlişkisi
335
cc. Hakkın Kullanılması
337
ccc. Hakkın Kullanılması (İcrası) Durumları
340
a1. Hekimlik Mesleğinin İcrası
340
a2. Eleştiri Amacıyla Yapılan Düşünce Açıklamaları
345
a3. Gazetecilik Mesleğinin İcrası
349
a4. İddia ve Savunma Dokunulmazlığı (İddia ve Savunma Hakkı)
351
a1. Mağdurun Üzerinde Serbestçe Tasarrufta Bulunabileceği Bir Hakkın Varlığı
356
aa1. Bireyin Yaşam Hakkı Üzerinde Tasarruf Hakkının Sınırları ve Ötanazi
356
aa2. Bireyin Vücut Bütünlüğü Üzerinde Tasarruf Yetkisi
359
aa3. Bireyin Malvarlığı Üzerinde Tasarruf Yetkisi
363
aa4. Bireyin Şerefi Üzerinde Tasarruf Yetkisi
364
aa5. Bireyin Özgürlüğü Üzerinde Tasarruf Yetkisi
364
a3. Rızanın Açıklanması
367
ee. Yükümlülüklerin Çatışması
367
e. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması
371
bb. TCK’da Sınırın Aşılması Halleri
372
cc. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata ve Sınırın Aşılması
374
1. Kusurluluğa İlişkin Hükümlerin Genel Değerlendirmesi
374
2. Haksızlık ve Kusurluluk İlişkisi
375
3. Kusur ve Kusurluluk İlişkisi
376
4. Kusur İle İlgili Temel Kavramlar
377
6. Kusurluluğun Koşulları
382
a. Kusur Yeteneğinin Varlığı
382
aa. Kusur Yeteneği Kavramı
382
bb. Kusur Yeteneğinin Bulunması Gereken Zaman
384
cc. Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller
385
a2. Yaşla İlgili Bazı Ön Sorunlar
386
a3. Yaş Küçüklüğü ve Akıl Hastalığının Aynı Kişide Birleşmesi
387
a4. Yaş Küçüklüğü Halleri
387
aa1. 12 Yaşını Doldurmamış Çocuklar (TCK m.31/1)
387
aa2. 13–15 Yaş Arasındaki Çocuklar (TCK m. 31/2)
390
aa3. 16–18 Yaş Arasındaki Çocuklar (TCK m. 31/3)
394
a1. Akıl Hastalığı Nedeniyle, İşlenen Fiilin Hukuki Anlam ve Sonuçlarının Algılanamaması veya Bu Fiille İlgili Olarak Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Önemli Derecede Azalması Hali (m.32/1)
398
a2. Algılama Yeteneğinin Tümüyle Ortadan Kalkmaması ve Fakat İşlenen Fiille İlgili Olarak Önemli Derecede Olmamakla Birlikte Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Azalması Hali
401
ccc. Sağır ve Dilsizlik
404
ddd. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
406
a2. Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
407
a3. Alkol ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları
409
b. Kusurluluğu Kaldıran/Etkileyen Hallerin Bulunmaması
410
aa. Mazeret Sebepleri (Kusurluluğu Kaldıran Haller)
412
aaa. Amirin Emri (m. 24/2, 3, 4)
412
aa1. Bir Emir Bulunmalıdır
414
aa2. Emir Meşru (Bağlayıcı) Olmalıdır
415
aa3. Emir Hukuka Aykırı ya da Suç Olmamalıdır
417
bbb. Zorunluluk (Zaruret) Hali (m. 25/2)
421
a1. Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği
421
aa2. Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Teoriler
423
aa3. Hukuka Uygunluk Sebebi ve Mazeret Sebebi Olan Zorunluluk Hali Arasındaki Farklar
426
aaa1. Koşullara İlişkin Farklar
426
aaa2. Sonuçlara İlişkin Farklar
427
a2. Zorunluluk Halinin Koşulları
432
aa1. Tehlikeye İlişkin Koşullar
432
aaa1. Ağır ve Muhakkak Bir Tehlikenin Varlığı
432
aaa2. Tehlikenin Bir “Hakka” Yönelik Olması
434
aaa3. Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemesi
435
aa2. Korunmaya İlişkin Koşullar
436
aaa1. Tehlike ile Korunma Hareketi Arasında Nedensellik Bağının Olması
436
aaa2. Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkanının Bulunmaması
436
aaa3. İşlenen Fiil ile Tehlikenin Ağırlığı Arasında Oran Bulunması
437
aaa4. Tehlikeye Göğüs Germe Yükümlülüğünün Bulunmaması
437
a3. Zorunluluk Hali ve Meşru Savunmanın Karşılaştırılması
438
ccc. Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilir Heyecan, Korku ya da Telaş Nedeniyle Aşılması (m.27/2)
439
ddd. Cebir–Şiddet–Tehdit
443
bb. Kusurluluğu Etkileyen Haller
447
a2. Haksız Tahrikin Uygulama Koşulları
448
aa1. Tahriki Teşkil Eden Fiil Haksız Bir Fiil Olmalıdır
448
aa2. Haksız Fiil Failde Hiddet veya Şiddetli Elem Etkisi Meydana Getirmelidir
453
aa3. Suç, Haksız Fiilin Oluşturduğu Hiddet ve Şiddetli Elem Etkisi Altında İşlenmelidir
454
aa4. Suç, Tahriki Oluşturan Haksız Eylemi Gerçekleştiren Kimseye Karşı İşlenmelidir
456
a3. Haksız Tahrikin Varlığının Sonucu
460
a4. Haksız Tahrikle İlgili Olarak Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
462
a2. Suçun Maddi Unsurlarında Hata
467
aa1. Suçun Konusunda Hata
468
aa2. Nedensellik Bağında Hata
471
aa3. Suçun Maddi Unsurlarında Hatanın Sonuçları
471
a3. Suçun Nitelikli Unsurlarında (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerde) Hata
472
a4. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait Koşulların Varlığında Hata
474
aa2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata
475
aaa1. Hukuka Uygunluk Sebebinin Varlığında Hata
475
aaa2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Koşullarında Hata
476
aa3. Kusurluluğu Kaldıran ya da Azaltan Nedenlerde Hata
480
a7. Haksızlık Bilincinin Bulunmaması (Haksızlık Hatası)
485
III. UNSURLARIN DIŞINDA KALAN VE CEZALANDIRILMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR (TİPİKLİK DIŞINDA BULUNAN HUSUSLAR)
488
C. Cezalandırılabilme Şartları
490
2. Cezalandırılabilme Şartlarının Özelliklerinden Çıkan Sonuçlar
491
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
§1. TEŞEBBÜS AŞAMASINDA KALMIŞ SUÇLAR
495
II. TEŞEBBÜSÜN CEZALANDIRILMASININ NEDENİ
496
III. TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI
497
A. Ön Şart: Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması
497
B. Suç İşleme Kastının Varlığı (Suç, Kasten İşlenen Suçlardan Olmalıdır)
499
C. Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak
499
D. Failin İşlemeyi Kastettiği Suçu Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlayamaması
505
IV. TEŞEBBÜS HALİNDE VERİLECEK CEZANIN BELİRLENMESİ
507
V. İŞLENEMEZ SUÇA TEŞEBBÜS (ELVERİŞSİZ TEŞEBBÜS)
509
C. Yeni Objektif Teori (Tehlike Teorisi)
511
VI. TEŞEBBÜSTE ÖZELLİK GÖSTEREN DİĞER HALLER
516
VII. GÖNÜLLÜ VAZGEÇME
517
III. TAKSİRİN HUKUKİ ESASI
522
IV. TAKSİRİN ÇİFTE FONKSİYONU ÖĞRETİSİ
524
V. TAKSİRİN UNSURLARI
526
A. Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması
526
B. Hareketin İradi Olması–Neticenin İstenmemiş Bulunması
526
C. Özen Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemiş Olması
527
D. Neticenin Öngörülebilir Olması
528
E. Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Varlığı
529
VII. BİLİNÇLİ TAKSİR–BİLİNÇSİZ TAKSİR
533
VIII. TAKSİRLİ SUÇLARA İŞTİRAK
538
IX. TAKSİRLİ SUÇLARDA VERİLECEK CEZANIN BELİRLENMESİ
539
X. TAKSİRLİ SUÇLARDA HAKSIZ TAHRİK
540
XI. CEZA SORUMLULUĞUNUN KALKMASI
541
§3. İHMALİ HAREKETLE İŞLENEN SUÇLAR
544
II. GERÇEK İHMALİ SUÇLAR
544
III. GERÇEK OLMAYAN İHMALİ SUÇLAR
545
§4. NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLAR
550
II. TERİM–KAVRAM–TANIM–ÇEŞİTLERİ–KOŞULLARI
551
III. NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞAN SUÇLARIN ANAYASAYA AYKIRILIĞI SORUNU
558
SUÇLULARIN ÇOKLUĞU: FAİLLİK VE İŞTİRAK
§3. SUÇA KATILANLARIN SORUMLULUĞU KONUSUNDAKİ SİSTEMLER
563
§4. TCK’NIN KABUL ETTİĞİ SİSTEM
565
II. FAİLLİK VE ŞERİKLİK AYRIMI BAKIMINDAN İLERİ SÜRÜLEN TEORİLER
566
1. Şekli Objektif Teori
566
2. Maddi Objektif Teori
566
A. Birlikte (Müşterek) Faillik
567
2. TCK Anlamında Birlikte (Müşterek) Faillik
569
B. Dolayısıyla (Dolaylı) Faillik (m. 37/2)
573
IV. SUÇ ORTAKLIĞI (ŞERİKLİK)
575
A. Suç Ortaklığının Koşulları
575
1. Birden Çok Kişi (Fail) Tarafından Yapılan ve Aralarında Nedensel Bağlantı Bulunan Birden Çok Hareketin Varlığı (Objektif Koşul)
575
2. Suça Katılma Kastı (İştirak İradesi) (Sübjektif Koşul)
575
B. Suç Ortaklığı Halleri
576
b. Azmettirmede Ağırlatıcı Sebep (m.38/2)
577
c. Muhbir Suç Ortağı (m.38/3)
578
a. Suç İşlemeye Teşvik Etmek
580
b. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirmek
580
c. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunacağını Vaat Etmek
581
d. Suçun Nasıl İşleneceği Hususunda Yol Göstermek
581
e. Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak
581
f. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırmak
581
V. BAĞLILIK KURALI: KARAR VERİLEN SUÇUN İŞLENMESİ
582
B. Karar Verilenden Başka Bir Suçun İşlenmesi
584
C. Nitelikli Hallerin (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerin) Suç Ortaklarına Etkisi Sorunu
585
2. Nitelikli Hallerin (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerin) Suç Ortaklarına Etkisi Konusundaki Görüşümüz
588
VI. ÖZGÜ SUÇLARDA İŞTİRAK (TCK m.40/2)
590
VII. İŞTİRAK HÂLİNDE İŞLENEN SUÇLARDA GÖNÜLLÜ VAZGEÇME
590
VII. İŞTİRAKE TEŞEBBÜSÜN MÜMKÜN OLUP OLMAYACAĞI SORUNU
592
SUÇLARIN BİRLEŞMESİ (SUÇLARIN İÇTİMAI)–
YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
§1. SUÇLARIN BİRLEŞMESİ (SUÇLARIN İÇTİMAI) KAVRAMI
593
B. Bileşik Suç Olarak Kabul Edilemeyen Haller
598
1. Aynı Suçun Birden Fazla İşlenmesi
600
2. Aynı Suçun Değişik Zamanlarda İşlenmesi
602
3. Bir (Aynı) Suç İşleme Kararı (Suç İşleme Kararının Tekliği)
604
4. Mağdurun Aynı (Tek) Kişi Olması
607
D. Zincirleme Suçun Varlığının Sonuçları
609
E. Zincirleme Suç Hükmünün Uygulanamayacağı Suçlar
609
F. Aynı Suçun Birden Fazla Kişiye Karşı Tek Bir Fiille İşlenmesi (Aynı Nev’iden Fikri İçtima)
610
1. Suç Tekliği Görüşü
614
2. Suç Çokluğu Görüşü
614
2. Birden Fazla Farklı Suçun Oluşması (Kanunun Değişik Hükümlerinin İhlali)
619
§2. YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
622
§1. CEZA KAVRAMI VE CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI
629
II. CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI
629
A. Mutlak Teori: Cezanın Ödetme (Kefaret) Amacı
630
B. Önleyici Teori: Cezanın Önleyici (Önleme) Amacı
631
§2. CEZANIN NİTELİKLERİ
633
§4. CEZA KANUNUNDA YER ALAN YAPTIRIMLAR
635
1. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası
636
2. Müebbet Hapis Cezası
638
3. Süreli Hapis Cezası
639
b. Kısa Süreli Hapis Cezası ve Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
639
aa. Kısa Süreli Hapis Cezası
639
bb. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
640
aaa. Terim–Hukuki Nitelik
640
ccc. Seçenek Yaptırıma Çevirmenin Koşulları
641
ddd. Seçenek Yaptırıma Çevirmenin Talebe Bağlı Olup Olmadığı Sorunu
643
eee. Çevirme Zorunluluğu
644
ggg. Çevirmeye Konu Yaptırımlar
647
a1. Adli Para Cezasına Çevirme
647
aa1. Aynen İade, Suçtan Önceki Hale Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme
647
aa2. Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
650
aa3. Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
651
aa4. Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklanma
653
aa5. Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma
653
aa6. Çevrilen Ceza ve Tedbirlere Uymamanın Yaptırımı
655
aa7. Önlemin Değiştirilmesi
655
cc. Özel İnfaz Usulleri (CGTİHK m.110)
656
2. Para Cezasına İlişkin Sistemler
665
3. TCK’da Para Cezası
666
4. Adli Para Cezasının İnfazı (TCK m.52/4, CGTİHK m.106)
670
a. Adli Para Cezasının İnfaz Şekli
670
b. Adli Para Cezasının İnfaz Usulü
670
c. Adli Para Cezasının Ödenmemesi
671
d. Hapse Çevirme Yasağı
673
II. GÜVENLİK TEDBİRLERİ
673
B. TCK’da Yer Alan Güvenlik Tedbirleri
677
1. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma
677
bb. Benzer Kavramlarla Mukayese
691
d. Müsaderenin Çeşitleri
692
aa. Eşya Müsaderesinin Çeşitleri ve Koşulları
694
aaa. Suçla İlgili Eşyanın Müsaderesi (TCK m. 54/1 ve 3)
694
bbb. Suç Teşkil Eden Eşyanın Müsaderesi (TCK m.54/4)
696
bb. Eşdeğer Müsaderenin Koşulları (TCK m. 54/2)
697
cc. Kazanç Müsaderesi (TCK m.55)
697
bbb. Kazanç Müsaderesinin Koşulları
697
dd. Kaim Değerlerin Müsaderesinin Koşulları
701
C. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
703
1. Danışmanlık Tedbiri (Yön. m.12)
704
2. Eğitim Tedbiri (Yön. m.13)
705
3. Bakım Tedbiri (Yön. m.14)
706
4. Barınma Tedbiri (Yön. m.15)
707
5. Sağlık Tedbiri (Yön. m.16)
708
D. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri
709
E. Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular
710
a. Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Verilen Hükmün Kesinleşmiş Olması
712
b. Yeni Bir Suçun İşlenmesi
714
5. Tekerrürün Sonuçları
717
6. Mükerrirler Hakkında Verilen Denetimli Serbestlik Kararının İnfazı
718
7. Özel Tehlikeli Suçlular
718
G. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri
724
3. Hakimin Takdir Yetkisi
727
§5. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
727
I. CEZANIN BELİRLENMESİ
728
B. Ceza Türünün Belirlenmesi
729
C. Temel Cezanın Belirlenmesi
729
2. Cezanın Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Hususlar
732
a. Suçun İşleniş Biçimi
732
b. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçlar
733
c. Suçun İşlendiği Zaman ve Yer
733
d. Suçun Konusunun Önem ve Değeri
734
e. Meydana Gelen Zarar ve Tehlikenin Ağırlığı
734
f. Failin Kast veya Taksire Dayalı Kusurunun Ağırlığı
736
g. Failin Güttüğü Amaç ve Saiki
738
h. Kriterlerin Genel Değerlendirmesi
738
3. Olası Kast ve Bilinçli Taksirin Dikkate Alınması
739
4. Nitelikli Hallerin Varlığı
740
D. Sonuç Cezanın Belirlenmesi
745
E. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırlarının Aşılmaması
745
F. Cezanın Hesaplanması
747
1. Hapis Cezasının Hesaplanması
747
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması
747
G. Cezaların İçtimaı (Birleştirilmesi)
748
2. Cezaların İçtimaı Sistemleri
749
3. Cezaların İçtimaı Kuralları
749
4. İçtima Kurallarını Uygulama Yetkisi
751
II. CEZANIN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
752
A. Cezanın Bireyselleştirilmesi Kavramı
752
B. Cezanın Bireyselleştirilmesi Araçları
752
1. Takdiri İndirim Nedenleri
752
c. Mahsup Hükümlerinin Uygulanış Şekli
760
d. Adli Kontrol ve Mahsup
761
e. Yurtdışında Geçen Sürenin Mahsubu
762
f. Şahsi Hürriyeti Sınırlama Sonucu Geçirilmiş Sürenin Hapsen Tazyik Yaptırımından Mahsup Edilebilip Edilemeyeceği Sorunu
762
3. Hapis Cezasının Ertelenmesi
762
aa. İşlenen Suçtan Dolayı Verilecek Ceza Hapis Cezası Olmalı ve Belli Ağırlıkta Bulunmalıdır
765
bb. Sanık Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmalıdır
767
cc. Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması Gerekir
768
d. Ertelemenin Koşula Bağlanması
770
e. Ertelemenin Denetime Tabi Tutulması: Denetimli Serbestlik
772
bb. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler
773
cc. Uzman Kişinin Görevlendirilmesi ve Görevleri
774
f. Ertelemenin Sonucu
775
g. Ertelemenin Düşmesi
775
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER
§2. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER
781
I. SANIĞIN VEYA HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ
781
C. Cumhurbaşkanınca Af
787
1. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar
791
2. Çocuk Tarafından İşlenen Suçlarda Dava Zamanaşımı
792
3. Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi
793
b. Yeniden Yargılamayı Gerektiren Hallerde Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi
795
c. Lehe Hükmün Belirlenmesi ve Uygulanması Amacıyla Yapılan Yargılama Bakımından Dava Zamanaşımı
798
4. Dava Zamanaşımı Süresinin Başlaması
799
b. Bazı Suçlar Bakımından Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Özel Düzenlemeler
801
aa. Birden Çok Evlilik ve Hileli Evlenme Suçu (TCK m.230/1, 2, 3)
801
bb. İftira Suçu (TCK m.267)
801
5. Dava Zamanaşımının Durması
801
d. TCK Dışındaki Bazı Kanunlarda Zamanaşımının Durmasına İlişkin Hükümler
805
aa. Uzlaştırma (CMK m.253 – 255)
805
bb. Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi (CMK m.171/2 vd.)
805
cc. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (CMK. m.231/5 vd.)
805
dd. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Çocuk Hakkında Açılacak Kamu Davasının Ertelenmesi (ÇKK m.19)
806
ee. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (ÇKK m.23)
806
ff. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu Bakımından Geri Bırakma (m.20)
806
gg. Bankacılık Kanunu Bakımından Dosyanın Bilirkişiye Tevdii (m.165)
806
6. Dava Zamanaşımının Kesilmesi (TCK m.67/3)
807
a. Kesilme Halinde Dava Zamanaşımının Uzaması
809
b. Dava Zamanaşımının Kesilmesinin Şeriklere Etkisi
810
2. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Halinde Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti
811
3. Farklı Türde Cezalar İçeren Hükümlerde Ceza Zamanaşımı Süresinin Değerlendirilmesi
812
4. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kısalması
812
5. Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlaması
813
a. Hükmün Kesinleşmesi
813
b. İnfazın Herhangi Bir Sebeple Kesilmesi
814
6. Ceza Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar
815
7. Ceza Zamanaşımının Durması
816
8. Ceza Zamanaşımı ve Hak Yoksunlukları
816
9. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi
817
10. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri
818
b. Hükmün İnfazı İçin Tebligat Yapılması
818
c. Hükmün İnfazı Amacıyla Yakalama Yapılması
819
d. Mahkumun Yeni Bir Suç İşlemesi
820
11. Kesilmenin Etkisi
820
12. Ceza Zamanaşımının Sonuçları
821
D. Müsadere Zamanaşımı
821
E. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması
822
IV. ŞİKAYETTEN VAZGEÇME
822
B. Önödeme Usulünün Uygulanacağı Suçlar
825
§3. DAVA VEYA CEZANIN DÜŞMESİNİN ETKİSİ
829
KOŞULLU SALIVERİLME – ADLİ SİCİL VE
HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
§1. KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLA SALIVERME–MEŞRUTEN TAHLİYE)
831
A. Hükmedilmiş Cezanın Bir Süre Çekilmiş Olması
831
III. KOŞULLU SALIVERİLMEYE KARAR VERECEK MAKAM
837
IV. KOŞULLU SALIVERİLME YASAĞI
838
V. DENETİM SÜRESİ–DENETİMLİ SERBESTLİK
839
A. Uzman Kişi Görevlendirme
841
B. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler
841
C. Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması
845
1. Geri Alınmayı Gerektiren Haller
845
2. Geri Alınmanın Sonucu
847
3. Geri Almaya Karar Verecek Makam
847
D. Koşullu Salıverilmenin Sonucu
847
§2. ADLİ SİCİL VE HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
848