TANIMLAR VE TEMEL KAVRAMLAR
§ 1. YAPAY ZEKANIN TANIMI, TÜRLERİ, TARİHÇESİ, ETİĞİ VE REGÜLASYON ÇALIŞMALARI
27
I. YAPAY ZEKANIN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE TEKNİK BOYUTU
27
A. Yapay Zekanın Tanımı
27
B. Yapay Zekanın Özellikleri
33
C. Yapay Zeka ile Robot Kavramları Arasındaki İlişki
36
2. Robot Türleri ve Tıbbi Robotlar
38
3. Yapay Zeka–Robot İlişkisi
41
D. Yapay Zekanın Öğrenme ve Çıktı Elde Etme Yöntemleri
42
1. Makine Öğrenmesi/ Yapay Öğrenme (Machine Learning– Artificial Learning) Yöntemi
43
a. Gözetimli Öğrenme (Supervised Learning)
49
b. Gözetimsiz Öğrenme (Unsupervised Learning)
51
d. Pekiştirmeli Öğrenme
54
2. Derin Öğrenme (Deep Learning) Yöntemi
56
3. Yapay Sinir Ağları (Artificial Neural Network)
60
4. Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing) Yöntemi
63
II. YAPAY ZEKANIN TÜRLERİ
66
A. Basit (Zayıf–Dar) Yapay Zeka (Artificial Narrow Intelligence)
67
B. Genel (Güçlü) Yapay Zeka (Artificial General Intelligence)
68
C. Süper Yapay Zeka (Artificial Super Intelligence)
69
III. YAPAY ZEKANIN TARİHÇESİ
70
B. Yapay Zekanın Gelişiminde Önemli Tarihi Aşamalar
73
A. Yapay Zeka Etiğinin Tanımı, Özellikleri ve Gereklilikleri
79
B. Yapay Zeka Etiğine İlişkin Tehlikeler ve Sorunlar
89
1. Yapay Zekanın Önyargıya, Ayrımcılığa ve Sağlık Hizmetlerinde Eşitsizliğe Yol Açma Tehlikesi
89
2. Yapay Zekanın Şeffaflık Sorunları
93
a. Yapay Zekanın Kara Kutu (Black Box) Sorunu
95
b. Yapay Zeka Sistemine Yönelik Müdahalelerin ve Düşmanca Saldırıların (Adversarial Attacks) Yol Açtığı Sorunlar
100
c. Açıklanabilir (Explainable) Yapay Zeka Modeli Oluşturamamaktan Kaynaklı Şeffaflık Sorunları
102
V. YAPAY ZEKAYA İLİŞKİN REGÜLASYON ÇALIŞMALARI
104
A. ABD Hukukunda Yapay Zekaya İlişkin Regülasyon Çalışmaları
104
B. Avrupa Birliği Hukukunda Yapay Zekaya İlişkin Regülasyon Çalışmaları
109
2. Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasası (European Union Artificial Intelligence Act– AI Act)
116
a. AB Yapay Zeka Yasası’nda Kabul Edilemez Riskli Bulunan Yasak Yapay Zeka Sistem ve Uygulamaları
120
aa. Bilinçaltı, Kasıtlı Manipülatif veya Aldatıcı Teknikler Kullanan Yapay Zeka Uygulamaları
121
bb. Kişinin Belli Zaaflarından Birini İstismar Eden Yapay Zeka Uygulamaları
123
cc. Sosyal Davranış ve Kişilik Özelliklerine Göre Değerlendirmeye veya Sınıflandırmaya Yol Açan Yapay Zeka Uygulamaları
125
dd. Suç İşleme Riskini Değerlendiren veya Tahmin Eden Yapay Zeka Uygulamaları
126
ee. Yapay Zeka Destekli Bazı Yüz Tanıma Sistem ve Uygulamaları
127
ff. İşyerleri ve Eğitim Kurumlarında Kullanılan Yapay Zeka Destekli Duygu Tanıma Sistem ve Uygulamaları
127
gg. Biyometrik Kategorizasyon Sistem ve Uygulamaları
128
b. AB Yapay Zeka Yasası’na Göre Yüksek Riskli Yapay Zeka Uygulamaları
131
c. AB Yapay Zeka Yasası’na Göre Şeffaflık Riski (Transparency Risk) / Sınırlı Risk İçeren Yapay Zeka Uygulamaları
139
d. AB Yapay Zeka Yasası’na Göre Asgari (Minimum) Risk Taşıyan Yapay Zeka Uygulamaları
141
e. AB Yapay Zeka Yasası’nın Kişisel Verilerin Daha Çok İşlenmesine Yönelik Düzenlemesi
142
C. Türkiye’de Yapay Zekaya İlişkin Regülasyon Çalışmaları
142
D. Yapay Zekaya İlişkin Geliştirilen Uluslararası Standartlar
145
§ 2. KİŞİSEL VERİ, KİŞİSEL SAĞLIK VERİSİ, ÜST VERİ (META DATA), BÜYÜK VERİ (BİG DATA), NESNELERİN İNTERNETİ (INTERNET OF THINGS) KAVRAMLARI
146
I. KİŞİSEL VERİ VE KİŞİSEL SAĞLIK VERİSİ KAVRAMLARI VE TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARI TARAFINDAN İŞLENEBİLEN BAZI KİŞİSEL VERİ TÜRLERİ
146
A. Kişisel Veri Kavramı ve Kişisel Verilerin Özellikleri
149
1. Genel Olarak Veri ve Bilgi Kavramları
149
2. Kişisel Verinin Tanımı, Kapsamı ve Özellikleri
151
B. Özel Nitelikte Kişisel Veriler ve Kişisel Sağlık Verileri
162
1. Özel Nitelikte Kişisel Veriler
162
2. Kişisel Sağlık Verileri
165
C. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları Tarafından İşlenebilen Bazı Önemli Kişisel Veri Türleri
172
1. Biyometrik Veriler
172
II. ÜST VERİ (METADATA) VE BÜYÜK VERİ (BIG DATA) KAVRAMLARI VE YAPAY ZEKA İLE İLİŞKİSİ
187
A. Üst veri (Metadata) Kavramı ve Yapay Zeka İlişkisi
188
B. Büyük Veri (Big Data) Kavramı ve Yapay Zeka İlişkisi
190
YAPAY ZEKANIN TIBBİ KULLANIM ALANLARI
§ 1. SAĞLIĞIN KORUNMASINDA VE KORUYUCU HEKİMLİK HİZMETLERİNDE KULLANILAN YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
199
§ 2. HASTALIKLARIN TEŞHİSİ İÇİN KULLANILAN YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
202
I. TEŞHİSE, ERKEN TEŞHİSE VE HASTALARI DÜZENLİ TAKİP ETMEYE YÖNELİK YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
203
B. Kanser Hastalıklarında Kullanılan Yapay Zeka Uygulamaları
206
C. Kardiyolojik Hastalıklarda Kullanılan Yapay Zeka Uygulamaları
210
D. Covid 19 Pandemisi Döneminde Kullanılan Yapay Zeka Uygulamaları
211
II. TEŞHİS İÇİN GEREKLİ TIBBİ TETKİKLERİ YAPMAK, YORUMLAMAK VE KARAR VERMEK İÇİN KULLANILAN YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
215
§ 3. HASTALIKLARI TEDAVİYE YARDIMCI YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
219
§ 4. CERRAHİ ALANLARDA KULLANILAN YAPAY ZEKA UYGULAMALARI VE ROBOTİK CERRAHİ
221
II. YAPAY ZEKA TABANLI ROBOTİK CERRAHİ UYGULAMALARI
223
§ 5. FİZYOTERAPİ VE NÖROLOJİ ALANINDA YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
228
§ 6. ORTOPEDİ ALANINDA YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
231
§ 7. İLAÇ ENDÜSTRİSİNDE VE KLİNİK ARAŞTIRMALARDA YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
233
§ 8. YAŞLI, HASTA VE BEBEK BAKIMINDA YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
236
§ 9. HASTANE İÇ İŞLEYİŞİNDE VE TIP EĞİTİMİNDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
242
§ 10. ELEKTRONİK SAĞLIK (E–HEALTH), MOBİL SAĞLIK (M–HEALTH) VE TELETIP UYGULAMALARI
248
I. ELEKTRONİK SAĞLIK (E–HEALTH) KAVRAMI VE UYGULAMALARI
248
II. MOBİL SAĞLIK (M–HEALTH) KAVRAMI VE UYGULAMALARI
252
III. TELE–TIP KAVRAMI VE UYGULAMALARI
259
§ 11. NESNELERİN İNTERNETİ (IoT–INTERNET OF THINGS) VE TIBBİ NESNELERİN İNTERNETİ (IoMT–INTERNET OF MEDİCAL THİNGS) UYGULAMALARI
262
I. NESNELERİN İNTERNETİ (INTERNET OF THINGS) KAVRAMI
262
II. SAĞLIK SEKTÖRÜNDE NESNELERİN İNTERNETİ– TIBBİ NESNELERİN İNTERNETİ (INTERNET OF MEDICAL THINGS) KAVRAMI VE UYGULAMALARI
264
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI BAKIMINDAN
YAPAY ZEKA VE TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
§ 1. YAPAY ZEKA VE TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK SORUNLAR
271
I. YAPAY ZEKA İLE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI ARASINDAKİ İLİŞKİ
271
II. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINDA YAPAY ZEKAYLA BAĞLANTILI SORUNLAR
273
A. Veri Madenciliği ve Veri/Web Kazıma Sorunu
274
1. Veri Madenciliği Sorunu
274
2. Veri/Web Kazıma Sorunu
277
B. Algoritmik Çıkarım ve Tahminler ile Kümelenme Etkisi (Aggregation Effect) Sorunu
280
C. Kara Kutu (Black Box) Sorunu
282
D. Otomatik Karar Alan Bir Sisteme Tabi Tutulma Sorunu
285
E. Profilleme (Profil Çıkarma–Profiling) Sorunu
288
F. Büyük Veri Kullanımına İlişkin Sorunlar
292
§ 2. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİ: KAVRAMLAR, İLKELER VE HUKUKİ DÜZENLEMELER
298
I. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNE İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR
299
A. Kişisel Veri İşleme Kavramı
299
B. Veri Sorumlusu Kavramı
303
C. Veri İşleyen Kavramı
310
D. İlgili Kişi Kavramı
314
II. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER
315
B. Kişisel Verilerin İşlenmesine İlişkin KVKK’de Yer Alan Temel İlkeler
320
1. Hukuka ve Dürüstlük Kuralına Uygun Olma İlkesi
321
2. Doğru ve Gerektiğinde Güncel Olma İlkesi
322
3. Belirli, Açık ve Meşru Amaçlar İçin İşlenme İlkesi
326
a. Belirli ve Açık Amaçlar İçin İşlenme
326
b. Meşru Amaçlar İçin İşlenme
332
4. Amaçla Bağlılık ve Ölçülülük İlkesi (İşlendikleri Amaçla Bağlantılı, Sınırlı ve Ölçülü Olma)
334
b. Yapay Zeka ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları Bakımından Amaçla Bağlılık ve Ölçülülük İlkesi
337
c. Ölçülülük İlkesinin Gerçekleştirilmesinde Mahremiyet/Gizlilik Odaklı Tasarım (Privacy By Design) ve Mahremiyet Odaklı Varsayılan Ayar (Privacy by Default)
340
bb. Yapay Zeka Sistemlerinde ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında Mahremiyet/Gizlilik Odaklı Tasarım (Privacy By Design) ve Mahremiyet Odaklı Varsayılan Ayar (Privacy by Default)
344
d. Amacın Değişmesi Halinde Amaçla Bağlılık ve Ölçülülük İlkesinin Uygulanması
346
5. İlgili Mevzuatta Öngörülen veya İşlendikleri Amaç İçin Gerekli Olan Süre Kadar Muhafaza Edilme İlkesi
350
b. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları Bakımından
353
III. ÖZEL NİTELİKLİ KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINA YÖNELİK HUKUKİ DÜZENLEMELER VE TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
355
A. Özel Nitelikli Verilerin İşlenme Koşulları ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları
355
2. Kişisel Sağlık Verilerinin Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında İşlenmesine Yönelik Bazı İlkeler
361
b. Genetik Verilerin İşlenmesine İlişkin İlkeler
363
3. Özel Nitelikte Kişisel Verilerin Açık Rıza Koşuluyla İşlenmesi ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları
366
a. Açık Rızanın Tanımı ve Unsurları
366
aa. Rızanın Belirli Bir Konuya İlişkin Olması
368
bb. Rızanın Bilgilendirmeye Dayanması
369
cc. Rızanın Özgür İradeyle Açıklanması
371
b. Açık Rıza Şartına İlişkin Hukuki Düzenlemeler
375
c. Açık Rızanın Şekli ve Açık Rıza Verme Ehliyeti
378
aa. Açık Rızanın Şekli
378
bb. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında Açık Rızanın Şekline İlişkin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
379
4. Açık Rıza Verme Ehliyeti
383
a. Açık Rızanın Geri Alınması
386
b. Kişisel Sağlık Verileri ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları Açısından Açık Rızanın Değerlendirilmesi
389
5. Kanunlarda Açıkça Öngörülme Halinde Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenmesi
392
6. Fiili İmkansızlık Nedeniyle Rıza Açıklanamayan veya Hukuken Geçerli Rıza Verilemeyen Hallerde Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenmesi
393
7. İlgili Kişinin Kendisinin Alenileştirdiği Durumda Özel Nitelikte Kişisel Verilerin İşlenmesi
395
8. Bir Hakkın Tesisi, Kullanılması veya Korunması İçin Zorunlu Olması Halinde Özel Nitelikte Kişisel Verilerin İşlenmesi
397
9. Kamu Sağlığını İlgilendiren veya Diğer Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi, Planlaması Yönetimi ve Finansmanına İlişkin Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında Özel Nitelikte Verilerin İşlenmesi
398
a. Sır Saklama Yükümlülüğü Altında Bulunan Kişiler veya Yetkili Kurum ve Kuruluşlar Tarafından İşlenme
400
b. Kamu Sağlığının Korunması ve Diğer Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi, Planlaması Yönetimi ve Finansmanı Amacıyla Gerekli Olma
403
c. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında Sağlık Personelinin Kişisel Verilere Erişimi
406
B. Kişisel Sağlık Verilerinin ve Diğer Kişisel Verilerin Aktarılması ve Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları
408
1. Kişisel Verilerin Yurt İçindeki Aktarımı
408
2. Kişisel Verilerin Yurt Dışına Aktarımı
413
a. Aktarım Yapılacak Ülke Hakkında Yeterlilik Kararı Bulunması
416
b. Yeterlilik Kararı Bulunmaması Halinde Kanunda Yer Alan Güvencelerin Sağlanması
417
c. Kanunda Yer Alan Arızi Hallerden Birinin Varlığı
421
§ 3. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA KİŞİSEL VERİLERİ İŞLENEN İLGİLİ KİŞİNİN HAKLARI VE VERİ SORUMLUSUNUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
424
I. İLGİLİ KİŞİNİN HAKLARI
424
A. Kendisiyle İlgili Herhangi Bir Kişisel Verinin İşlenip İşlenmediğini Öğrenme Hakkı
425
B. İşlenen Kişisel Verilere İlişkin Bilgi İsteme Hakkı
426
C. Kişisel Verilerin İşlenme Amacına ve Amacına Uygun Kullanıma İlişkin Bilgi Talep Etme Hakkı
430
D. Kişisel Verilerin Aktarıldığı Üçüncü Kişileri Öğrenme Hakkı
430
E. Eksik veya Yanlış Kişisel Verilerin Düzeltilmesini İsteme Hakkı
431
F. Kişisel Verilerin Silinmesini, Yok Edilmesini veya Anonim Hale Getirilmesini İsteme Hakkı
433
1. Silme, Yok Etme ve Anonim Hale Getirme Kavramları
433
a. Silme ve Yok Etme Kavramları
433
b. Anonim Hale Getirme Kavramı
436
2. Hakkın Kullanımına İlişkin Düzenlemeler ve Kişisel Sağlık Verileri Bakımından Değerlendirilmesi
440
1. Kişisel Verilerin İşlenmesine İtiraz
446
2. Kişisel Verilerin Tıbbi Yapay Zeka Uygulamaları ve Diğer Münhasıran Otomatik Sistemler Yoluyla Analizine ve İşlenmesine İtiraz
447
H. Tazminat Talebinde Bulunma Hakkı
454
I. İlgili Kişinin Kişisel Verilere İlişkin Taleplerinin Yerine Getirilmesi ve Kişisel Verileri Koruma Kuruluna Şikayet Hakkı
456
1. Veri Sorumlusuna Başvuru Prosedürü
456
II. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA VERİ SORUMLUSUNUN KİŞİSEL VERİ GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
460
III. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA VERİ SORUMLUSUNUN AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
462
B. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarına İlişkin Bilgilendirme/Aydınlatma
470
IV. TIBBİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARINDA VERİ SORUMLUSUNUN KİŞİSEL VERİLERİ SİLME, YOK ETME VEYA ANONİM HALE GETİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
480
A. Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi veya Anonim Hale Getirilmesi Yükümlülüğüne İlişkin Hukuki Düzenlemeler
480
B. Yükümlülüğün Yerine Getirilmesine İlişkin Süre
484
C. Tıbbi Yapay Zeka Uygulamalarında Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi, Anonim Hale Getirilmesine İlişkin Sorunlar
485
1. Açık Sağlık Verileri ve Veri Güvenliği
487
2. Anonimleştirmeye İlişkin Teknik Sorunlar
487
3. Genetik Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi, Anonim Hale Getirilmesine İlişkin Sorunlar
493
V. Veri Sorumluları Siciline Kayıt Yükümlülüğü
494