§ 1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. GENEL OLARAK SENET VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
25
II. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI
29
1. Senet (Kıymetli Evrak Senettir)
30
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması (Kıymetli Evrakta Hak ve Senet Birbirine Sıkı Sıkıya Bağlıdır)
33
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar
34
III. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ
37
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir
37
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır
39
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır
39
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır
39
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir
39
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir
40
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır
40
IV. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu)
41
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi
42
B. Sözleşme (Akit) Teorisi
43
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi
43
V. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ
45
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden)
45
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri)
45
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri)
45
4. Diğer Eşya Hukuku Senetleri
46
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden)
47
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak
47
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari, İhbari) Kıymetli Evrak
47
C. Devir Şekilleri Bakımından (Hak Sahibinin Belirlenme Şekli Bakımından)
47
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments)
48
b. Eksik Nama Yazılı Senetler
49
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri
51
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak
52
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order)
52
b. Emre Yazılı Senetlerin Devri
53
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer)
53
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından
55
2. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak
56
3. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak
56
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak
56
2. Kamu Güvenine Sahip Olan Senet
57
3. Kamu Güvenine Sahip olmayan Senet
57
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak
58
VI. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ/DÖNÜŞTÜRÜLMESİ)
58
B. Tür Değiştirme Çeşitleri
58
1. Kanun Gereği Tür Değişimi
59
§ 2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI
63
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ
64
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar
64
1. Senet Metninden Doğan Def’iler
64
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar
65
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar
66
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar
68
§ 3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER
75
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
77
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
77
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
79
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI
80
(TİCARİ SENETLER– COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI
81
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme
81
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler
82
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması
82
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri
82
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil
82
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve KAMBİYO SENETLERİNDE BEDELSİZLİK MESELESİ
88
A. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Kavramlar
88
B. Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik Meselesi
89
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE)
92
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği
92
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları)
93
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları
93
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri
94
aa. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi
94
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği
99
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış Sayılan Kayıt ve Şartlar
99
ccc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar
100
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı
101
ç. Lehtar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı)
102
e. Düzenleyenin İmzası
103
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar
104
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları
105
3. İsteğe Bağlı Unsur– Vade
106
aa. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler
107
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
107
cc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler
107
çç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
108
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi
108
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi
109
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Kambiyo Senedi
110
1. Cironun Hukuki Niteliği
112
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı
117
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları
118
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre
124
aa. Cironun Kayıt ve Şarta Bağlanmaması
124
bb. Cironun Çizilmemiş Olması
125
cc. Cironun Yasaklanmamış Olması
125
bbb. Cironun Düzenleyen Tarafından Yasaklanması
125
ccc. Cironun Lehtar ve Cirantalar Tarafından Yasaklanması
125
b. Cironun Yapılabileceği Süre
126
a. İsteğe Bağlılık Kuralı
129
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller
129
aa. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması
129
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması
129
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması
130
ccc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması
130
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller
130
bb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller
130
aaa. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler
130
bbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler
131
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller
131
aaa. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması
131
bbb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması
131
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu
132
1. Tanımı, Hukuki Niteliği ve Avalde Eşin Rızası Sorunu
133
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği
133
b. Avalde Eşin Rızası Sorunu
134
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi
135
a. Vadeden Önce Ödeme
139
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii
140
b. Poliçe Bedelinin Tevdii
141
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları
141
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler
141
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
142
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
142
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları
143
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi
143
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli
144
cc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği
144
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi
145
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu
146
d. Protestodan Muafiyet Halleri
146
aa. Kanuni Muafiyet Halleri
147
aaa. Poliçe Borçlusunun İflası
147
bbb. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan)
147
bb. İradi Muafiyet Halleri
148
aaa. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller
148
bbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller
148
f. Müracaat Hakkının Düşmesi
150
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı
150
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı
150
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı
151
I. Poliçede Araya Girme
152
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
153
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı
153
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
154
a. Zamanaşımını Kesen Haller
154
b. Zamanaşımını Durduran Haller
154
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri
155
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası
155
2. Poliçede Karşılığın Devri
157
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası)
159
b. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri
159
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm
159
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE)
160
C. Bononun Şekli Şartları
162
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları
163
a. Türkçe Olarak veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi
163
b. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi
163
c. Lehtar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı)
164
ç. Düzenleme (Keşide) Tarihi
165
d. Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası
165
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları
166
4. Bononun İhtiyari Şekli Şartları
167
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar
169
bb. Muacceliyet kaydı
169
C. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı
170
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli
171
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu
172
3. Beyaz Bono, Hatır Bonosu ve Teminat Bonosu
172
2. Bonoda Cironun Süresi
174
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi
175
G. Bono Bedelinin Ödenmesi
176
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
177
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
178
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı
179
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması
180
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri
181
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı
181
5. Araya Girerek Ödeme
182
İ. Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası
182
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası
182
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış
183
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi
184
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği
185
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği
186
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması
186
ç. Çekin Havale Niteliği
187
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği
188
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi
189
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki
190
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli
190
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı
192
1. Çek Düzenleme Koşulları
192
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı
193
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri
194
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler
194
aa. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri
194
bb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri
194
Ç. Çekte Şekil Şartları
194
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale
195
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı
195
7. Düzenleyenin İmzası
197
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası
197
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri
199
1. Lehtarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması
199
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması
200
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri
200
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek
200
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi
205
2. Çekin Ödenmesi ile İlgili Bazı Özel Durumlar
205
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi
205
bb. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek
206
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi
206
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi
207
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi
207
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi
208
e. Garantili Çek ve Ödenmesi
208
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi
209
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları
210
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti
210
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı
211
aa. Hukuki Sorumluluk
211
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar
212
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi
213
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri
214
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti, Bankanın Sorumluluğu ve Gecikme Cezası
219
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü
221
5. Karşıksız Çeklerde Ceza Sorumluluğu (Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu)
222
b. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Unsurları
222
c. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
223
ç. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Fail
223
d. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Cezai Yaptırımlar ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı
224
e. Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Yaptırımları Kaldıran Haller (Etkin Pişmanlık ve Çek düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması)
226
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT)
229
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları
230
B. Varantın Şekil Şartları
230
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar
231
1. Yapılamayacak İşlemler
231
2. Malın Geri Alınması
232
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali
233
Yararlanılan Kaynaklar
235