POZİTİF HUKUK KAYNAKLARI
ix
GİRİŞ………………………………………………………………………
1
§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN ÖNEMİ, KONUSU, GELİŞİMİ VE KAYNAKLARI
1
I. Borçlar hukukun önemi
2
II. Borçlar hukukunun konusu
3
III. Borçlar hukukunun gelişimi
3
IV. Borçlar Hukuku alanındaki yeni düzenlemeler ve “İkinci Kuşak Borçlar Kanunları”
5
2. Yeni “soft law” kuralları
6
3. “Birinci ve ikinci kuşak Medeni Kanunlar”
7
V. Borçlar hukukunun kaynakları
10
1. Türk Borçlar Kanunu
10
2. Türk Borçlar Kanunu ile Türk Medeni Kanunu arasındaki ilişki
11
BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
13
§ 2. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMLARI İLE BORCUN ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜMLERİ
13
I. Borç ve borç ilişkisi
14
2. Borç ilişkisinden doğan kişisel haklar ve nesnel haklar
14
1. Borç ilişkisinin «organizma» niteliği
17
2. Borç ilişkisinin doğuşuna ilişkin bazı özellikler
19
3. Borç ilişkisinin “göreceli (nisbi) karakteri”
22
III. Borcun çeşitli görünümleri
25
1. Doğal (eksik) borçlar
25
2. Parça borçları ve çeşit borçları
27
4. Para borcu ve faiz borcu
30
1. İçeriğine göre: olumlu olumsuz edimler
36
2. Sürelerine göre edimler
38
BORÇ İLİŞKİLERİNİN DOĞUŞU
39
§ 4. GENEL OLARAK BORÇLARIN DOĞUŞ KAYNAKLARI
39
§ 5. HUKUKİ MUAMELELER
42
I. Hukuki fiiller içinde hukuki muamelelerin yeri
43
1. Genel olarak “hukuki fiiller”
43
2. Hukuka uygun filler
43
II. Hukuki muamele kavramı
45
2. Tanımı, öğeleri ve önemi
45
III. Hukuki muamelelerin çeşitleri
47
IV. Bir taraflı ve çok taraflı hukuki muameleler
47
1. Bir taraflı hukuki muameleler
48
2. Çok taraflı hukuki muameleler
48
V. Sağlararası hukuki muameleler ve ölüme bağlı hukuki muameleler
50
1. Sağlararası hukuki muameleler
50
2. Ölüme bağlı hukuki muameleler
50
VI. Borçlandırıcı muameleler ve tasarruf muameleleri
50
2. Borçlandırıcı muamelenin ve tasarruf muamelesinin hukuki bağımsızlığı
51
VII. Kazandırma ve kazandırıcı muameleler
53
1. Kazandırma ve kazandırıcı muamele kavramları
53
2– Kazandırmanın hukuki nedeni (causa)
54
3. Kazandırmanın nedene bağlılığı ve soyutluğu
55
SÖZLEŞME KAVRAMI VE ÇEŞiTLİ GÖRÜNÜMLERİ
57
§ 6. SÖZLEŞME KAVRAMI, SÖZLEŞMELERİN ÇEŞİTLERİ,
57
SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI
57
III. Sözleşme özgürlüğü ve görünümleri
60
2. Borçlar hukukunda sözleşme özgürlüğünün çeşitli görünümleri
61
3. Ekonomik ve teknolojik gelişmelerin sözleşme özgürlüğü üzerine etkileri: “iltihaki sözleşmeler ve standart sözleşmeler”
66
IV. Sözleşme özgürlüğünün sınırları
68
1. Hukuka aykırılık ve “kanuna karşı dolan”
69
2. Kamu düzenine aykırılık
70
3. Kişilik hakkına aykırılık: “boğazlama sözleşmeleri”
71
6. Sözleşme konusunun olanaksızlığı
75
7. Sözleşme özgürlüğünün yargısal revizyon yoluyla sınırlanması
76
§ 7. SÖZLEŞMENİN KURULMASI
78
2. Öneri ve Öneriye Çağırma
80
5. Öneride bulunanın ölümü ve muamele ehliyetsizliğinin öneri üzerine etkisi
84
6. Önerinin geri alınması
85
1. Kabul beyanın özellikleri
86
2. Kabul beyanının yapılış tarzı
86
IV. Sözleşmenin kurulduğu ve hüküm doğurduğu anlar
88
V. İradelerin uygunluğu
90
1. İradelerin uyuşması
90
2. İradeler arasında uyuşmazlık
90
VI. Sözleşmenin elektronik yoldan kurulması
92
2. Çeşitli hukuk düzenlerinde elektronik sözleşmeler: Sözleşmenin e–posta yoluyla kurulması
92
VII. Yeni sözleşme türleri
96
1. Akıllı sözleşmeler (Smart Contracts)
96
2. “Paketi ya da ambalajı açmak veya yırtmak suretiyle kurulan sözleşmeler” (shrinkwrap contracts) ve “tıklama yapmak suretiyle kurulan sözleşmeler” (clickwrap contracts)
97
§ 8. SÖZLEŞMENİN YORUMU, SÖZLEŞME BOŞLUKLARININ DOLDURULMASI VE SÖZLEŞMENİN YENİ KOŞULLARA UYARLANMASI
99
II. Sözleşmedeki boşlukların doldurulması
103
III. Sözleşmenin değişen koşullara uyarlanması (clausula rebus sic stantibus)
103
§ 9. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ
105
II. Şeklin yararları ve sakıncaları
106
2. Şeklin sakıncaları
106
III. Şeklin çeşitleri
107
1. Amaçları bakımından
107
2. Kaynakları bakımından
108
3. Yapılış tarzına göre
108
IV. Belirli şekillerde yapılmaları öngörülen muamelelerin değiştirilmesi ve ortadan kaldırılması
113
1. Belirli bir şekilde yapılması gereken muamelelerin değiştirilmesi
113
2. Belirli bir şekilde yapılması gereken muamelelerin ortadan kaldırılması
114
V. Şekil kurallarına aykırılığın sonuçları
114
1. Borçlar hukuku alanında
114
2. Aile ve miras hukuklarında
115
§ 10. SOYUT BORÇ SÖZLEŞMELERİ
116
II. Soyut borç sözleşmesinin görünümleri
117
III. Soyut borç sözleşmesinin koşulları
117
1. Bir sözleşmenin varlığı
118
2. Sözleşmenin yazılı şekilde yapılması
118
3. Sözleşmenin borç nedenini göstermemesi
118
4. Borç nedeninin ahlaka ve hukuka aykırı olmaması
118
IV. Soyut borç sözleşmesinin hükümleri
119
2. Alacaklı bakımından hükümleri
119
3. Borçlunun korunması
119
§ 11. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ VE “CULPA IN
121
I. Sözleşme görüşmeleri ve “culpa in contrahendo”
122
2. c.i.c.’nin hukuki niteliği
123
3. Ulusal hukukların c.i.c.’e yönelik yaklaşımları
123
4. c.i.c. sorumluluğunun kurulmasına ilişkin koşullar
126
II.Sözleşmeler hukukuna ilişkin uluslararası çalışmalar: “Softlaw”dac.i.c.
127
1. “Unidroit İlkeleri 2016”da c.i.c.
127
2. “Avrupa Sözleşme Hukuku İlkeleri”nde (PECL) c.i.c.
129
3. “Ortak Referans Çerçevesi Tasarısı”nda (DCFR) c.i.c.
130
§12. ÖNSÖZLEŞMELER, OPSİYON SÖZLEŞMELERİ VE DİĞERANLAŞMALAR 132
II. Opsiyon sözleşmeleri
134
III. Çerçeve Sözleşmeler
135
IV.Anlayış Belgesi veya Niyet Mektubu (MoU), Anlaşma Belgesi (MoA),Centilmen Anlaşmaları (Gentleman’s Agreement) ve El Sıkışma suretiylevarılan anlaşmalar
135
§13. GENEL İŞLEM KOŞULLARI (GİK/GİŞ) VE GİK ALTINDAKURULAN SÖZLEŞMELER
138
2. Alman hukukundaki yeni gelişmeler
140
3. Diğer hukuk düzenlerinde GİK’lere ilişkin düzenlemeler
141
II. Türk hukukunda GİK
142
2. Kavram ve özellikleri
143
3. Kapsamı: Yürürlük denetimi
144
4. Yorumlanması: Yorum denetimi
144
İRADEYİ SAKATLAYAN NEDENLER
147
§ 14. HUKUKİ MUAMELERDE İRADE VE İRADENİN AÇIKLANMASI
147
I. İç irade ve iradenin açıklanması
147
2. İç irade ile açıklanmış iradenin (beyan) uygunluğu
147
II. Açıklanmış iradenin değerlendirilmesi: Güven Teorisi
148
III. İç İrade ile açıklanmış irade arasındaki uygunsuzluk
149
§ 15. İÇ İRADE İLE AÇIKLANAN İRADE ARASINDA İSTENEREK YARATILAN UYGUNSUZLUK
151
II. Taraflardan birinin isteği ile yaratılan uygunsuzluk
152
1. Ciddi olmayan açıklamalar
152
III. İki tarafın isteği ile yaratılan uygunsuzluk: Muvazaalı muameleler
153
4.Мuvazaalı muameleler ve inançlı muameleler
161
§ 16. İÇ İRADE İLE AÇIKLANAN İRADE ARASINDA İSTENMEYEREK MEYDANA GELEN UYGUNSUZLUK: YANILMA
166
II. Yanılmaya ilişkin ayrımlar
168
III. Esaslı yanılma durumları
170
1. Sözleşmenin niteliğinde yanılma
170
2. Sözleşmenin konusunda yanılma
170
4. Belirli nitelikleri olan kişide yanılma
171
V. Esaslı yanılmanın hüküm ve sonuçları
174
1. Sözleşmenin askıda olması
174
2. Sözleşmenin geçerli kılınması
175
VI. Yanılmayı öne sürme hakkının sınırlanması
176
VII. Karşı tarafın korunması
177
1. Zararı giderimin koşulları
177
2. Zararı giderimin kapsamı
177
17. İÇ İRADE İLE AÇIKLANAN İRADE ARASINDA HUKUKA AYKIRI DIŞ ETKİLERLE YARATILAN UYGUNSUZLUKLAR: ALDATMA VE KORKUTMA
178
HUKUKİ MUAMELELERİN GEÇERSİZLİĞİ
185
§ 18. HUKUKİ MUAMELELERİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ
185
1. Sağlararası (inter vivos) hukuki muamelelerde,
186
2. Ölüme bağlı (mortis causa) hukukî muamelelerde
187
2. Hükümsüzlük nedenleri
188
3.Нükümsüzlüğün sonuçları
189
4. Hükümsüzlüğün bazı özel görünümleri
189
5. Hükümsüz muamelelerin onaylanması
191
6. Hükümsüz muamelenin başka bir muameleye dönüştürülmesi: Çevirme
192
III. İptal kabiliyeti
193
2. Çeşitli görünümleri
193
TEK TARAFLI HUKUKİ MUAMELELERDEN DOĞAN BORÇLAR
195
§ 19. İLAN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME
195
II. İlan yoluyla ödül sözü verme: tanımı, görünümleri ve hukuki niteliği
197
III. İlan yoluyla ödül sözü vermenin (vaad) koşulları
198
1. Söz vermeye (vaad) ilişkin koşullar
198
2. Ödüle ilişkin koşullar
198
3. Edime ilişkin koşullar
198
IV. İlan yoluyla ödül sözü vermenin hükümleri
199
1. İlan yoluyla ödül sözü verme bakımından
199
2. Ödüllü yarışmalar bakımından
200
V. İlan yoluyla yapılan ödül sözünün geri alınması
200
2. İyi inançlı kişilerin korunması: masrafların ödenmesi
201
HUKUKİ MUAMELELERDE TEMSİL İLİŞKİLERİ
203
II. Temsilin çeşitleri
205
III – Doğrudan doğruya temsil
207
1. Temsil yetkisinin verilmesi
209
2. Temsil yetkisinin şekli
210
3. Temsil yetkisi verme ehliyeti
210
4. Temsil yetkisinin kapsamı
211
5. Temsil yetkisinin soyutluğu ve bağımsızlığı
212
6. Temsil yetkisinin geri alınması
214
7. Temsil yetkisinin sona ermesi
215
V. Temsil ilişkilerinde özel durumlar
217
1. Temsilcinin kendi yerine bir başkasını geçirme yetkisi
217
2. Temsilcinin kendi kendisiyle sözleşme yapması
218
3.–Bir sözleşmenin taraflarının aynı temsilci tarafından temsil edilmesi
219
VI. Yetkisiz temsil ve temsil yetkisinin aşılması
219
2. Temsil yetkisinin aşılması
222
BORÇLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
225
§ 21. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞMELER
225
II. Üçüncü kişi yararına sözleşmenin görünümleri
227
1. Üçüncü kişi yararına eksik sözleşmeler
227
2. Üçüncü kişi yararına tam sözleşmeler
228
§ 22. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENME
233
II. Başkasının fiiilini üstlenmenin koşulları
234
1. Bir üstlenmenin varlığı
234
2.Üstlenmenin konusunun başkasının fiili ya da edimi olması
234
III. Başkasının fiilini üstlenmenin hükümleri
235
IV.Üçüncü kişinin fiilini üstlenmenin komşu kavramlardan ayırtedilmesi
235
1. Kefalet sözleşmesinden ayırt edilmesi
235
2. Borcun üstlenilmesinden ayırt edilmesi
236
BORÇ İLİŞKİLERİNDE ÖZEL DURUMLAR
237
§ 23. KOŞULA BAĞLI BORÇLAR
237
1. Geciktirici koşul ve bozucu koşul
238
2. Olumlu koşullar ve olumsuz koşullar
240
3. Rastlantısal koşullar, iradî koşullar ve karma koşullar
240
III. Koşulun geçerliliği
241
1. Koşula bağlılığı kabul etmeyen hukuki muameleler
241
2. Olanaksız koşullar
242
IV. Koşulun hükümleri
243
1. Geciktirici koşula bağlı muamelelerde
243
2. Воzucu koşula bağlı muаmelelerde
244
V. Koşulun gerçekleşmesi
245
1.Koşulun gerçekleşmesi
245
2. Koşulun gerçekleşmemesi
246
3. Koşulun gerçekleşmiş sayılması
246
§ 24. BAĞLANMA PARASI VE CAYMA PARASI
247
§ 25. SÖZLEŞME CEZASI (CEZA KOŞULU)
250
II. Sözleşme cezasının öğeleri
253
1. Bir «asıl borcun varlığı»
253
2.Sözleşme cezasının bağımsız ve ekonomik değertaşıyan bir edim olması
253
3.“Asıl borç” ile “sözleşme cezası” arasında bir “asıl borç–bağlı borçilişkisi”nin bulunması
253
4.Sözleşme cezasının, sağlararası bir hukukî muamele ile belirlenmesi
254
III. Sözleşme cezasının türleri ve sonuçları
254
1. Seçimlik sözleşme cezaları
254
2. Sözleşmenin yerine getirilmesine eklenen sözleşme cezası
255
3. İfayı engelleyen sözleşmе сеzаlаrı
255
IV. Sözleşme cezasının miktarı
255
2. Sözleşme cezasının indirilmesi
256
V. Sözleşme cezasına illşkin diğer sorunlar
257
1. Ek bir tazminat istenebilmesi
257
2.Sözleşme cezasına ilişkin hükümlerin örneksemeyoluyla uygulanması
257
ALACAKLI VE BORÇLULARIN ÇOKLUĞU
259
§ 26. BORÇ İLİŞKİSİNDE ALACAKLI ve BORÇLUNUN
259
I. Borç ilişkisinde alacaklıların birden fazla olması
260
1. Вölümsel alaсak hakları
260
2. Elbirliği ile istenebilecek alacak hakları
261
3. Bölünemeyen bir borca ilişkin alacaklar
261
4. Dayanışmalı (müteselsil) alacaklar: (bkz. aşağıda § 27 I)
262
II. Borç lişkisinde borçluların birden çok olması
262
3. Birden çok borçlunun, bölünemeyen bir borçla yükümlü olması
264
4.Çeşitli hukukî nedenlerden dolayı birden çok kişinin sözleşme dışısorumluluğu
265
5. Dayanışmalı borçlar (bkz. aşağıda § 27 I)
265
27. DAYANIŞMALI ALACAKLAR ve BORÇLAR
266
I. Dayanışmalı (müteselsil) alacaklılık
267
2. Dayanışmalı alacakların doğumu
267
3. Dayanışmalı alacakların hükümleri
268
II. Dayanışmalı (müteselsil) borçluluk
269
2. Dayanışmalı borçların doğuşu
269
III. “Soft law” olarak “Ortak Referans Çerçevesi Tasarısı” (DCFR) 276
1. Borçluların çokluğu
276
2. Alacaklıların çokluğu ve alacaklılar arasında dayanışma
280
BORÇ İLİŞKİSİNDE ALACAKLI ve BORÇLUNUN DEĞİŞMESİ 283
I. Alacağın devri kavramı, özellikleri ve çeşitleri
284
II. Alacağın devrinin konusu
287
1. Devredilebilen alacaklar
287
2. Devredilemeyen alacaklar
289
III. Alacağın devrinin kapsamı
290
2.Alacağa bağlı (yan, fer’i) haklar
290
IV. Alacağın devrinin sonuçları
291
1. Alacağı devreden ile borçlu arasındaki ilişki
291
2. Alacağı devralan ile borçlu arasındaki ilişki
293
3. Devreden ile devralan arasındaki ilişki
296
V. “Soft law” olarak “Ortak Referans İlkeleri Tasarısı” (DCFR)
298
§ 29. BORCUN ÜSTLENİLMESİ
305
1. Borcun üstlenilmesi
306
2.–Alacağın devri ve borcun üstlenilmesi
308
II. Borcun üstlenilmesinde çeşitli görünümler
309
1. Borçtan kurtarma vaadi ya da ifayı üstlenme sözleşmesi: İç üstlenme sözleşmesi
309
2.Gerçek anlamda borcun üstlenilmesi: Dış üstlenme sözleşmesi
309
3.Borca katılma: Birlikte borç üstlenme
309
4.Bir malvarlığının veya bir işletmenin üstlenilmesi (devralınması)
310
III. İç üstlenme sözleşmesi: Borçtan kurtarma vaadi ya da ifanın yüklenilmesi
310
IV. Dış üstlenme sözleşmesi: Gerçek anlamda borcun üstlenilmesi
312
2. Borcun üstlenilmesi sözleşmesinin kuruluşu
313
3.– Borcun üstlenilmesi sözleşmesinin sonuçları
316
V. Borca katılma ve birlikte borç yüklenme
319
VI. “Soft law” olarak “Ortak Referans Çerçevesi Tasarısı”nın (DCFR) çözümleri
320
§ 30. SÖZLEŞMENİN DEVRİ, BİR MALVARLIĞI VEYA İŞLETMENİN DEVREDiLMESİ VE İKİ İŞLETMENİN BİRLEŞMESİ
323
II. Bir malvarlığının ya da bir işletmenin üstlenilmesi ve iki işletmenin birleşmesi
325
2. Bir malvarlığı veya işletmenin devri
326
3. İki işletmenin birleşmesi
328
HAKLI BİR NEDENE DAYANMAYAN ZENGİNLEŞMELERDEN DOĞAN BORÇLAR
329
§ 31. NEDENSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR
329
II. Nedensiz zenginleşmenin koşulları
333
2. Yoksullaşma (zarar)
333
4. Zenginleşmenin haklı bir nedene dayanmaması
333
III. Haklı nedene dayanmayan zenginleşmeleri doğuran olgular
334
1. Bir edim sonucunda ortaya çıkan zenginleşmeler
334
2.Zenginleşenin, yapmaya hukuken mezun olmadığı bir eylemin yapılmasısonucunda zenginleşme
336
3. Üçüncü kişinin eyleminden doğan zenginleşmeler
336
4. Doğal olaylar sonucu ortaya çıkan zenginleşmeler
336
IV.Nedensiz zenginleşme davasının konusu, kapsamı, tarafları vehukuki niteliği
337
1. Nedensiz zenginleşme davasının konusu
337
2. Geri vermenin kapsamı
337
3. Nedensiz zenginleşme davasında davalı
341
4.Nedensiz zenginleşme davasının hukukî niteliği ve başka davalarlayarışması
342
5.Nedensiz zenginleşme davasında zamanaşımı süresi ve sürekli savunuolanağı
343
V. Nedensiz zenginleşme davasının açılamayacağı durumlar
344
1. Eksik borçların ödenmesi
344
2. Каzаndırıcı zаmanaşımı veya iyi inançla mülkiyetin kazanılması
344
3. Belli bir sürenin geçirilmesi
345
4. Hukuka veya ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla bir şey verilmesi
345
VI. “Soft law” olarak “Ortak Referans Çerçevesi Tasarısı”nın (DCFR) çözümleri
345
1.Temel kural: Haksız zenginleşme
345
2. Bir zenginleşme ne zaman haksızdır
346
3. Zenginleşme ve zarara uğrama (Enrichment and disadvantage)
347
4. Atfetme (atıf: Attribution)
347
5. Zenginleşmenin geri verilmesi (Reversal of enrichment)
349
6. Savunular (Defences)
351
7. Diğer hukuk kurallarıyla ilişki (Relation to other legal rules)
351