İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE
 
GETİRİLMESİNİN GENEL ÇERÇEVESİ
 
I. İŞ–YAŞAM DENGESİ KAVRAMI VE KAPSAMI 
 
19
A. Üst Bir Kavram Olarak İş–Yaşam Dengesi 
 
19
B. İş–Yaşam Dengesi Kavramının Ortaya Çıkmasını Etkileyen Nedenler 
 
24
1. Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Çalışma Yaşamına Etkisi 
 
24
2. İstihdamda Cinsiyetler Arası Eşitliğin Sağlanması ve Ayrımcılıkla Mücadele 
 
31
3. Doğum Oranlarının Düşmesi ve Nüfusun Yaşlanması 
 
36
4. Teknolojik Gelişmelerin Çalışma Yaşamına Etkisi 
 
39
C. İş ve Aile Yaşamı Uyumu Kavramının Tercih Edilmesi 
 
41
II. İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASININ İŞ HUKUKUNDAKİ YERİ 
 
42
A. İş Hukukunda Ailenin Konumu 
 
42
B. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Hukuki Kaynaklar 
 
45
1. Uluslararası Kaynaklar 
 
45
a. Avrupa Konseyi Belgeleri 
 
46
aa. Avrupa Sosyal Şartı 
 
46
bb. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 
 
49
b. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) 
 
52
c. Avrupa Birliği Belgeleri 
 
54
aa. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 
 
55
bb. Avrupa Birliğinin İşleyişine İlişkin Antlaşma 
 
57
cc. Avrupa Sosyal Haklar Sütunu 
 
60
dd. Avrupa Birliği Direktifleri 
 
64
aaa. 19/1158 sayılı Ebeveynler ve Bakım Verenler İçin İş– Yaşam Dengesine İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi 
 
66
bbbb. Direktif’in Konu Bakımından Kapsamı 
 
69
cccc. Direktif’in Kişi Bakımından Kapsamı 
 
72
dddd. Direktifte Yer Alan Koruma Hükümleri 
 
73
(i) İzinden Önceki İşe Geri Dönme İmkânı 
 
73
(ii) Ailevi Yükümlülükler Sebebiyle Ayrımcılık Yasağı 
 
74
(iii) Feshe Karşı Koruma 
 
76
(iv) Direktifeki Hükümlere Aykırılık Halinde Yaptırımlar 
 
77
ccc. İstihdamda Eşit Muameleye İlişkin Direktifler 
 
80
ddd. 2003/88 sayılı Çalışma Süreleri Direktifi 
 
83
eee. 19/1152 sayılı Şeffaf ve Öngörülebilir Çalışma Koşulları Direktifi 
 
85
fff. 97/81 Sayılı Kısmi Süreli Çalışma Direktifi 
 
86
d. Uluslararası Çalışma Örgütü Belgeleri 
 
87
aa. 156 Sayılı Aile Sorumlulukları Olan İşçiler Sözleşmesi 
 
87
bb. 183 Sayılı Analığın Korunması Hakkında Sözleşme 
 
88
cc. 111 Sayılı İş ve Meslekte Ayrımcılık Sözleşmesi 
 
89
dd. 165 sayılı Aile Yükümlülükleri Olan İşçiler Hakkında Tavsiye Kararı 
 
90
2. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Ulusal Kaynaklar 
 
91
aa. Alman Hukukunda Yasal Düzenlemeler 
 
92
bb. Türk Hukukundaki Yasal Düzenlemeler 
 
99
b. İşyeri Düzeyinde İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumu 
 
104
c. Toplu İş Sözleşmeleri/Sendikalar Düzeyinde İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumu 
 
106
d. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Aile Politikalarının Yeri 
 
109
İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE GETİRİLMESİ KAPSAMINDA İZİN HAKLARI
 
I. ÇOCUĞUN DOĞUMU ile BAĞLANTILI İZİN HAKLARI 
 
113
2. Karşılaştırmalı Hukukta Analık İzni 
 
114
a. Analık İzninin Baba Olan İşçilere Tanınması 
 
114
b. Alman Hukukunda Analık İzni 
 
118
c. Diğer Ülkelerde Analık İzni 
 
121
3. Türk Hukukunda Analık İzni 
 
123
a. Analık İznine İlişkin Yasal Çerçeve 
 
123
aa. İş Kanununda Analık İzni 
 
124
bb. Analık İzni Kapsamının Kişi Bakımından Genişletildiği Haller 
 
128
b. 5510 sayılı Kanun ile Analık Sigortasından Faydalanma 
 
130
aa. Geçici İş Göremezlik Ödeneği 
 
131
c. Kadın İşçinin İş ve Aile Uyumunun Sağlanmasına Bir Öneri: Analık İzninin Sağ Doğum Dışındaki Gebelik Kayıplarına Genişletilmesi 
 
134
2. 19/1158 sayılı Direktif ile Getirilen Babalık İznine İlişkin Esaslar 
 
145
3. Karşılaştırmalı Hukukta Babalık İzni 
 
149
4. Türk Hukukunda Babalık İzni 
 
150
2. 19/1158 sayılı Direktif Kapsamında Getirilen Ebeveyn İznine İlişkin Esaslar 
 
155
3. Karşılaştırmalı Hukukta Ebeveyn İzni 
 
159
a. Avrupa Birliği Adalet Divanının Ebeveyn İznine İlişkin Öngördüğü Esaslar 
 
159
b. Alman hukukunda Ebeveyn İzni 
 
162
bb. Ebeveyn İzin Hakkının Kullanımı 
 
166
cc. Kısmi Süreli Çalışmanın Yapılması 
 
168
c. Diğer Ülkelerde Ebeveyn İzni 
 
171
4. Türk Hukukunda Ebeveyn İzni 
 
173
b. Yarım Çalışma İzni 
 
174
c. Ücretsiz İzin Hakkı 
 
180
d. Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş Hakkı 
 
183
aa. Kısmi Süreli Çalışmaya İlişkin Koşullar 
 
184
aaa. Ebeveynlere İlişkin Koşullar 
 
184
bbbb. Ebeveynlerin Her İkisinin de Çalışıyor Olması 
 
186
bbb. Çocuğa İlişkin Koşullar 
 
190
bb. İşçinin Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş Talebi ve Kapsamı 
 
192
cc. İşçinin Talepte Bulunmasının Hüküm ve Sonuçları 
 
195
aaa. Kural: İşverenin Onayına Bağlı Olmaksızın Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş 
 
195
bbb. İstisna: İşverenin Onayı Olmaksızın Kısmi Süreli Çalışma Yapılamayacak İşler 
 
198
dd. Kısmi Süreli Çalışmadan Tam Süreli Çalışmaya Geçilmesi 
 
200
ee. Ara Sonuç: Türk Hukukunda İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması Amacıyla Ebeveyn İzninin Yeniden Düzenlenmesi 
 
201
D. Süt İzni (Besleme İzni/Emzirme İzni) 
 
203
2. Karşılaştırmalı Hukukta Süt İzni 
 
204
a. Alman Hukukunda Süt İzni 
 
204
b. Diğer Ülkelerde Süt İzni 
 
206
3. Türk Hukukunda Süt İzni 
 
206
b. İşçinin İş ve Aile Yaşamının Uyumlu Hale Getirilmesi Açısından Değişiklik Önerisi: Süt İzninin Kapsamının Genişletilmesi 
 
210
II. AİLE ÜYELERİNİN BAKIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ ile BAĞLANTILI İZİN HAKLARI 
 
211
A. Uzun Süreli Bakım Hizmetleri ve Kapsamı 
 
211
1. Bakım İzni Kavramı ve 19/1158 sayılı Direktifin Getirdiği Esaslar 
 
215
2. Karşılaştırmalı Hukukta Bakım İzni 
 
218
a. Alman Hukukunda Bakım İzni 
 
218
b. Diğer Ülkelerde Bakım İzni 
 
227
3. Türk Hukukunda Bakım İzni 
 
230
C. Bakım Yükümlülükleri Olan İşçiler İçin Ek İzin Hakları 
 
235
2. Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 
 
236
a. 19/1158 sayılı Direktif ile Getirilen Esaslar 
 
236
b. Karşılaştırmalı Hukukta Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 
 
238
c. Alman Hukukunda Acil Durumlara İlişkin Ek İzin Hakları 
 
239
d. Türk İş Hukukunda Acil Durumlara İlişkin İzin Hakları 
 
240
İŞÇİNİN İŞ VE AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASI AMACIYLA İŞ İLİŞKİSİNİN DÜZENLENMESİ
 
I. İŞ ve AİLE YAŞAMI UYUMUNUN SAĞLANMASINDA ESNEK ÇALIŞMA ve KAPSAMI 
 
249
A. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Esnekleşmenin Önemi 
 
249
2. İşçinin İş ve Aile Yaşamının Uyumlaştırılmasında Esnek Çalışmanın Özellikleri 
 
251
3. 19/1158 sayılı Direktif Kapsamında Sözleşme Türünde Esnekleşmeye İlişkin Getirilen Esaslar 
 
254
B. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Uygulanabilecek Esnek Çalışma Türleri 
 
260
c. Tele Çalışmanın Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi 
 
266
d. Tele Çalışma ile İş ve Aile Yaşamı Uyumu Arasındaki İlişki 
 
271
e. İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması Amacıyla Tele Çalışmanın Yeniden Düzenlenmesi 
 
274
2. Kısmi Süreli Çalışma 
 
279
b. Alman Hukukunda Kısmi Süreli Çalışma 
 
281
c. Türk Hukukunda Kısmi Süreli Çalışma 
 
285
d. Kısmi Süreli Çalışmanın Türleri 
 
289
aa. Çağrı Üzerine Çalışma 
 
289
cc. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunu Sağlayabilecek Bir Kısmi Süreli Çalışma Örneği: Kısmi Emeklilik Sistemi 
 
297
3. Sıkıştırılmış İş Haftaları 
 
300
5. İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanmasında Diğer Esnek Çalışma Modelleri 
 
310
a. Günlük Çalışma Sürelerinde Esnek Zaman Uygulamaları 
 
311
b. Yıllık Çalışma Süreleri 
 
313
c. Sıfır Saat Sözleşmeleri 
 
315
e. Güvene Dayalı Çalışma 
 
319
C. Çalışma Sürelerinde Esneklik, İşin Düzenlenmesine İlişkin Emredici Kurallar ve İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması 
 
320
III. ÇALIŞMA KOŞULLARI İLE İŞ VE AİLE YAŞAMININ UYUMLU HALE GETİRİLMESİ 
 
328
A. İşyerinin Aile Dostu Olarak Düzenlenmesi 
 
329
2. İşverenin Çocuk Bakımevi/Kreş Açma Yükümlülüğü 
 
330
B. İşyerinde İşçiye Ek İzin İmkânı Sunan Bir Uygulama: Zaman Bankası Hesapları 
 
334
C. Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesi 
 
338
1. Çalışma Sürelerinin Öngörülebilirliği ile İş ve Aile Yaşamı Uyumu Arasındaki İlişki 
 
338
2. Çalışma Sürelerinin Düzensizliğinin Bir Sonucu: İşe Bağlı Stres 
 
340
3. Çalışma Sürelerinde Düzensizliğe Yol Açan Haller 
 
345
a. Fazla Saatlerle Çalışma 
 
346
c. Postalar Halinde Çalışma 
 
360
d. Bekleme (İcap Nöbeti) Süreleri 
 
365