Gelir ve Kurumlar Vergisinde Vergiyi Doğuran Olay: Elde Etme

Gelir ve Kurumlar Vergilerinde

Vergiyi Doğuran Olay: Elde Etme

Dr. Erdinç ALP

GELİR VE KURUMLAR VERGİLERİNDE VERGİYİ DOĞURAN OLAY:

ELDE ETME

SEÇKİN ¦ Vergi & Maliye

Ankara 2025

Akademik ve Mesleki Yayınlar

Gelir ve Kurumlar Vergilerinde Vergiyi Doğuran Olay: Elde Etme

Erdinç ALP

ORCID No: 0000–0002–9287–6223

SEÇKİN ¦ Vergi & Maliye

No: 108

ISBN 978–625–381–105–1

Birinci Baskı: Haziran 2025

Sayfa Tasarımı:

Ömer CANDAN

Kapak Tasarımı:

© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.

Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş’ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.

Satış ve Dağıtım:

Mustafa Kemal Mahallesi 2158. Sokak No:13 Çankaya/ANKARA

T: 0–312–435 30 30 F: 0–312–435 24 72 E: [email protected]

İstanbul Çağlayan Adliyesi Şubesi

D Blok 2. Bodrum Kat No: 5

Çağlayan

T: (212) 240 0015

F: (212) 240 0015

C Blok Zemin Kat No: 29

Kartal

T: (216) 303 11 23

F: (216) 303 11 23

Abide–i Hürriyet Cad. No:183/A

Şişli

T: (212) 234 34 77

F: (212) 231 24 69

Strazburg Caddesi No: 23/B

Sıhhiye

T: (312) 230 52 62

F: (312) 230 52 62

E: [email protected]

Web Sitesi: www.seckin.com.tr

Seçkin Yayıncılık Sertifika No: 45644

Baskı:

Vadi Grafik Ltd. Şti. – Sertifika No: 47479

İvedik Organize Sanayi Bölgesi 1420 Cadde No: 58/1 Yenimahalle / ANKARA – T: (0–312) 395 85 71

Tüm hayatımda olduğu gibi akademik çalışmalarımda da destekleri ile bana güç veren;

sevgili eşim Engin, çocuklarım Sadık Kuzey ve Emek Deniz’e ithaf olunur.

Önsöz

“Gelir ve Kurumlar Vergilerinde Vergiyi Doğuran Olay: Elde Etme” baş–lıklı bu çalışma Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Doktora Programı’nda 22.11.2024 tarihinde danışman hocam Dr. A. Bumin DOĞRUSÖZ ile Prof. Dr. Dilek YILMAZCAN, Prof. Dr. Hakan YAZARKAN, Dr. Başar SOYDAN ve Dr. İrem BERKSOY’dan oluşan jüri önünde savunulan ve oybirliği ile kabul edilen tez çalışmasının kitaplaşmış halidir.

Doktora tezlerinin savunuldukları hali ile yayımlanması ilke olarak ka–bul edilmesinden dolayı kitaplaştırma sürecinde tez içeriğine müdahale edilmemiş, savunulduğu hali ile yayım sürecine hazırlanmış sadece güncel düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

Vergiyi doğuran olay vergi hukukunun en önemli kavramıdır, zira vergi borcunun doğabilmesi ve vergi mükellefiyetinin ortaya çıkabilmesi vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesine bağlıdır. Vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş ise mükellefiyet de doğacak, vergilendirme sürecinin aşamaları olan tarh ve nihayetinde tahsil gerçekleşecek, hatta idare bu konuda yaptırımlar uygulayabilecektir. Vergiyi doğuran olayın gerçekleşmemiş olması halinde ise vergi idaresi bir yaptırıma giremeyecek, girmiş ise mükellefin mülkiyet hakkı başta olmak üzere temel hak ve özgürlüklerine hukuka aykırı müda–haleler gerçekleştirmiş olacaktır. Bu durumda vergiyi doğuran olayın doğru çözümlenmesi vergi hukukunun işleyişi açısından çok önemlidir. Çalışmada Gelir ve Kurumlar vergilerinde vergiyi doğuran olay olan elde etmenin nasıl ve ne zaman gerçekleştiği tespit edilmeye çalışılmıştır.

Çalışmanın ilk bölümünde; “vergiyi doğuran olay kavramı” ile “gelir kavramı” ve gelir ve kurumlar vergilerinde vergiyi doğuran olay olan “elde etme kavramı” kavramsal açıdan ele alınmıştır. İkinci bölümde vergiyi doğuran olay kavramının hukuki çerçevesi belirlenmiş, hukuki niteliği ve vergiyi doğuran olay ile ilgili ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise tez konusunun Gelir ve Kurumlar Vergisi ile daraltılmış olması sebebi ile kavram gelir üzerinden alınan vergiler özelinde incelenmiştir. Bu kapsamda hem tam mükellef–dar mükellef hem de gelir unsurları bağlamında vergiyi doğuran olay olan elde etme kavramı idarenin verdiği özelgeler ve yargı organlarının aldığı kararlar aracılığı ile detaylıca ele alınmıştır.

Tez konusunun belirlenmesinden başlayıp sonlanmasına kadar geçen her aşamada fikirlerini sunan, desteğini her zaman hissettiğim ve öğrencisi olmaktan her zaman gurur duyduğum ve duyacağım hocam, danışmanım Dr. A. Bumin DOĞRUSÖZ’e, tez izleme komitesinde yer alan ve çalışmanın her başlığına katkısı olan Dr. Başar SOYDAN’a, yine tez izleme komitesinde yer alan ve pozitif enerjisi ve bilgi birikimi ile katkılarını esirgemeyen Prof. Dr. Dilek YILMAZCAN’a, savunma jürisinde yer alarak çalışmanın son haline değerli katkılar sunan Prof. Dr. Hakan YAZARKAN ve Dr. İrem BERKSOY’a teşekkürlerimi sunuyorum.

Doktora ders aşamasının son sınav gününde vefat haberini aldığım, acısı içimde bir kor gibi sürekli yanan sevgili kardeşim Ersin Alp’in isminin bu satırlarda geçmesini bir borç biliyor ve kendisini rahmetle anıyorum.

Özellikle uzun süren tez yazım süreci içerisinde kendilerine vakit ayı–ramamama rağmen akademik hayata attığım ilk adımdan itibaren sabre–den, destekleyen ve geleceğe umutla bakmama sebep olan çekirdek aileme, sevgili eşim Engin Alp ve yoğun tempodan dolayı büyüdüklerini bile fark edemediğim çocuklarım Sadık Kuzey Alp ve Emek Deniz Alp’e sonsuz min–net ile teşekkür ediyorum.

Son olarak; tezin kitaplaşma aşamasına katkı sağlayan Seçkin Yayıncılık ailesine, özellikle bitmeyen sorularımı sabırla yanıtlayan Mesut Yıldırım ve kitabın dizgisini gerçekleştiren Ömer Candan’a teşekkür ediyorum.

Ordu–13.05.2025

I. BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE: GELİR,

VERGİYİ DOĞURAN OLAY VE ELDE ETME

II. BÖLÜM

VERGİYİ DOĞURAN OLAYIN HUKUKİ NİTELİĞİ VE

HUKUKSAL ÇERÇEVESİ

III. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE UYGULANAN GELİR VERGİSİ VE

KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN GELİRİN ELDE EDİLMESİ