Tablolar ve Şekiller Listesi
15
ÇEVRE VE EKONOMİ İLİŞKİSİ
1. ÇEVRE, ÇEVRESEL DEĞERLER, KAVRAMLAR VE EKONOMİ İLİŞKİSİ
19
1.1. Çevrenin Tanımı ve Kapsamı
19
1.2. Çevrenin Niteliği
19
1.3. Çevresel Değerler
21
1.3.4. Doğal Kaynaklar ve Koruma Alanları
21
1.3.4.1. Doğal Kaynaklar
21
1.3.4.2. Koruma Alanları
22
1.4. Çevre İle İlgili Kavramlar
22
1.4.1. Ekoloji Kavramı
22
1.4.2. Eko–Sistem Kavramı
23
1.5. Ekoloji Ekonomi İlişkisi
24
1.6. Doğal Kaynaklar, Çevre ve Ekonomi İlişkisi
25
1.7. Temel Ekonomik Kavramlar ve Çevre
27
EKONOMİ BİLİMİYLE İLİŞKİSİ
2. ÇEVRE SORUNLARININ TANIMI, KAPSAMI VE ORTAYA ÇIKIŞ NEDENLERİ
33
2.1. Çevre Sorunlarının Tanımı ve Kapsamı
33
2.2. Çevre Sorunlarının Kaynakları
33
2.3. Çevre Sorunlarının Türleri
34
2.3.3. Toprak Kirliliği
37
2.3.4. Gürültü Kirliliği
39
2.4. Çevre Sorunlarının Nedenleri
40
2.4.1. Nüfus Artışı ve Çevre Sorunları
41
2.4.2. Altyapı, Yerleşme, Kentleşme ve Çevre
43
2.4.3. Tarım, Gıda ve Çevre Sorunları
45
2.4.4. Sanayileşme, Atıklar ve Çevre Sorunları
47
2.5. Çevre Sorunları ve Ekonomi İlişkisi
49
2.5.1. Çevre Sorunlarının Ekonomi Bilimiyle İlişkisi
49
2.5.2. Ekonominin Çeşitli Dalları ve Çevre Sorunları
52
ÇEVRE SORUNLARINA YÖNELİK
EKONOMİK ETKİNLİK KRİTERLERİ
3. ÇEVRE SORUNLARINA YÖNELİK EKONOMİK ETKİNLİK KRİTERLERİ
57
3.1. Pareto Optimalite Kriteri
58
3.2. Sosyal Refah Kriteri
59
3.3. Prodüktivite Kriteri
60
3.4. GSMH ve Genişletilmiş GSMH Kriteri
63
3.5. Dengeli Gelir Dağılımı Kriteri
65
3.6. Sürdürülebilir Kalkınma Kriteri
65
3.7. Kaynak Dağılımı Kriteri
67
MİKRO VE MAKRO EKONOMİK ETKİLERİ
4. ÇEVRE SORUNLARININ MİKRO VE MAKRO EKONOMİK ETKİLERİ
71
4.1. Çevre Sorunlarının Mikro Ekonomik Etkileri
71
4.1.1. Dışsallıklar ve Çevre Sorunları
71
4.1.2. Üretim, Tüketim ve Çevre Sorunları
72
4.1.3. Fayda–Maliyet Analizi ve Çevre Sorunları
75
4.2. Çevre Sorunlarının Makro Ekonomik Etkileri
79
4.2.1. İktisadi Büyüme Üzerine Etkisi
79
4.2.2. İstihdam Üzerine Etkisi
80
4.2.3. Enflasyon Üzerine Etkisi
81
4.2.4. Ödemeler Dengesi Üzerine Etkisi
81
4.2.5. Gelir Dağılımı Üzerine Etkisi
82
EKONOMİK AÇIDAN ÇEVRE POLİTİKALARI
5. EKONOMİK AÇIDAN ÇEVRE POLİTİKALARI
85
5.1. Ekonomik Açıdan Çevre Politikası Kavramı ve Kapsamı
85
5.1.1. Çevre Politikası Kavramı
85
5.1.2. Genel Ekonomi Politikasıyla Çevre Politikası Arasındaki İlişki
86
5.1.3. Ekonomi ve Çevre Politikalarının Entegrasyonu
87
5.1.4. Çevre Sorunlarının Türleri İle İlgili Politikalar
89
5.1.4.1. Hava Kalitesi İle İlgili Politikalar
89
5.1.4.2. Su Kalitesi İle İlgili Politikalar
90
5.1.4.3. Toprak Kalitesi İle ilgili Politikalar
90
5.1.4.4. Gürültünün Azaltılması İle İlgili Politikalar
90
5.1.4.5. Katı Atık Yönetimi İle İlgili Politikalar
91
5.1.4.6. Doğal ve Yapay Kirlilikle İle İlgili Politikalar
91
5.2. Çevre Koruma Politikalarının Esasları
92
5.2.1. Çevre Korumanın Maliyeti ve Paylaşımı
92
5.2.2. Çevre Koruma – Sürekli ve Dengeli Kalkınma
93
5.2.3. Çevre Koruma Politikaları İle İlgili Düzenleme
94
5.2.4. Çevre Eğitimi ve Sosyal Sorumluluk
94
5.3. Çevre Politikalarının Amaçları
95
ARAÇLARI VE YENİ ÇEVRE POLİTİKALARI İÇİNDE
EKONOMİK ARAÇLARIN KULLANILMASI
6. ÇEVRE POLİTİKASININ ARAÇLARI VE YENİ ÇEVRE POLİTİKALARI İÇİNDE EKONOMİK ARAÇLARIN KULLANILMASI
101
6.1. Çevre Politikasının Araçları
101
6.1.1. Vergiler ve Vergi Dışı Araçları
102
6.1.2. Önleyici Ekonomik Politikalarla İlgili Araçlar
102
6.1.3. Tedavi Edici Politikalarla İlgili Araçlar
103
6.1.3.1. Parasal Araçlar
103
6.1.3.2. Kontrol Araçları
104
6.1.3.3. Kültürel Araçlar
104
6.2. Yeni Çevre Politikaları İçinde Ekonomik Araçların Kullanılması
104
6.2.1. Kirleten Öder İlkesi
105
6.2.2. Kullanan Öder İlkesi
106
6.2.3. İhtiyat İlkesi
106
6.2.4. Yerellik İlkesi
107
6.2.5. Kirletme Vergi ve Harçları
107
6.2.8. Kullanıcı Harçları
109
6.2.9. Vergi Teşvikleri
109
6.2.10. Sübvansiyonlar
109
6.2.11. Alınabilir Verilebilir İzinler (Ticareti Mümkün İzinler)
110
6.2.12. Deposito Sistemi
110
6.2.13. Zorlayıcı Teşvikler
110
SEKTÖREL ÇEVRE POLİTİKALARI
7. SEKTÖREL ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI
115
7.2. Madencilik Sektörü
116
DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) VE ÇEVRE POLİTİKALARI
8. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) VE ÇEVRE POLİTİKALARI
129
8.1. WTO, Ticaretin Serbestleştirilmesi ve Çevre
129
8.2. Çevresel Standartlar, Düzenlemeler ve WTO
130
8.3. WTO, Çevre, Ticaret Politikaları ve Çevresel Düzenlemeler
131
8.4. Çevre Politikalarının Ticaret Üzerinde Yarattığı Engeller ve WTO
138
8.4.1. Ürün Standartları
139
8.4.2. Üretim Standartları
140
8.5. GATT Round Görüşmeleri, Çevre ve Ticaret
142
8.6. GATT Round Görüşmeleri Sonrasında Çevre ve Ticaret
144
9. AB VE ÇEVRE POLİTİKALARI
149
9.1. AB’de Ekonomik Açıdan Çevre Politikalarının Kapsamı ve Gelişimi
149
9.1.1. AB Çevre Politikalarının Kapsamı
149
9.1.2. AB Çevre Politikasının Amacı
149
9.1.3. AB Çevre Politikasının İlkeleri
150
9.1.4. AB’de Hukuki Açıdan Çevre Politikalarının Gelişimi
151
9.1.4.1. Tek Avrupa Senedinin Kabulünden Önceki Dönem
151
9.1.4.2. Tek Avrupa Senedinin Kabulünden Sonraki Dönem
153
9.1.4.3. Maastricht Anlaşması Sonrası Dönem
156
9.2. AB’de Sektörel Çevre Politikaları
157
9.3. AB’de Çevre Korumaya Yönelik Uygulamalar, Teşvikler ve Çevre Dostu Ekonomik Araçların Kullanımı
161
9.3.1. Avrupa Birliğinde Çevresel Araçların Uygulanması
161
9.3.2. AB’de Çevre Korumaya Yönelik Teşvikler
163
9.4. AB Ülkelerinde Çevre Dostu Ekonomik Araçların Kullanımı
163
TÜRKİYE’DE ÇEVRE POLİTİKALARI
10. TÜRKİYE’DE ÇEVRE POLİTİKALARI
169
10.1. Türkiye’de Ekonomik Açıdan Çevre Politikalarının Kapsamı ve Gelişimi
169
10.1.1. Türkiye’de Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkış Sebepleri
169
10.1.2. Türkiye’de Çevre Politikasının Kapsamı
171
10.1.3. Türkiye’de Çevre Politikalarının Temel İlkeleri
172
10.1.4. Türkiye’de Çevre Politikalarının Ekonomik ve Mali Yapısı
173
10.2. Kalkınma Planları ve Çevre
174
10.2.1. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı
175
10.2.2. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı
176
10.2.3. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
177
10.2.4. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı
177
10.2.5. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
178
10.2.6. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001–2005)
180
10.2.7. Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007–2013)
181
10.2.8. Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2014–2018)
182
10.3. Türkiye’de Sektörel Çevre Politikaları
184
10.4. Türkiye ve Uluslararası Çevre Politikaları
189
ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE ÇEVRE POLİTİKASI
11. ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE ÇEVRE POLİTİKASI
195
11.1. Uluslararası Kurum ve Kuruluşlar ve Çevre Politikası
195
11.1.1. Birleşmiş Milletler (UN)
195
11.1.1.1. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)
196
11.1.1.2. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)
199
11.1.1.3. Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO)
200
11.1.1.4. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE)
201
11.1.2. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)
202
11.1.3. Kuzey Atlantik Teşkilatı (NATO)
205
11.1.4. Dünya Bankası (WB)
206
11.1.5. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)
206
11.1.6. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİT)
207
11.1.7. Uluslararası Kuruluşların Ortak Çabaları
209
ÇEVRE İLE İLGİLİ ULUSLARARASI
ANLAŞMALAR VE SÖZLEŞMELER
12. ÇEVRE İLE İLGİLİ ULUSLARARASI KONFERANSLAR VE SÖZLEŞMELER
213
12.1. Çevre İle İlgili Uluslararası Konferanslar
213
12.1.1. Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı
213
12.1.2. Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu: Ortak Geleceğimiz Raporu
214
12.1.3. Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı
214
12.1.3.1. Rio Deklarasyonu
214
12.2. Çevre İle İlgili Uluslararası Sözleşmeler
216
12.2.1. Montreal Protokolü
216
12.2.2. Basel Protokolü
217
12.2.3. Londra Kılavuzu
217
12.2.4. Ormanların Korunması Prensipleri Protokolü
218
12.2.5. İklim Değişikliği Üzerine Birleşmiş Milletler Çerçeve Anlaşması
218
12.2.6. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
219
12.2.7. Roterdam Sözleşmesi
220
12.2.8. Stockholm Sözleşmesi
221
12.2.9. Barselona Konvansiyonu
223
12.2.11. Kyoto Protokolü
225
12.2.12. Doha Sözleşmesi
227
13. AB VE TÜRKİYE’DE ÇEVRE İLE İLGİLİ FİNANSMAN KAYNAKLARI
231
13.1. AB’de Çevre İle İlgili Finansman Kaynakları, Destek Mekanizmaları ve Fonlar
231
13.1.1. Avrupa Yatırım Bankası
234
13.1.2. LIFE (Çevre İçin Mali Araç)
235
13.1.3. AB’nin Çevre İle İlgili Fonları
236
13.1.2.1. Yapısal Fon (SF)
236
13.1.2.2. Avrupa Sosyal Fonu (ESF)
238
13.1.2.3. Avrupa Kalkınma Fonu (ERDF)
238
13.1.2.4. Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (EAGGF)
239
13.1.3. AB’nin Diğer Finansal Kaynakları
239
13.2. Türkiye’de Çevre İle İlgili Finansman Kaynakları
240
13.2.1. Çevre Temizlik Vergisi
241
13.2.2. Yatırım Teşvik Sisteminde Çevre Yatırımları
243
13.2.3. Çevre Kirliliğini Önleme Fonu
244
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ÇEVRE
14. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ÇEVRE
249
14.1. Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre
249
14.1.1. Çevre ve Kalkınma İlişkisi
249
14.1.2. Sürdürülebilir Kalkınma ve Ortaya Çıkış Süreci
251
14.1.3. Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı
252
14.1.3.1. Kaynakların Sürdürülebilirliğini Sağlama
252
14.1.3.2. Kaynaktan Kısma/ Kaynağında Azaltmak
252
14.1.4. Sürdürülebilir Kalkınmanın Boyutu
253
14.1.5. Sürdürülebilir Kalkınmanın Özellikleri
255
14.1.6. Sürdürülebilir Kalkınmanın Amaç ve İlkeleri
255
14.1.7. Sürdürülebilir Kalkınmanın Uluslararası Boyutu
257
14.1.8. Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınmanın Boyutu
260