HİLE VE HİLENİN ÖZELLİKLERİ
 
1.1. Hile, Hata Kavramları ve Aralarındaki Farklar 
 
27
1.1.3. Hile İle Hata Arasındaki Farklar 
 
31
1.4. Hilenin Karakteristik Özellikleri 
 
43
1.4.1. Hile Yapan Kişinin Özellikleri 
 
44
1.4.2. Hile Yapılan Firmaların Özellikleri 
 
54
HİLELERİN SINIFLANDIRILMASI
 
2.3.1. Çalışan Hileleri 
 
64
2.3.2. Satıcı Hileleri 
 
67
2.3.3. Müşteri Hileleri 
 
68
2.3.4. Yatırım Hileleri 
 
68
2.3.5. Yönetici Hileleri 
 
70
MUHASEBE MANİPÜLASYONLARI
 
3.1. Muhasebe Manipülasyonları 
 
75
3.2. Muhasebe Manipülasyonu ile Finansal Tablo Hileleri Arasındaki Fark 
 
79
3.3. Muhasebe Manipülasyonunda Kullanılan Yöntemler 
 
84
3.3.1. Kar Yönetimi (Earnings Management) 
 
84
3.3.2. Karın İstikrarlı Hale Getirilmesi (Income Smoothing) 
 
89
3.3.3. Yaratıcı Muhasebe (Creative Accounting) 
 
94
3.3.4. Agresif Muhasebe (Aggresive Accounting) 
 
96
3.2.5. Büyük Temizlik Muhasebesi (Big Bath Accounting) 
 
99
3.4. Muhasebe Manipülasyonu Örnekleri 
 
103
4.1. Finansal Tablo Hileleri Kavramsal Çerçeve 
 
107
4.2. Finansal Tablo Hilelerinde Hile Üçgeni 
 
114
4.2.1. Baskılar / Teşvikler 
 
116
4.2.3. Haklı Gösterme 
 
119
4.3. Finansal Tablo Hilelerinin Sınıflandırılması 
 
120
4.3.1. Zamanlama Farkları 
 
123
4.3.2. Hasılatta Yapılan Hileler 
 
123
4.3.3. Borçlarda ve Giderlerde Yapılan Hileler 
 
123
4.3.4. Varlıkların Uygunsuz Değerlemesi 
 
124
4.3.5. Yetersiz Dipnot Açıklamaları 
 
124
4.4. Finansal Tablo Hileleri Konusunda COSO Raporları ve Sonuçları 
 
125
4.4.1. Finansal Tablolarda Hilelerin En Fazla Yapıldığı Hesaplar 
 
125
4.4.1.1. Bilançonun Aktifinde En Fazla Hile Yapılan Hesaplar 
 
126
4.4.1.2. Finansal Tablo Hilelerinde En Çok Kullanılan Teknikler 
 
128
4.4.2. Finansal Tablo Hileleri Sonucunun Üst Yönetime Yansımaları 
 
132
BOBİ FRS STANDARDI KAPSAMINDA
 
ÖRNEK FİNANSAL TABLO HİLELERİ
 
5.2. Hasılat (BOBİ FRS Bölüm 5) 
 
138
5.2.1. Hasılatta Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
138
5.2.1.1. Vadeli Satışlarda Yapılan Hileler 
 
141
5.2.1.2. İnşaat Sözleşmelerinde Yapılan Hileler 
 
147
5.2.1.3. Tamamlanma Yüzdesi Hileleri 
 
154
5.2.1.4. Vaktinden Önce veya Vaktinden Sonra Kaydedilen Hasılat 
 
159
5.2.1.5. Acente Satışlarındaki Hileler 
 
163
5.2.1.6. Uygunsuz Satış Kayıtları 
 
166
5.2.1.7. Satışları Dağıtım Kanallarına Doldurmak 
 
167
5.2.1.8. Konsinye Satışlarda Yapılan Hileler 
 
169
5.2.1.9. Fiktif Satışlar 
 
174
5.2.1.11. Faturala ve Tut (Bill–and–Hold) Satışlardaki Hileler 
 
178
5.2.1.12. Grup Firmaları Arasında Yapılan Satışlardaki Hileler 
 
180
5.2.1.13. Satışları Şişirme 
 
182
5.2.1.14. Finansal Anlaşmaları Satış Olarak Göstermek 
 
182
5.2.2. Hasılatta Yapılan Hilelerin Tespiti 
 
183
5.2.3. Hasılatta Yapılan Hilelerinin Tespiti İçin Kontrol Listesi 
 
188
5.3. Finansal Araçlar ve Özkaynaklar (BOBİ FRS Bölüm 9) 
 
191
5.3.1. Finansal Araçlarda ve Özkaynaklarda Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
191
5.3.1.1. Menkul Kıymetlerde Yapılan Hileler 
 
192
5.3.1.2. Ticari Alacaklarda Yapılan Hileler 
 
197
5.3.1.3. Satıcılarda Yapılan Hileler 
 
203
5.3.1.4. Borçları veya Giderleri Hiç Kaydetmemek 
 
211
5.3.1.5. Gider Tahakkuklarında Yapılan Hileler 
 
212
5.3.1.6. Giderleri Farklı Döneme Kaydetmek 
 
213
5.3.1.7. Dönem Giderlerini Hileli Bir Şekilde Aktifleştirmek 
 
213
5.3.1.8. Kasa, Ortaklara Borçlar, Stoklar ve Ortaklara Borçlar Kalemlerinde Yapılan Hileler 
 
214
5.3.1.8.1. Kasa ve Ortaklardan Alacaklar 
 
215
5.3.1.8.2. Stoklar ve Ortaklara Borçlar 
 
216
5.3.2. Borçlarda ve Giderlerde Yapılan Hilelerin Tespiti 
 
217
5.4. Stoklar (BOBİ FRS Bölüm 6) 
 
221
5.4.1. Stoklarda Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
221
5.4.1.1. Stoklarda Aktifleştirme ile Yapılan Hileler 
 
226
5.4.1.2. Konsinye Stoklarda Yapılan Hileler 
 
231
5.4.1.3. Stokların Maliyetinde Yapılan Hileler 
 
231
5.4.2. Stoklarda Yapılan Hilelerin Tespiti 
 
236
5.4.3. Stok Hilelerinin Tespiti İçin Analiz Yöntemleri 
 
238
5.5. Maddi Duran Varlıklar (BOBİ FRS Bölüm 12) 
 
239
5.5.1. Maddi Duran Varlıklarda Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
239
5.5.1.1. Aktifleştirme Yoluyla Yapılan Hileler 
 
243
5.5.1.2. Amortismanlarda Yapılan Hileler 
 
247
5.5.1.3. Değer Düşüklüğünde Yapılan Hileler 
 
253
5.5.1.4. Yeniden Değerleme Modelinde Yapılan Hileler 
 
256
5.5.1.5. Bilanço Dışı Bırakılma Konusunda Yapılan Hileler 
 
263
5.5.1.6. Diğer Hileler 
 
265
5.5.2. Maddi Duran Varlıklardaki Hilelerin Tespiti 
 
267
5.6. Varlıklardaki Değer Düşüklüğü – (BOBİ FRS Bölüm 18) 
 
269
5.6.1. Varlıklarda Değer Düşüklüğü Bölümünde Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
269
5.6.2. Varlıklarda Değer Düşüklüğünde Yapılan Hilelerin Tespiti 
 
281
5.7. Borçlanma Maliyetleri (BOBİ FRS Bölüm 17) 
 
281
5.7.1. Borçlanma Maliyetlerinde Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
281
5.8. Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar (BOBİ FRS Bölüm 19) 
 
284
5.8.1. Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklarda Yapılan Finansal Tablo Hileleri 
 
284
6.1. İşletmede Dürüstlük, Şeffaflık ve Yardımcı Olma Kültürünün Oluşturulması 
 
300
6.1.1. Dürüst Kişilerin İşe Alınması ve Hileden Kaçınma Adına Bilinçlendirme Eğitimlerinin Verilmesi 
 
300
6.1.2. Pozitif Bir Çalışma Ortamının Yaratılması 
 
302
6.1.3. İşletmede Hile Riskini Minimuma Düşürmek İçin Etik Kuralların Belirlendiği Organizasyon Kültürünün Oluşturulması 
 
303
6.1.4. Çalışanların Üzerlerinde Hissettikleri Baskılarla Başa Çıkmalarını Sağlayacak Destek Programların Sağlanması 
 
307
6.2. İşletmede Hile Olasılığının Azaltılması ve Hile Yapanın Cezalandırılacağının Bilinmesi 
 
308
6.2.1. Etkin Bir İç Kontrol Sisteminin Oluşturulması 
 
309
6.2.2. Çalışanlar İle Müşteriler veya Tedarikçiler Arasında Oluşabilecek Hileli İşlemleri Engellemek İçin İşletmenin Hile Önleme Politikaları Hakkında Tüm Tarafları Açıkça Bilgilendirmesi 
 
323
6.2.3. Hilelerin Bildirilebileceği İhbar Hatları Oluşturmak (Whistleblowing) 
 
323
6.2.4. İşbirliğini Önlemek, Çalışanları Gözlemlemek ve Sürpriz Denetimler Yapmak 
 
326
6.2.5. Hile Yapanların Mutlaka Cezalandırılacağı Beklentisinin Oluşturulması 
 
327
6.2.6. Proaktif Hile Önleme Modelini Uygulamak 
 
328
HİLENİN ORTAYA ÇIKARTILMASI
 
7.1. Hile Belirtileri (Kırmızı Bayraklar) 
 
335
7.1.1. Faaliyetlerin Yürütülmesi ile İlgili Anormallikler 
 
337
7.1.2. Yönetimle ilgili Anormallikler 
 
339
7.1.3. Örgüt Yapısı ile İlgili Anormallikler 
 
343
7.1.4. Üçüncü Kişiler ile Olan İlişkilerdeki Anormallikler 
 
347
7.1.5. İç Kontrol Yapısındaki Anormallikler 
 
348
7.1.6. Muhasebe ve Hesaplarla İlgili Anormallikler 
 
349
7.1.7. Analitik Anormallikler 
 
352
7.2. Hile Yapan Kişide Gözlenen Davranış Değişiklikleri 
 
354
7.3. Hile Tespit Yöntemleri 
 
356
7.3.1. Geleneksel Yöntemler 
 
360
7.3.2. Proaktif Yöntemler 
 
366
7.3.2.1. Veri Madenciliği 
 
366
7.3.2.2. Yapay Sinir Ağları 
 
371
7.3.2.3. Karar Ağaçları 
 
375
7.3.2.4. Benford Yasası 
 
376
7.3.2.5. Tahakkuk Esaslı Modeller 
 
384
7.3.2.5.1. Healy Modeli (1985) 
 
384
7.3.2.5.2. DeAngelo Modeli (1986) 
 
387
7.3.2.5.3. Jones Modeli (1991) 
 
388
7.3.2.5.4. Düzeltilmiş Jones Modeli 
 
390
7.3.2.5.5. Endüstri Modeli 
 
391
7.3.2.5.6. Tahakkuk Esaslı Modellerin Karşılaştırılması 
 
391
7.3.2.6. Karma Modeller 
 
392
7.3.2.6.1. Beneish Modeli (1999) 
 
392
7.3.2.6.2. Spathis Modeli (Logit Model) (2002) 
 
396
FİNANSAL TABLO HİLELERİ İLE İLGİLİ DÜNYA’DA
 
YAŞANAN ÖRNEKLER VE YAPILAN YASAL DÜZENLEMELER
 
8.1. Dünya’da Yaşanan Finansal Tablo Hileleri Örnekleri 
 
399
8.2. Dünya’da Finansal Tablo Hilelerini Önlemek İçin Yapılan Çalışmalar ve Yasal Düzenlemeler 
 
406
8.2.1. Sarbanes–Oxley Yasası 
 
406
8.2.2. COSO Raporları 
 
412
8.2.3. AICPA (SAS 99) 
 
416
8.2.4. Uluslararası Denetim Standartları 
 
420
8.2.5. Uluslararası İç Denetim Standartları 
 
425
8.3. Türkiye’de Finansal Tablo Hilelerini Önlemek İçin Yapılan Çalışmalar ve Yasal Düzenlemeler 
 
426
8.3.1. Türk Ticaret Kanunu 
 
426
8.3.2. Sermaye Piyasası Kurulu 
 
428
8.3.3. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu 
 
431
8.3.4. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu 
 
432
8.3.5. Kamu İç Kontrol Standartları 
 
436