A. Hukuka Giriş Yaklaşımları 
 
21
B. Hukuka Girişin İçeriği 
 
22
C. Hukuka Girişin Tarihçesi 
 
22
I. SOSYAL DÜZEN KURALLARI 
 
25
A. Toplum Hayatı ve Sosyal Düzen 
 
25
1. İnsanın sosyal bir varlık olması 
 
25
2. Sosyal düzenin gerekliliği 
 
26
3. Yaratılış bakımından insanlar 
 
29
B. Sosyal Düzen Kurallarının Ortak Özellikleri ve Hukuk Kuralları 
 
31
C. Sosyal Düzen Kuralları ve Hukuk Kuralları ile İlişkileri 
 
33
1. Din kuralları (Religious rules) 
 
33
2. Ahlak kuralları (Moral rules) 
 
37
4. Örf ve âdet kuralları (Customary rules) 
 
42
II. HUKUKA DAİR GENEL BİLGİLER 
 
45
A. Hukukun Tanımı ve Çeşitli Anlamları 
 
45
2. Hukukun çeşitli anlamları 
 
47
a) Pozitif hukuk, ideal hukuk 
 
47
b) İç hukuk, dış hukuk 
 
48
c) Yazılı hukuk, yazılı olmayan hukuk 
 
48
d) Maddi hukuk, şekli hukuk 
 
49
B. Hukukun Doğuşu ve Gelişimi 
 
49
C. Hukukun Amaçları ve İşlevleri 
 
53
1. Sosyal barışı sağlama 
 
53
4. Özgürlük sağlama ve koruma 
 
56
5. Toplumsal ihtiyaçları karşılama 
 
56
6. Adaleti gerçekleştirme 
 
56
E. Hukukun Temeli Hakkında Görüşler 
 
60
1. Hukuku irade ürünü kabul eden teoriler 
 
63
a) İlahi irade teorisi 
 
63
b) Beşeri irade teorisi 
 
65
i. İradeci hukuki pozitivizm 
 
65
ii. Normcu hukuki pozitivizm 
 
65
iii. Faydacı hukuk teorisi 
 
66
c) Genel İrade (Sosyal sözleşme) Teorisi 
 
66
2. Hukuku irade dışı kabul eden teoriler 
 
67
a) Doğal hukuk teorisi 
 
68
b) Tarihçi hukuk teorisi 
 
69
c) Sosyolojik hukuk teorisi 
 
71
3. Modern dönem hukuk teorileri 
 
72
a) Realist hukuk teorisi 
 
72
b) Post modern hukuk teorisi 
 
72
c) Feminist hukuk teorisi 
 
72
III. HUKUKUN KAYNAKLARI 
 
73
A. Kaynak Kavramı ve Hukukun Kaynakları 
 
73
B. Pozitif Hukuk Kaynaklarının Sınıflandırılması 
 
74
ii. Anayasa yapımı ve değiştirilmesi 
 
76
ii. Kanun teklifi, kabulü, yayımı, yürürlüğe giriş tarihi ve yargısal denetimi 
 
79
c) Uluslararası andlaşma 
 
81
d) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi 
 
82
ii. Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin düzenleme alanı 
 
83
iii. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 
 
83
f) Diğer düzenleyici işlemler 
 
84
g) 2017 yılında kaldırılan hukuk kaynakları 
 
85
i. Kanun hükmünde kararname 
 
85
3. Yazısız Kaynak (Örf ve Adetler) 
 
86
b) Hukuki örf ve adetin unsurları 
 
86
c) Örf ve Adet Kurallarının Çeşitleri 
 
88
d) Örf ve Adet Hukukun İşlevleri 
 
88
4. Hukukun Genel İlkeleri 
 
89
1. Bilimsel içtihatlar (doktrin, öğreti) 
 
90
2. Yargı içtihatları (mahkeme kararları) 
 
91
D. Normlar hiyerarşisi 
 
92
1. Normlar hiyerarşisi teorisi 
 
92
2. Türk hukuk düzeninde normlar hiyerarşisi 
 
93
1. Kara Avrupası hukuk sistemi 
 
97
2. Anglo Sakson (Common law) hukuk sistemi 
 
99
3. İslam hukuk sistemi 
 
101
a) İslam hukukunun kaynakları 
 
101
b) İslam hukukunun özellikleri 
 
104
4. Sosyalist hukuk sistemi 
 
106
5. Avrupa Birliği Hukuk Sistemi 
 
107
V. HUKUKUN BÖLÜMLERİ VE DALLARI 
 
109
A. Hukukun Bölümlere Ayrılması 
 
109
1. İç hukuk–uluslararası hukuk ayrımı 
 
109
a) İç hukuk, uluslararası hukuk ilişkisi 
 
109
b) Uluslararası hukukun yaptırım sorunu ve varlığı tartışması 
 
109
c) Uluslararası hukukun kaynakları 
 
110
2. Kamu hukuku–özel hukuk ayrımı 
 
110
a) Ayrımı Kabul Eden Teoriler 
 
112
ii. İlişkilerin Tarafları Teorisi 
 
113
iii. Kuralların Mahiyeti Teorisi 
 
113
iv. Uygulama Yöntemi Teorisi 
 
114
v. Egemenlik veya Süjeler Teorisi 
 
114
b) Ayrımı Reddeden Teoriler 
 
114
3. Maddi hukuk– muhakeme hukuku ayrımı 
 
115
4. Genel (teorik) hükümler– özel (pratik) hükümler ayrımı 
 
115
1. Kamu hukuku dalları 
 
117
i. Anayasa Hukukunun Tarihçesi 
 
118
aa. 1876 Kanun–ı Esasi 
 
118
ii. 1982 Anayasası ve Öngördüğü Devlet Anlayışı 
 
121
aa. Demokratik Devlet 
 
121
bb. İnsan Haklarına Saygılı Devlet 
 
122
ee. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet 
 
124
iii. 1982 Anayasasına Göre Devletin Fonksiyon ve Organları 
 
126
aa. Yasama Fonksiyonu ve Yasama Organı 
 
126
bb. Yürütme Fonksiyonu ve Yürütme Organı 
 
127
cc. Yargı Fonksiyonu ve Yargı Organı 
 
129
iv. İdarenin Denetimi 
 
134
i. Ceza Hukukuna Hâkim Olan İlkeler 
 
137
iii. Suç Kavramı ve Unsurları 
 
140
bb. Maddi Unsurlar (Tipikliğin Objektif Unsurları) 
 
140
dd. Hukuka Aykırılık Unsuru 
 
149
iv. Kusurluluğu Etkileyen Sebepler 
 
153
aa. Cebir veya tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi
 
bb. Zorunluluk hali dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin
 
v. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 
 
162
bb. İştirak (suç ortaklığı, suçluların çokluğu) 
 
164
cc. İçtima (suçların çokluğu) 
 
165
d) Ceza muhakemesi hukuku 
 
167
i. Anayasada Ceza Muhakemesi İşlemleri 
 
167
ii. Ceza Muhakemesi Kanunu 
 
168
cc) Ceza Mahkemesinde Süjeler 
 
171
g) Devletler genel hukuku 
 
177
i) Hukuk felsefesi ve sosyolojisi 
 
180
k) Sosyal güvenlik hukuku 
 
185
2. Özel hukuk dalları 
 
188
c) İş ve sosyal güvenlik hukuku 
 
194
e) Hukuk muhakemeleri (medeni usul) hukuku 
 
195
f) Devletler özel hukuku 
 
196
1. Mahkemelerin dereceleri ve kanun yolları 
 
199
2. Yargılama usulleri 
 
200
3. Görevli ve yetkili mahkemelerin belirlenmesi 
 
201
4. Yargı örgütü mensupları 
 
202
b) Adli kalem (yazı işleri) teşkilatı 
 
202
a) Anayasa Mahkemesi’nin kurulması ve iç yapısı 
 
203
b) Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkileri 
 
204
i. Genel olarak görevleri 
 
204
ii. Anayasaya uygunluk denetimi 
 
204
iii. Soyut norm denetimi (iptal davası) 
 
205
iv. Somut norm denetimi (itiraz yolu) 
 
206
v. Bireysel başvuru yolu 
 
206
a) İlk derece mahkemeleri 
 
207
ii. Sulh hukuk mahkemesi 
 
208
iii. Asliye hukuk mahkemesi 
 
208
iv. Uzmanlık mahkemeleri 
 
208
vi. Asliye ceza mahkemesi 
 
210
vii. Ağır ceza mahkemesi 
 
210
viii. Uzmanlık mahkemeleri 
 
210
b) Ara derece (istinaf) mahkemesi: Bölge Adliye Mahkemesi 
 
210
c) Üst derece mahkemesi: Yargıtay 
 
211
a) İlk derece mahkemeleri 
 
212
ii. Vergi mahkemeleri 
 
213
b) Ara derece mahkemesi: Bölge İdare Mahkemesi 
 
213
c) Üst derece mahkemesi: Danıştay 
 
214
4. Uyuşmazlık yargısı 
 
215
5. Tartışmalı yargı kolları: hesap yargısı ve seçim yargısı 
 
216
VII. UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLLARI 
 
219
1. Özel hukukta davalar 
 
220
2. Kamu hukukunda davalar 
 
220
a) Ceza (kamu) davası 
 
220
B. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları 
 
221
4. Tüketici hakem heyetleri 
 
225
VIII. MÜEYYİDE (YAPTIRIM) KAVRAMI VE TÜRLERİ 
 
227
B. Müeyyide (yaptırım) kavramı 
 
227
C. Yaptırımın tarihi gelişimi 
 
230
1. Kasden öldürmede uzlaşma bedeli 
 
235
2. Taksirle öldürmede (hataen katl) diyet 
 
236
3. Kasden yaralamada uzlaşma bedeli 
 
236
4. Çocuk (cenin) düşürme tazminatı 
 
236
1. Özel hukuk yaptırımları 
 
239
i. Tazminat Yöntemleri 
 
241
iii. Tazminat sebepleri: 
 
242
iv. Kusursuz Sorumluluk 
 
243
aa. Kusursuz sorumluluk türleri 
 
243
bb. Sorumluluk Türleri 
 
244
i. Yokluk (voidness): 
 
245
ii. Mutlak butlan (kesin hükümsüzlük, absolute nullity): 
 
246
iii. Nispi butlan (iptal edilebilirlik, askıda hükümsüzlük, relative nullity,
 
d) İşlemin düzeltilmesi 
 
248
2. Kamu hukuku yaptırımları 
 
249
a) Ceza hukuku yaptırımları 
 
249
iv. Güvenlik tedbirleri 
 
253
v) Dini görevin menfaat ve aidatını almaktan yasaklanma 
 
257
vi. Yeni yaptırım biçimleri 
 
258
b) İdare hukuku yaptırımları 
 
260
i. Yokluk ve iptal edilebilirlik 
 
260
ii. İdari yaptırımlar 
 
261
iii. İdari para cezası 
 
261
iv. Diğer idari yaptırımlar 
 
262
v. İdari sözleşme yaptırımları 
 
263
vi. Disiplin yaptırımları 
 
263
dd. Kademe ilerlemesinin durdurulması 
 
265
ee. Devlet memurluğundan çıkarma 
 
266
vii. Kolluk yaptırımları 
 
275
c) Anayasa hukuku yaptırımları 
 
277
d) Vergi hukuku yaptırımları 
 
279
3. Uluslararası hukuk yaptırımları 
 
280
IX. HAK VE SORUMLULUK KAVRAMLARI 
 
283
1. Kur’an’da hak kavramı 
 
284
2. Hadislerde hak kavramı 
 
285
3. Hukuk kaynaklarında hak kavramı 
 
285
B. Hak Kavramının Hürriyet ve Ödev Kavramlarıyla Farkları 
 
287
C. Kamu Hakları– Özel Haklar Ayrımı 
 
287
1. Sorumluluk kavramı 
 
288
2. Sorumluluk türleri 
 
288
c) İdari sorumluluk ve disiplin sorumluluğu 
 
289
X. HUKUK KURALLARININ ÖZELLİKLERİ VE TÜRLERİ 
 
291
A. Hukuk Kurallarının Özellikleri 
 
291
1. İnsan davranışlarını konu alması 
 
291
2. Emir veya yasak içermesi (normatiflik) 
 
291
3. Cebri müeyyideye sahip olması (hukukilik) 
 
292
B. Hukuk Kurallarının Türleri (Hukuk kurallarının nitelik bakımından uygulanması) 
 
292
1. Emredici hukuk kuralları 
 
292
b) Emredici hukuk kurallarının konuluş sebepleri 
 
292
2. Tamamlayıcı hukuk kuralları 
 
293
3. Yorumlayıcı hukuk kuralları 
 
294
4. Yetki veren hukuk kuralları 
 
295
5. Tanımlayıcı hukuk kuralları 
 
295
XI. HUKUK KURALLARININ OLUŞTURULMASI (KANUNLAŞTIRMA) 
 
297
B. Kazuistik ve Soyut Kanun Yapma Yöntemleri 
 
298
C. Taknin, Tedvin veya İktibas Yoluyla Kanun Yapımı 
 
300
D. Kanunlaştırma Tarihi 
 
301
1. Kanunlaştırma Sebepleri 
 
302
2. Kanunlaştırma Saikleri 
 
302
a) Tutucu (muhafazakar) Saik 
 
302
3. Türklerin Kanunlaştırma Hareketleri 
 
303
a) Şer’i Hukukun Tedvini 
 
303
b) Örfi Hukukun Tedvini 
 
305
c) Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Örnekleri 
 
306
E. Tarihteki Belli Başlı Kanunlaştırma Örnekleri 
 
308
3. 12 Levha Kanunları 
 
309
4. Corpus Iuris Civilis 
 
309
6. Mecelle–i Ahkam–ı Adliyye (1869–1876) 
 
310
7. Kanun–ı Esasi (1876) 
 
311
8. Hukuk–ı Aile Kararnâmesi (1917) 
 
313
XII. HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI 
 
315
A. Hukuk Kurallarının Nitelikleri 
 
315
3. Yürürlük (meriyet) 
 
315
5. Etkililik ve metrukiyet 
 
316
6. Meşruiyet (legitimus) 
 
316
B. Hukuk Kurallarının Yer, Kişi ve Zaman Bakımından Uygulanması 
 
317
1. Hukuk kurallarının yer ve kişi bakımından uygulanması 
 
317
d) Evrensellik İlkesi 
 
319
e) İlkelere Göre Türkiye’de veya Yurt Dışında İşlenen Suçlarda Türkiye’de
 
Yeniden Yargılama Yapılması 
 
319
2. Hukuk kurallarının zaman bakımından uygulanması 
 
319
a) Hukuk kurallarının yürürlüğü 
 
319
i. Hukuk kurallarının yürürlüğe girmesi 
 
320
ii. Hukuk kurallarının yürürlükten kalkması (ilga) 
 
320
b) Hukuk Kuralının Derhal Uygulanması, Geriye Yürüme Yasağı ve İleri
 
i. Geriye Yürüme Yasağının İstisnaları 
 
322
ii. Kanunların Derhal Yürürlüğe Girmesinin İstisnası: Kanunların İleri
 
c) Hukuk Kuralları Arasında Çelişki, Çatışma ve Tercih 
 
325
3. Çelişki ilkeleri ile çözüm 
 
326
a) Lex superior (üst norm) ilkesi 
 
326
b) Lex posterior (sonraki norm) ilkesi 
 
328
c) Lex specialis (özel norm) ilkesi 
 
330
4. Çatışan kurallar arasında tercih 
 
330
5. İslam hukukunda tearuz (çatışma) 
 
331
A. Hukuk Kuralını Yorumlama Gereği 
 
334
B. Yorum İhtiyacına Göre Hukuk Kuralları 
 
334
C. Yorum Yapma Yetkisine Göre Yorum Türleri 
 
335
2. Yargı yorumu (Kazai Tefsir) 
 
337
3. Bilimsel yorum (ilmi tefsir) 
 
338
1. Lafzî (sözel) yorum yöntemi 
 
339
2. Tarihi yorum yöntemi 
 
341
3. Sistematik (işlevsel) yorum yöntemi 
 
342
4. Amaca göre (gai, teleolojik) yorum yöntemi 
 
343
5. Kavramcı yorum yöntemi 
 
345
6. Menfaatler içtihadı yöntemi 
 
345
9. Mukayeseli hukuk yoluyla yorum 
 
346
10. Yorum aracı olarak hukukun genel ilkeleri 
 
346
2. Çeşitli yorum ilkeleri 
 
347
a) Açıklık durumunda yorum yapılmaz 
 
347
b) Yorum, ilkelere dayanmalıdır 
 
348
c) Kanun metnine bağlılık esastır 
 
348
d) Kurallar geniş, istisnalar dar yorumlanır 
 
349
e) Yorum yoluyla istisna üretilmez 
 
349
f) Sınırlı sayma ve örnek kabilinden sayma 
 
349
3. Sözleşmelerin yorumu 
 
350
a) Sözleşmelerin yorumunda irade şekilden önce gelir 
 
350
b) Bir şeyin bulunduğu hal üzere kalması asıldır 
 
352
c) Asıl niteliğin varlığı, arızi niteliğin yokluğu esastır 
 
352
d) Aslın ifası mümkün değilse, bedeli ifa edilir 
 
353
F. Hukukta Akıl Yürütme (Yorum Araçları) 
 
353
2. Aksiyle kanıt (mefhum–ı muhalefet) 
 
355
G. Hâkimin Hukuk Normu Koyması ve Takdir Yetkisi 
 
357
1. Hâkimin hukuk normu koyması 
 
358
a) Hâkimin hukuk normu koymasına ilişkin görüşler 
 
358
c) Hâkimin hukuk normu koyma usulü 
 
359
2. Hâkimin takdir yetkisi 
 
359
b) Takdir yetkisinin varlığı 
 
360