I) SATIŞ BEDELİ KAVRAMI VE SATIŞ BEDELİNİN TABİ OLDUĞU DÜZENLEMELER
5
A) GENEL OLARAK SATIŞ BEDELİ
5
1) Satış Sözleşmesi ve Satış Bedeli (Semen)
5
2) Satış Bedelini Ödeme Borcu ve Alıcının Borçlarının Vasıflandırılması
9
B) SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN TABİ OLDUĞU DÜZENLEMELER
13
1) Düzenlemelere Genel Bakış
13
2) Türk Borçlar Kanunu
14
3) Türk Ticaret Kanunu
15
a) TTK’nın Satış Sözleşmeleri Bakımından Önemi
15
b) TTK m. 1530 ve İlgili Avrupa Birliği Yönergeleri
16
4) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve İlgili Mevzuat
20
5) Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG)
20
c) Hükümlerine Genel Bakış
31
(1) İrade Serbestisi Prensibi
31
(2) İrade Beyanlarının ve Sözleşmenin Yorumu
31
(b) Taraflar Arasındaki Yerleşik Uygulamanın Rolü
35
(c) Teamüllerin Rolü, Özellikle Standart Sözleşme Kayıtlarının Yorumlanması ve INCOTERMS
36
(d) Tarafların Sonraki Davranışlarının Rolü
40
(e) Yoruma İlişkin Prensipler
40
(3) Sözleşmenin Örtülü İçeriğine Dâhil Sayılan Hususlar
41
(4) CISG Hükümlerinin Yorumu
44
(a) İç Hukuklardan Bağımsız (Otonom) Yorum Esası ve Eleştirisi
44
(b) Dürüstlük Kuralı ve Yorum Yöntemleri
46
(5) Antlaşma Boşluklarının Doldurulması
47
(b) Harici Boşluklar ve Özellikle Geçerlilik Şartları
48
(i) Sözleşme Hükümlerinin ve Teamüllerin Geçerliliği
51
(ii) Usul Hukuku ve İspat Meseleleri
56
(c) Dâhili Boşluklar ve Antlaşma’nın Temelinde Yatan Genel Prensipler
62
II) SATIŞ BEDELİNİ (SEMENİ) ÖDEME BORCUNUN KONUSU
67
A) PARA BORCU NİTELİĞİ
67
1) Para ve Para Borcu Kavramları
67
2) Satış Bedelinin Para Borcu Olarak Kararlaştırılması
69
b) Başka Bir Edimin İfa Uğruna veya İfa Yerine Edim Olarak Kararlaştırılması
75
c) Paranın Yanında Başka Bir Edimin De Yerine Getirilmesinin Kararlaştırılması
76
d) Edimi Değiştirme Yetkisinin Tanınması
78
3) Ödeme Aracının Belirlenmesi
79
a) Kararlaştırılabilecek Ödeme Araçlarına Genel Bakış
79
b) Kloz Örnekleri ve İçerikleri
81
c) Örtülü Anlaşmalar ve Sözleşme Değişiklikleri
82
B) MİKTARININ BELİRLENMESİ
85
1) Satış Bedelinin Miktarının Sözleşmede Belirlenmesi veya Belirlenebilir Kılınması Kuralı
85
2) Satış Bedeli Miktarının Meblağ Olarak Belirlenmesi
89
a) Anlamı ve Anlaşmanın Gerçekleşmesi
89
b) Miktarın Örtülü Olarak Kararlaştırılması
91
(2) Susmanın Kabul Teşkil Etmesi ve Özellikle Teyit Mektubu ile Faturanın Rolü
96
3) Miktarın Belirlenebilir Kılınması (Sözleşmede Belirlemenin Yapılması İçin Bir Ölçüt Tayin Edilmiş Olması)
103
b) Bir Fiyat Türüne Atıfta Bulunulması
104
c) Bir Fiyat Aralığının Gösterilmesi
108
d) Bedeli Oluşturan Unsurların Tayini
110
e) Belirlemenin Satılanın Miktarına veya Ağırlığına Göre Yapılmasının Öngörülmesi
110
f) Belirlemenin Yapılması İçin Taraflardan Birine veya Üçüncü Kişiye Yetki Verilmesi (Sübjektif Yöntem)
111
(1) Yetkilendirme Anlaşmaları
111
(2) Sınırları ve Geçerliliği
114
4) Sözleşme Değişiklikleri
121
a) Değişiklik Anlaşmasının Kurulması ve İspatı
121
b) Değişiklik (Tadil) Anlaşmasının Tabi Olduğu Şekil ve Örtülü Anlaşmalar
122
c) İradi Şekle Tabi Sözleşmelerin Değiştirilmesi
123
d) Değişiklik Anlaşmasının Geçerliliğine İlişkin Diğer Koşullar
125
e) Satılan Malın Miktarına Bağlı Değişiklikler
126
f) Değişiklik Anlaşmasının Sonucu
128
5) Satış Bedelinin Farazi Ortak İradeye Göre Belirlenmesi (Cari Fiyata Göre Belirlenmiş Sayılması Kuralı)
128
a) Hükmün Uygulanma Şartlarına Genel Bakış
128
b) Geçerli Olarak Kurulmuş Bir Sözleşmenin Bulunması Şartı
129
(1) Satış Bedelinin Belirlenmesi veya Belirlenebilir Kılınması Zorunluluğu ile Arasındaki İlişki
129
(2) Mesele Hakkında İleri Sürülen Görüşlerin Değerlendirilmesi
134
(a) Doğrudan Ulusal Hukuka Başvurulacağını Kabul Eden Görüşler . 134
(b) CISG m. 14 Hükmüne Öncelik Tanıyan Görüşler ve İki Hüküm Arasında Çatışmanın Ortadan Kalktığının Kabul Edildiği Haller
138
(c) CISG m. 55 Hükmüne Öncelik Tanıyan Görüşler
143
(d) Hükümlerin Bağdaştırılmasına İlişkin Görüşler ve Kanaatimiz
148
(3) Sözleşmenin Kurulmuş Olması: Bağlanma İradesinin Mevcut Olması
155
(a) Bedelin Miktarı Dışında Kalan Hususlarda İrade Beyanlarının Geçerli Olarak Uyuşması ve Sözleşmenin Tamamlanması
155
(ii) Sözleşmenin Tipi ve Satılan Mal Üzerinde Anlaşma
155
(iii) Sözleşmenin İkincil Noktaları ve Sözleşmenin Tamamlanması
157
(iv) Sözleşme Müzakerelerinin Devam Etmekte Olması İhtimali
158
(b) Bağlanma İradesinin Tespiti
163
c) Satış Bedeline İlişkin Bir Anlaşmanın Bulunmaması
166
(2) Tarafların Bedel Üzerinde Anlaşmayı Sonraya Bırakmış (Saklı Tutmuş) Olmaları İhtimali
168
(3) Tarafların Bedel Üzerinde Müzakere Etmiş Olmaları İhtimali
173
(4) Tayin Edilen Ölçüte Göre Belirleme Yapmanın Mümkün Olmaması
175
d) Satılan Malın Cari Fiyatının Bulunması
175
(1) Cari Fiyat Ölçütü
175
(2) Cari Fiyatın Tespit Edilmesi
178
(a) Esas Alınacak Piyasa
178
(b) Esas Alınacak Zaman
180
(c) Fiyatın Belirlenmesi
180
(3) Bir Cari Fiyatın Tespit Edilememesi Hali
183
e) Şartların Gerçekleştiğinin İspatı
185
6) Anapara Faizi ve Vade Farkı
187
7) Para Biriminin Belirlenmesi
192
b) Sözleşmede Belirlenmesi
193
c) Sözleşmede Belirlenmediği Durumlar
197
C) SATIŞ BEDELİ MİKTARINA İLİŞKİN ANLAŞMALARIN TABİ OLDUĞU SINIRLAMALAR
202
1) Miktarın Serbestçe Kararlaştırılabilmesi Kuralı ve Ulusal Hukuklardaki Sınırlamalar
202
2) Taban ve Tavan Fiyat Düzenlemeleri
204
3) Aşırı Yararlanma (Gabin)
205
4) İrade Sakatlığı Sebebiyle Geçersizlik
206
5) Kişilik Haklarına Aykırılık Sebebiyle Geçersizlik
207
6) Ahlaka Aykırılık Sebebiyle Geçersizlik
208
7) Genel İşlem Koşulları Denetimi
209
8) Malların Sözleşmeye Uygun Olmaması Nedeniyle Satış Bedelinin İndirilmesi
211
a) Hakkın Doğumu, Hukuki Niteliği ve Kullanılması
211
b) İndirim Hakkının Kullanılması ve Sonuçları
213
c) İndirim Miktarının Hesaplanması
214
9) Muaccel Hale Gelmeden Önce (Erken) Ödenmesi Nedeniyle İndirilmesi 215
10) Bedelin Uyarlanması
216
III) SATIŞ BEDELİNİ ÖDEME BORCUNUN İFA ÖZELLİKLERİ
217
A) SATIŞ BEDELİNİ ÖDEME ZAMANI ve ALICININ ÖDEMEDEN KAÇINMA HAKKI
217
1) Muacceliyet ve İfa Sırası Kavramları
217
2) Karşılıklı Borçların İfa Sırası
219
a) Sözleşmede Belirlenmediği Hallerde Başvurulacak Esas
219
(1) Aynı Anda İfa Prensibi
219
(b) Satış Sözleşmelerinde Aynı Anda İfa Prensibi
220
(c) Kısmi ve Dönemli Edimli Sözleşmelerde Durum
225
(d) Tarafların İfadan Kaçınma Hakları
227
(i) Karşı Edimin İfasına veya İfa Teklifine Kadar Kaçınma Hakları
227
(a) Kaçınma Hakkının Temel Esasları
227
(b) Gönderme Satışlarında, Taşınmakta Olan ve Depolanmış Malların Satışında Satıcının Kaçınma Hakkı
234
(ii) İfadan Kaçınma Hakkı Tanınan Diğer Haller
238
(iii) İfadan Kaçınma Hakkının Genişlediği Haller ve Genel Kaçınma (Alıkoyma) Hakkının Tanınması Meselesi
241
(a) Alıkoyma Hakkının Önemi ve Tanınması
241
(b) Bedelin Ödenmesi ve Malların Teslimi Dışındaki Yükümlülükler Bakımından Kaçınma Olanağı
244
(c) Art Arda Teslimli Satışlarda Dönemli Edimler Bakımından Kaçınma Olanağı
248
(d) Tek Satıcılık Sözleşmesinde Münferit Borçlar Bakımından Kaçınma Olanağı
251
b) Sözleşmede Belirlenmesi
253
(1) İfa Sırasına İlişkin Anlaşmalar
253
(b) Aynı Anda İfaya İşaret Eden Anlaşmalar
254
(2) Ön Ödemeli Satışlar
257
(b) Ön Ödemeli Satışa İşaret Eden Anlaşma ve Klozlar
259
(3) Veresiye Satışlar
260
(b) Veresiye Satışa İşaret Eden Anlaşma ve Klozlar
261
3) Satış Bedelinin Muaccel Hale Gelmesi
262
a) Tüm Satış İlişkilerinde Aranacak Şartlar
262
(1) Satış Bedelinin Miktarının Belli Olması Gereği
262
(2) Fatura İbraz Edilmesinin Gerekli Olup Olmadığı
263
b) Muacceliyet Tarihinin Sözleşmede Belirlenmesi
266
(1) Vade ve Geciktirici Şart Kavramları
266
(2) Vadenin Öngörülmesi
268
(3) Şarta ve Muacceliyet İhbarına Bağlanması
269
c) Sözleşmede Kararlaştırılmaması Halinde Muacceliyetin Belirlenmesi
277
(2) Yedek Düzenlemeye Göre Muacceliyet
281
(a) Satıcının Malları veya Belgeleri Alıcının Tasarrufuna Hazır Bulundurduğu Anda Bedelin Muaccel Hale Gelmesi Kuralı
281
(ii) Malları Temsil Eden Belgelerin Hazır Bulundurulması (Belge Mukabili Satışlar)
288
(b) Tarafların Anlaşması Gereği
290
(c) Hazır Bulundurulacak Belgeler
291
(iii) Satıcının Zamanında Bildirimde Bulunma veya Süre Tanıma Külfeti
292
(b) Alıcının Malları İncelemeden Bedeli Ödememe Hakkı
297
(i) Anlamı ve Düzenlemenin Kapsamı
297
(ii) İnceleme Hakkından Feragat Edilmesi
300
(a) Feragata İlişkin Açık ve Örtülü Anlaşmalar
300
(b) Alıcının Önce İfa ile Yükümlü Olduğu Haller
301
(c) Belge Karşılığı Ödemenin Kararlaştırıldığı Haller
302
(d) Alıcının Riski Üstlenmesi ve Riskin Bertaraf Edilmesi Yöntemleri
304
(iii) İncelemenin Kapsamı
306
(iv) İncelemenin Taraflara Yüklediği Külfetler ve Gerçekleştirilmesi
308
(v) Muacceliyetin Ertelenmesinin Kapsamı
311
(vi) Alıcının Sözleşmeye Uygun Olmayan Malları veya Malları Temsil Eden Belgeleri Teslim Almayı Reddetme ve Bedeli Ödemekten Kaçınma İmkânı
312
(a) Malları veya Malları Temsil Eden Belgeleri Teslim Almayı Reddetme
312
(b) Bedeli Ödemekten Kaçınma
316
(c) Kısmi İfa Halinde Kaçınma Olanağı
321
(3) Taraflardan Birinin Önce İfa ile Yükümlü Olduğu Hallerde Muacceliyet
323
(a) İfa Sırasının Muacceliyete Etkisi
323
(b) Ön Ödemeli Satışlarda Muacceliyet
324
(c) Veresiye Satışlarda Muacceliyet
325
(4) Kısmi ve Dönemsel Ödemeli Satışlarda Muacceliyet
327
d) Erteleme (Tecil) Anlaşmaları
328
4) Diğer Para Borçlarının İfa Zamanı
334
B) SATIŞ BEDELİNİ ÖDEME YERİ
334
2) Ödeme Yerinin Tespiti
336
b) Sözleşmede Belirlenmesi
337
(1) Ödeme Yerine İlişkin Anlaşmalar
337
(2) İfa Sırasına ve Ödeme Aracına İlişkin Antlaşmaların Etkisi
339
(3) Ödeme Masraflarının Üstlenilmesine İlişkin Anlaşmaların Etkisi
343
(4) Sözleşme Değişiklikleri
344
c) Sözleşmede Belirlenmediği Durumlar
345
(1) Malların veya Belgelerin Verildiği Yerde Ödeme
345
(2) Satıcının İş Yerinde Ödeme
350
(b) Satıcının İş Yerinin Tespit Edilmesi
351
(c) İşyeri Değişikliği
351
(i) Ödeme Yerinin De Değişmesi Esası
351
(ii) Alacağın Temlikinin Ödeme Yerine Etkisi
354
3) Yargılama Yerinin Tespiti Bakımından Önemi
356
4) Diğer Para Borçlarının İfa Yeri
358
C) SATIŞ BEDELİNİN ÖDENMESİNİ SAĞLAYACAK ÖNLEMLERİ ALMA VE FORMALİTELERİ (İFAYA HAZIRLIK EYLEMLERİNİ) YERİNE GETİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
361
2) Yükümlülüğün Kapsamı
362
a) Önlem ve Formalitelerin Tespiti
362
b) Satıcının İşbirliğinde Bulunma Külfeti
365
c) Teminat Sağlama Yükümlülüğünün Bu Kapsamda Değerlendirilmesi
367
3) Yükümlülüğün Hukuki Niteliği ve İhlalin Sonuçları
368
D) SATIŞ BEDELİNİN KAPSAMI (TESLİM VE ÖDEME MASRAFLARINDAN SORUMLULUK)
373
a) Teslim Etme ve Teslim Alma Masrafları Ayrımı
373
b) Sözleşmede Belirlenmesi
376
c) Masraflara İlişkin Talepler
378
2) Malların Teslime Hazırlanması Masrafları
379
3) Paketleme (Ambalajlama) Masrafları
379
5) Sigorta Masrafları
384
6) Tüketim Vergileri ve Özellikle KDV
385
7) Dış Ticaret ile Gümrük Vergi ve Harçları
387
IV) SATIŞ BEDELİNİ ÖDEME BORCUNUN SONA ERME HALLERİ
391
A) ÖDEME İLE SONA ERMESİ
391
1) Ödemenin Borca Uygun Olması Kuralı
391
2) Başvurulacak Ödeme Aracı ve Ödemenin Gerçekleşmesi
392
b) Banka Havalesi ile Ödeme
393
c) Diğer Ödeme Araçlarının Durumu
398
d) Çekle veya Bono ile Ödeme
398
3) Ödemenin ve Talebin Üzerinden Yapılacağı Para Birimi
400
a) Genel Kural: Sözleşmede Kararlaştırılan Para Birimiyle Ödeme ve Talep Zorunluluğu
400
b) Başka Para Birimi ile Ödeme veya Talebin Gündeme Gelebileceği İstisnai Haller
407
(1) İstisnai Hallere Genel Bakış
407
(2) Alıcının Kambiyo Mevzuatından Kaynaklanan Engeller Nedeniyle Başka Para Birimi ile Ödemede Bulunma İmkânı
410
(3) Satıcının Usul ve İcra Hukuku Kuralları Nedeniyle Başka Bir Para Birimi ile Ödemeyi Talep Edebilmesi
411
(4) Başvurulabilecek Para Birimi ve Esas Alınacak Kur
416
(b) Esas Alınacak Kur
417
6) Ödemenin Yapılacağı Kişi
426
a) Ödemeyi Kabule Yetkili Kişiler
426
b) Satış Bedeli Alacağının Temliki
427
c) Tevdi Mahali Tayin Edilip Edilemeyeceği
429
7) Üçüncü Kişinin Yapacağı Ödeme
429
a) İspata Uygulanacak Esaslar
431
b) Makbuz, Dekont ve Banka Kayıtları
432
1) Uygulanacak Hükümlerin Tespiti
435
2) Harici Boşluk Sayan Görüş
435
3) Dâhili Boşluk Sayan Görüş
438
4) Takas Yasağı Anlaşmaları
441
C) SÖZLEŞMENİN ORTADAN KALDIRILMASI NETİCESİNDE SONA ERMESİ
443
2) Sözleşmenin Satıcı Tarafından Ortadan Kaldırılması
444
b) Akdin Esaslı İhlali Halinde Süre Tayin Etmeksizin
445
(1) Esaslı İhlal Kavramı ve Önemi
445
(2) Satış Bedelini Ödeme Borcunun İfasında Gecikmenin Esaslı İhlal Teşkil Etmesi
445
(1) Şartları ve Sonuçları
447
(2) Tayin Edilecek Sürenin Uzunluğu
448
d) Ortadan Kaldırma Beyanı
449
1) Harici Boşluk Teşkil Etmesi
452
2) Zamanaşımı Hakkında Konvansiyon (CLP) Hükümleri
452
V) BEDELİN ÖDENMESİNDE GECİKME NEDENİYLE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK
455
A) BEDELİN ÖDENMESİNİN TALEP EDİLMESİ
455
1) Aynen İfa Talebi ve Şartları
455
b) Lex forinin İzin Vermesi
459
c) Bağdaşmayan Bir Talepte Bulunulmaması
461
d) İfanın İmkânsızlaşmamış Olması
462
(1) Para Borçlarında İfa İmkânsızlığının Gündeme Gelmesi
462
(2) CISG Kapsamında İmkânsızlık
465
e) Öngörülemeyen Durum Değişikliği Nedeniyle Uyarlama Kapsamında Aynen İfa Talebinin Engellenmesi
469
f) Ödeme Talebinin Hakkaniyet Çerçevesinde Engellenmesi
475
2) Talebin Yöneltilmesi
477
B) İFADA GECİKME ve SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK
477
1) Antlaşma’nın İfa Engelleri Sisteminin Genel Özellikleri
477
2) İfada Gecikmenin Gerçekleşmesi
478
a) Bedelin Muaccel Olmasına Rağmen Satış Bedelinin Ödenmemesi
478
b) Alıcının İfadan Kaçınma Hakkının Bulunmaması
480
3) İfada Gecikmenin Sözleşmeye Aykırılık Teşkil Etmesi
481
a) Şartlara Genel Bakış
481
b) Alıcının Sorumluluğu
482
(1) Kusur Şartının Aranmaması
482
(2) Risklerden Sorumluluk
483
(a) Alıcının Ödeme Gerçekleşene Kadar Tüm Risklerden Sorumlu Olması
483
(b) İfada Gecikmenin Denetim Dışında Kalan Engellerden Kaynaklaması Nedeniyle Alıcının Tazminat Sorumluluğundan Kurtulması (CISG m. 79)
485
(c) Gecikmeye Satıcının Neden Olması Nedeniyle Alıcının Borca Aykırılığın Sonuçlarından veya Borçtan Kurtulması (CISG m. 80)
489
(1) CISG’te İhtar Şartının Kural Olarak Aranmaması
493
(i) Satış Bedelini Ödeme Borcu Bakımından
495
(ii) Diğer Para Borçları Bakımından
496
(2) Türk Hukukunda Temerrüt İhtarı
497
(a) TBK’ya Göre Temerrüt: İhtarın Esas Olması
497
(i) Temerrüdün İhtarla Gerçekleşmesi Kuralı ve İhtar Kavramı
497
(ii) Kuralın İstisnaları ve Özellikle Belirli Vade Öngörülmüş Olması
498
(b) TTK m. 1530 Çerçevesinde Temerrüt
502
(i) Hükümlere Genel Bakış
502
(ii) Maddede Temerrüt İçin Aranan Şartlara Genel Bakış ve Sözleşmede Ödeme Süresi Öngörülmüş Olması İhtimali
504
(iii) İhtarla Temerrüde Düşürme İmkânının Devam Etmesi ve TBK Çerçevesinde İhtar Aranmayan Diğer Haller
505
(iv) Alacaklının Tedarik Borcunu Yerine Getirmiş Bulunması ve Borçlunun Sorumlu Olması Şartlarının Niteliği
508
(v) Tedarik Yükümlülüğünün Yerine Getirilmiş Olması Şartı
510
(vi) Alıcının Gecikmeden Sorumlu Olması
511
(vii) Fatura veya Eşdeğer Ödeme Talebinin Alıcı Tarafından Teslim Alınması ve 30 Günlük Süre
513
(viii) Kabul veya Gözden Geçirme Usulünün Öngörülmüş Olması Halinde Sürenin Başlangıcı
514
(ix) Borcun Muaccel Olması Gereği
516
(x) Hükmün Öngördüğü Rejimin CISG Bakımından Önemi
518
C) İFADA GECİKMENİN SONUÇLARINA GENEL BAKIŞ
519
1) Satıcının Sahip Olduğu Hukuki İmkânlar ve İlgili Hükümler
519
2) Sözleşmeye Aykırılığın Sonuçlarına İlişkin Anlaşmalar
521
3) Satıcının İmkânlarından Feragat Etmesi
522
4) Satıcının İmkânlardan Faydalanmak İçin Ek Süre Tanıma Zorunluluğunun Bulunmaması
522