Bölüm 1 ATIK SU ARITMA YÖNTEMLERİ
 
1.3. Suların ve Atık suların Arıtılmasında Kullanılan Genel Yöntemler 
 
21
1.3.1. Gaz Girişi ve Çıkışı 
 
21
1.3.2. Izgaralardan Geçirme 
 
22
1.3.4. Yüzdürme (Flotasyon) 
 
23
1.3.6. Kimyasal Çöktürme 
 
23
1.3.7. İyon Değiştirme 
 
24
1.3.8. Fiziksel Adsorpsiyon ve Kontak Stabilizasyon 
 
24
1.3.9. Biyolojik Yumaklaştırma ve Çöktürme 
 
25
1.3.10. Süzme (Filtrasyon) 
 
25
1.3.12. Kimyasal Stabilizasyon 
 
26
1.3.13. Koku ve Tat Kontrolü 
 
26
Bölüm 2 ATIK SU ARITMA TESİSLERİ
 
2.2. Atık Suların Arıtılmasında Uygulanan Temel İşlemler 
 
29
2.2.2. Biyolojik Arıtma 
 
30
2.2.4. Tesislerin Çeşitleri ve Proje Kriterleri 
 
31
2.2.4.1. Reaktörlerin Çeşitleri 
 
31
2.3. Fiziksel Arıtma Yöntemleri 
 
33
2.3.1.1. Izgaralarda Yük Kayıpları 
 
34
2.3.1.2. Elle Temizlenen Izgaralar 
 
37
2.3.1.3. Makine ile Temizlenen Izgaralar 
 
37
2.3.2.2. Kesici Makineler 
 
39
2.3.2.3. Öğütücü Makineler 
 
39
2.3.4. Çökeltim Havuzları 
 
45
2.3.4.2. Çökelti Malzemesinin Tekrar Süspansiyon Haline Dönüşmesi (Kritik Hız) 
 
47
2.3.4.3. Ara Çökeltim Havuzları 
 
48
2.3.4.4. İkinci Kademe Çökeltim Havuzları (Son Çökeltme) 
 
48
2.4. Damlatmalı Filtreler 
 
55
2.4.1. Yapısal Özellikler 
 
56
2.4.3. Damlatmalı Filtrelerin Sınıflandırılması 
 
59
2.4.3.1. Düşük Hızlı Damlatmalı Filtre 
 
59
2.4.3.2. Yüksek Hızlı Filtreler 
 
6 1
2.4.3.3. Düzensiz Hızlı (Kaba) Filtreler 
 
62
2.4.4. Damlatmalı Filtrelerde Yük Birimleri 
 
65
2.4.5. Biyolojik Filtrelerde BOİ Giderme Verimi ve Geri Dolaşım 
 
66
2.4.5.1. Atık suyun Geri Dolaşımı 
 
67
2.4.5.2. Çamurun Geri Döndürülmesi 
 
68
2.4.6. Operasyon ve kontrol 
 
68
2.5. Aktif Çamur Metodu 
 
70
2.5.1. Aktifleştirilmiş Çamurların Özellikleri 
 
73
2.5.2. Aktif Çamur Yöntemiyle İlgili Terimlerin Anlamları 
 
73
2.6. Havalandırma Sistemi 
 
74
2.6.1. Hava Yayıcı (Difüzer) Sistemler 
 
74
2.6.2. Mekanik Havalandırma Sistemleri 
 
75
2.6.2.1. Yüzeysel Havalandırıcılar 
 
75
2.6.2.2. Türbin Havalandırıcılar 
 
76
2.6.3. Havalandırma ve Çözünmüş Oksijen Kontrolü 
 
77
2.7. Aktif Çamur Metodunun Çeşitleri 
 
79
2.7.1. Yöntemin Yüklenmesi 
 
79
2.7.1.1 Geleneksel Yükleme 
 
79
2.7.1.2. Yüksek Hız Yüklemesi 
 
79
2.7.1.3. Uzatmalı Havalandırma Yüklemesi 
 
80
2.7.1 4. Geri Dönüş Aktif Çamuru 
 
81
2.7.2. Aktif Çamur Tesislerinin Çeşitleri 
 
81
2.7.2.2. Piston Akışlı Sistem (Plug flow) 
 
82
2.7.2.3. Çamur Havalandırmalı Sistem 
 
82
2.8. Operasyon ve Kontrol 
 
83
2.8.1. Havalandırma Haznesinde Köpük Oluşumu 
 
85
2.8.2. Sistem Kontrolunda Mikroorganizmaların Kullanılması 
 
85
2.8.2.2. Protozoa ve Metazoalar 
 
88
2.9. Gıda/Mikroorganizma Oranı (F/M) ve Haznede Ortalama Tutulma Süresi 
 
88
2.9.3. Çamur Yaşı (Sludge age, SA) 
 
93
2.9.4. BOİ Yüklemeleri ve Havalandırma Süreleri 
 
93
2.10. Aktif Çamur Tesislerinin Boyutlandırılması 
 
99
3.2. Çürütme Hazneleri 
 
101
3.2.1. Düşük Hızlı (Klasik) Çürütücüler 
 
101
3.2.2. Yüksek Hızlı Çürütücüler 
 
102
3.2.3. Çürütme Haznelerinin Kapasiteleri 
 
103
Bölüm 4 ÇAMURUN KURUTULMASI VE UZAKLAŞTIRILMASI
 
4.1. Çamur Suyunun Alınmasının Prensipleri 
 
109
4.2. Su Giderme Metotları 
 
110
4.2.1. Kurutma Yatakları 
 
111
4.2.2. Vakum Filtrasyonu 
 
113
4.2.3. Basınçlı Filtrasyon 
 
116
4.3. Çamurun Uzaklaştırılması 
 
117
Bölüm 5 BİR ATIK SU ARITMA SİSTEMİ İÇİN BOYUTLANDIRMA ÖRNEĞİ
 
5.2. Sistem Verileri ve Boyutlandırma hesapları 
 
119
5.2.5. Kum – Çakıl Miktarı 
 
122
5.2.6. Çökeltme Havuzları 
 
123
5.2.10. Artan Aktif Çamur 
 
124
5.2.11. Taşkın Suyu Haznelerinden Gelen Çamur 
 
125
5.2.12. Çamur Yoğunlaştırma 
 
125
5.2.13. Damlatmalı Filtreler 
 
125
5.2.17. Kompresör Gücü 
 
127
5.2.18. Son Çökeltim Havuzu 
 
127
5.2.19. Çamurların Çürütülmesi 
 
128
5.2.20. Gaz Toplanması 
 
129
5.2.21. Çamurların Kurutulması 
 
129
Bölüm 6 DENİZ DEŞARJI YAPILARI
 
6.1. Denizlerin Kirlenmesi 
 
133
6.2. Sulardaki Zehirli Maddeler 
 
133
6.2.1. Sularda Bulunan Zehirli Maddelerin Su Hayvanlarına Etkisi 
 
133
6.2.2. Elementlerin Fonksiyonları 
 
133
6.2.3. Elementlerin Zehirli Etkileri 
 
134
6.2.4. Ağır Metallerin Zehirli Etkileri 
 
134
6.2.5. Metal Zehirlenmesine Etki Eden Faktörler 
 
134
6.3. Deniz Kirlenmesinin Zararları 
 
135
6.4. Deniz Kirlenmesi Etkisinin Derecesi 
 
136
6.5. Biyolojik İndirgenebilir Maddelerin Deniz Ortamı İçinde Arıtılması 
 
137
6.7. Kıyı Bölgesinde Etkin Kuvvetler 
 
138
6.7.1.1. Lineer Dalga Teorisi (Airy Dalga Teorisi) 
 
143
6.7.1.2. Dalga Kırılması 
 
144
6.7.2.1. Yoğunluk Akıntıları 
 
144
6.7.2.2. Gel-Git Akıntıları 
 
145
6.7.2.3. Rüzgar Akıntıları 
 
145
6.8. Deniz Suyunun Özellikleri 
 
146
6.8.1. Deniz Suyunun Kimyasal Bileşimi 
 
146
6.8.2. Deniz Suyunun Yoğunluğu 
 
147
6.8.3. Deniz Suyunun Tuzluluğu 
 
147
6.8.4. Deniz Suyunun Sıcaklığı 
 
149
6.8.5. Hidrojen İyonu Konsantrasyonu (pH) 
 
150
6.8.6. İz Elementleri 
 
150
6.8.7. Çözünmüş Gazlar 
 
151
6.8.8. Organik Maddeler 
 
151
6.8.9. Deniz Suyunun Optik Özellikleri 
 
152
6.8.10. Çözünmüş Oksijen 
 
153
6.8.11. Deniz Suyunda Azot 
 
153
6.8.12. Hidrojen Sülfür (H2S) 
 
154
6.8.13. Deniz Suyunda Fosfor Bileşikleri 
 
154
6.9. Atık Su Deniz Deşarjı Sistemleri 
 
155
6.9.1. Sistem Seçiminde Arıtma Faktörünün Tartışılması 
 
155
6.9.2. Deşarj Yöntemleri 
 
156
6.9.3. Deşarj Öncesi Atık Su Arıtımı 
 
158
6.9.3.1. Ön Arıtmanın Derecesine Bağlı Olarak Deşarj Derinliği veya Deşarj Hattı Boyunu Değiştirmek Suretiyle Öngörülen Su Kalitesi Standartlarının Sağlanması 
 
159
6.9.3.2. Deşarj Öncesi Arıtma ve Derin Deniz Deşarjı 
 
160
6.9.3.3. Mekanik Ön Arıtmadan Sonra Deşarj 
 
161
6.9.3.4. Deşarj Parametreleri 
 
162
6.9.3.5. Su Kalitesi Standartları 
 
162
6.10. Deniz Araştırmaları 
 
162
6.11. Atık Suların Deniz Ortamında Seyrelmesi 
 
166
6.12. Atık su Jeti ve Bulutu 
 
167
6.13. Yayıcıların Projelendirilmesi 
 
171
6.13.1. Atık Su Jetlerinin Kararlılık Durumlarının İncelenmesi 
 
172
6.13.1.1. Atık Suların Deniz Yüzeyinde Yayılması 
 
172
6.13.1.2. Atık Su Bulutunun Üst Kısmı 
 
172
6.13.1.3. Atık Su Bulutunun Alt Kısmı 
 
174
6.13.2. Projelendirme Faktörleri 
 
174
6.13.2.1. Sıcaklık, Tuzluluk ve Yoğunluk 
 
174
6.13.2.2. İlk Seyrelme 
 
175
6.13.2.3. Çıkış Uçlarının Açıklıklarının Toplamı 
 
177
6.13.2.4. Çıkış Uçlarının Aralıkları 
 
177
6.13.2.5. Çıkış Uçlarının Şekilleri 
 
177
6.13.2.6. Minimum Çıkış Ucu Çapı 
 
178
6.13.2.7. Deniz Suyunun İçeriye Akışı (Ters Akış) 
 
178
6.13.2.8. Borulardaki Hız 
 
179
6.13.2.10. Toplam Yük 
 
180
6.13.2.11. Su Seviyesi Değişimleri 
 
181
6.13.2.12. Sahil Şeridiyle Açı 
 
181
6.13.2.14. Çıkış Uçlarının Gömülmesi 
 
183
6.14. Boru Hidroliği ve Yayıcıların Projelendirilmesi 
 
183
6.14.1. Hidrolik Analizler 
 
183
6.14.2. Yayıcının Hidrolik Hesabı 
 
188
6.14.3. Deşarj Borularında Su Darbesi 
 
194
6.15. Seyrelme Hesapları 
 
198
6.15.1. Yoğunluk, Seyrelme, Konsantrasyon İlişkisi 
 
198
6.15.2. Yoğunluk Tabakalaşması Olmayan Homojen Durgun Ortamda Birinci Seyrelmenin Hesaplanması 
 
199
6.15.2.1. Jetler Arasında Girişim Olmaması Durumu 
 
199
6.15.2.2. Jetler Arasında Girişim Olması (Çizgisel Kaynak) Halinde Birinci Seyrelmenin Hesaplanması 
 
200
6.15.3. Yoğunluk Tabakalaşması Bulunan Durgun (Akıntısız) Ortamda Yatay Dairesel Jet Deşarjında Seyrelme Hesabı 
 
201
6.15.3.1. Lineer Yoğunluk Tabakalaşması Durumu 
 
201
6.15.3.2. Lineer Olmayan Yoğunluk Tabakalaşması Durumu 
 
204
6.15.4. İkinci Seyrelmenin Hesaplanması 
 
208
6.15.5. Üçüncü Seyrelmenin Hesaplanması 
 
210
6.15.5.1. Kapalı Deneylerle T90 Tayini 
 
211
6.15.5.2. Açık Deneylerle T90 Tayini 
 
211
6.15.6. Toplam Seyrelme Hesabı 
 
213
6.15.7. Deşarj Borusunun Boyunun Bulunması 
 
213
6.15.8. Çıkış Ucu Aralıkları 
 
214
6.16. Deşarj Boru Hatlarının Stabilite Hesapları 
 
221
6.16.1. Deniz Tabanına Gömülü Olmayan Boru Hatlarının Düşey Stabiliteleri 
 
221
6.16.2. Deniz Tabanına Gömülü Olan Boru Hatlarının Düşey Stabilitesi 
 
222
6.16.3. Deniz Tabanına Gömülü Olmayan Boru Hatlarının Yatay Stabiliteleri 
 
223
6.16.4. Deniz Tabanına Gömülü Boru Hatlarının Yatay Stabiliteleri 
 
223
6.17. Stabilite Hesapları 
 
223
6.17.1. Yöntem Seçimi 
 
223
6.18.1. Toprak Kuvvetleri 
 
225
6.18.2. Hidrodinamik Kuvvetler 
 
225
6.18.3. Dalga Kuvvetleri 
 
225
6.18.4. Boru Hatlarına Etkiyen Dalga Kuvveti 
 
229
6.19. Etkiyen Kuvvetlerin Hesaplanması 
 
229
6.19.1. Akıntı Kuvvetleri 
 
232
6.19.2. Akışın Oluşturduğu Dönüşlü Hareketler (Vorteks) 
 
235
6.20. Silindirik Yapılar Etrafında Yerel Taban Hareketleri 
 
237
6.21.1. Ağırlık Ankrajları 
 
238
6.21.2. Burgu ve Tırnaklı Ankrajlar 
 
239
6.22. Gerilme Analizleri 
 
239
6.22.1. Gerilmenin Belirlenmesi ve Analizi 
 
239
6.22.2. Ankrajlardan Gelen Gerilme 
 
240
6.22.3. Desteksiz Açıklık Analizleri 
 
242
6.22.4. Bükülme ve Göçme Analizleri 
 
243
6.24. Boru Cinsleri ve Deşarj Hattı Döşeme Yöntemleri 
 
247
6.24.1. Boru Cinsleri 
 
247
6.24.2. Dökme Demir (Font, Pik) Borular 
 
248
6.24.3. Betonarme Borular 
 
248
6.24.4. Çelik ve Çelik Alaşımlı Borular 
 
248
6.24.5. PVC ve PE Borular 
 
249
6.24.6. Cam Takviyeli Polyester Borular 
 
249
6.24.7. Boru Bağlantıları 
 
250
6.25. Boru Hatlarını Döşeme Yöntemleri 
 
250
6.25.1. Gemiden Döşeme Yöntemi 
 
251
6.25.2. Yüzdürme Yöntemi 
 
251
6.25.3. Tabandan Çekme Yöntemi 
 
252
6.25.4. Teker Teker veya Bölümler Halinde Batırma Yöntemi 
 
253
6.26.1. Kayalık ve Mercan Döküntü Zeminler 
 
253
6.26.2. Kum ve Çakıl Zeminler 
 
253
6.26.3. Stabil Olmayan Gevşek Zeminler 
 
253
6.27. Ekonomik Analiz Kavramı 
 
254
6.27.1. Su Kaynakları Sistemlerinin Ekonomik Analizi 
 
256
6.28. Türkiye’de ve Diğer Ülkelerde Önemli Deşarj Yapıları 
 
266
6.28.1. Çayeli Bakır İşletmeleri Atık Suyu Deniz Deşarjı Sistemi 
 
266
6.28.2. Montpellier Deniz Deşarjı Tesisi 
 
270
6.28.3. İstanbul’un Atık Suları İçin İnşa Edilen Deşarj Yapıları 
 
27 5
6.28.4. Küçüksu Ön Arıtma ve Deniz Deşarjı Sistemi 
 
280
6.28.4.1. Hidrografik Ölçmeler 
 
281
6.28.4.2. Madencilik ve Yeraltı Ölçmeleri 
 
287
Bölüm 7 DENİZ ARAŞTIRMALARI
 
7.1. Deniz Ortamının Özellikleri 
 
289
7.2. Araştırma Teknikleri 
 
290
7.2.1. Tuzluluk, Sıcaklık ve Yoğunluk Tayini 
 
290
7.2.2. Akıntı Ölçme Teknikleri 
 
290
7.2.2.1. Yüzer Cisimlerin Kullanılması 
 
290
7.2.2.2. İz Maddeleri (Boyalar) Kullanılarak Akıntı İnceleme 
 
291
7.2.2.3. Taşınabilir Akıntı Ölçer Cihazlar 
 
292
7.2.2.4. Kaydedici Akıntı Ölçer Cihazlar 
 
294
7.2.3. Su Seviyesi Değişimleri 
 
296
7.2.4. Topografik Veriler 
 
296
7.2.6. Hava Fotoğrafları 
 
297
7.2.8. Modern Teknolojilerle Veri Ölçme, Toplama, Aktarma ve İşletme 
 
298
Bölüm 8 ATIK SU DEŞARJI SİSTEMİ BOYUTLANDIRMA ÖRNEĞİ
 
8.2. Arazide Ölçmeler ve Oşinografik Çalışmalar 
 
305
8.3. Alıcı Ortam Özelliklerini Belirlemek İçin Ölçmeler ve Analizler 
 
305
8.3.1. Değirmendere Deşarj Hattı 
 
306
8.3.2. Havaalanı Deşarj Hattı 
 
306
8.3.3. Moloz Deşarj Hattı 
 
307
8.3.4. Söğütlü Deşarj Hattı 
 
307
8.3.5. Yomra Deşarj Hattı 
 
307
8.3.6. Akıntı Ölçümleri 
 
308
8.3.7. Dalga Analizleri 
 
308
8.3.7.1.Tasarım Dalgası 
 
308
8.3.7.2. Dalga Transformasyonu 
 
309
8.4. Geoteknik Çalışmalar 
 
309
8.5. Trabzon Deniz Deşarjında Projelendirme Esasları 
 
310
8.5.1. Boyutlandırmada Kullanılan Yaklaşım ve Kabuller 
 
310
8.5.2. Seyrelme Hesabında Kullanılan Yöntem ve Sınırlamalar 
 
3 10
8.5.2.1. Seyrelme Hesapları 
 
310
8.5.2.2. Seyrelme Hesaplarında Kullanılan Değişkenlerin Değerleri 
 
310
8.6. Deşarj Borusu ve Yayıcı Kısmının Tasarımı 
 
311
8.6.1. Tasarımda Kullanılan Kabuller ve Değişkenlere Ait Değerler 
 
311
8.6.2. Yayıcıdaki Yük Kayıpları ve Pompalama Yükseklikleri 
 
312
8.7.1. Moloz Deşarj Hattının Tasarımı 
 
313
8.7.2. Yayıcı Borunun (Difüzör) Tasarımı 
 
313
8.7.3. Seyrelme Hesapları 
 
317
8.7.4. Klorlama İle İlgili Hesaplar 
 
317
8.7.5. Hidrolik Yük Kayıpları ve Pompalama Yükseklikleri 
 
318
8.7.5.1. Kayıpların Hesaplanması 
 
319
8.7.5 Pompalama Yükseklikleri 
 
320
8.7.6. Boru Stabilite Hesapları 
 
321
8.7.6.2. Deşarj Borusu Denge Hesapları 
 
322
8.7.6.3. Gerekli Boru Ağırlığı 
 
322
8.8. Bir İşaret Şamandırasının Boyutlandırılması 
 
324
E.1. Dökme Demir Boru Birleşim Şekilleri 
 
327
E.1.1. Muflu Birleşimler 
 
327
E.1.2. Flanşlı Boru Birleşimleri 
 
330
E.1.4. Hareketli Boru Birleşim Tipleri 
 
331
E.2. Plastik Boru Birleşim Şekilleri 
 
333
E.3. Beton Boru Birleşim Şekilleri 
 
333
E.4. Çelik Boru Kaynaklı Birleşim Şekilleri 
 
335
E.5. Deşarj Borusu Birleşimleri 
 
336
E.6. Deşarj Borularına Ağırlık Kitlelerinin Yerleştirilmesi ve Döşenmesi 
 
340
E.7. Yayıcı Boru Tüplü Çıkış Ucu Yerleşim Şekilleri 
 
342
E.8. Mecraların Hidrolik Hesabı 
 
343
E.8.1. Mecralarda Akış 
 
345
E.8.1.2. Daire Kesitli Olmayan Borular 
 
346
E.8.2. Mecralarda Kısmen Dolu Akış 
 
347