İÇİNDEKİLER
İçindekiler
13. Baskıya Önsöz 7
10. Baskıya Önsöz 9
1. Baskının Önsözü 11
SORULAR 30
Kısaltmalar 33
Giriş 37
1. Bölüm
TIP HUKUKUNA GİRİŞ
§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 39
§ 2. KAVRAM 44
§ 3. HUKUKSAL KAYNAKLAR 50
§ 4. MESLEK ETİĞİ 54
I. Genel Olarak 54
II. Hekim ve Özel Şirket İlişkileri 61
III. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri 64
§ 5. MESLEK KURULUŞLARI VE MESLEKİ DİSİPLİN 67
I. Meslek Kuruluşları 67
A. Tabip Odası 67
B. Türk Tabipleri Birliği 67
C. Uzmanlık Derneği 68
II. Mesleki Disiplin 70
A. Genel Olarak 70
B. Aile Hekimleri ile İlgili Uygulama 79
C. Kamu Görevlisi Hekimler ile İlgili Uygulama 79
D. Aynı Anda Ceza Soruşturma/Kovuşturması Yapılması Durumu 80
2. Bölüm
HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI
§ 1. HASTA HAKLARI 83
I. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma 87
II. Bilgi İsteme 88
III. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme 88
IV. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme 89
V. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme 90
VI. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım 90
VII. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı 91
VIII. Ötanazi Yasağı 91
IX. Tıbbi Özen Gösterilmesi 92
X. Genel Olarak Bilgi İsteme 92
XI. Kayıtları İnceleme 94
XII. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi 94
XIII. Bilgilerin Gizli Tutulması 95
XIV. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası 96
XV. Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması 98
XVI. Aile Planlaması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi 98
XVII. Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları 98
XVIII. Güvenliğin Sağlanması 99
XIX. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma 100
XX. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 100
XXI. Refakatçi Bulundurma 101
XXII. Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi 101
XXIII. Hastaya Yeterli Vakit Ayrılması ve Hastanın Vaktine Riayet Edilmesi 101
XXIV. Müracaat, Şikâyet ve Dava Hakkı 102
XXV. Hasta Hakları ile İlgili Kurul ve Birimler 104
A. Genel Olarak 104
B. Hasta Hakları Kurulu 105
C. Hasta Hakları Birimi 107
§ 2. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 109
I. Hekim Hakları 109
II. Hak Arama Yolları 112
A. Haksız Şikayetlere Karşı Hak Arama Yolları 112
B. Güvenlik Hakkının İhlaline Karşı Hak Arama Yolları 119
1. Ceza Hukuku Araçları 120
2. Tazminat Hukuku Araçları 123
3. Süreç 123
C. Sağlık Çalışanının Meşru Savunma Hakkı Var mıdır? 123
III. Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım 124
IV. Çalışan Güvenliği Genelgesi 127
V. Hekimin Hasta Seçme Hakkı 127
VI. Sağlık Çalışanının Hizmetten Çekilme Hakkı 130
A. Genel Olarak 130
B. Aile Hekimleri Bakımından Uygulama 132
3. Bölüm
TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI
§ 1. SAĞLIK PERSONELİ KAVRAMI 135
§ 2. ETİK KURULLAR 139
I. Genel Olarak 139
II. Mevzuatın Gelişimi 141
III. Etik Kurulların Oluşturulması ve Yapısı 142
IV. Etik Kurulların Görev ve Yetkileri 143
V. Etik Kurul Kararlarına Karşı Kanun Yolları 146
§ 3. YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI 148
§ 4. ADLİ TIP KURUMU 149
§ 5. SAĞLIK MESLEKLERİ KURULU 150
§ 6. TIP HUKUKUNDA “ÇOCUK” KAVRAMI 156
§ 7. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 162
I. Genel Olarak 162
II. Şifa Garantisi Yasağı 177
§ 8. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 179
I. Genel Olarak 179
II. Güven İlkesi 182
III. Sorumluluk Alanlarının Bölünebilirliği: Bağımsız Sorumluluk Prensibi ve Rutin İşleyiş Teorisi 188
A. Genel Olarak 188
B. Hemşirelik Yönetmeliği md. 6/1–d’nin Değerlendirilmesi 193
IV. Sorumlunun Belirlenmesindeki Güçlükler 196
A. Tek Hekimin Çalıştığı Muayenehanelerde 196
B. Birden Fazla Hekimin Müştereken Çalıştığı Polikliniklerde 196
C. Hekim ve Hemşire İşbirliğinde 197
D. Danışma ve Vekâlet 197
E. Başka Yerde Yaptırılan Tetkik ve Tahlil Sonuçlarına Güvenilmesi 198
F. Ücretsiz Tedavilerde Sorumlunun Belirlenmesi 199
§ 9. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 199
I. Kavram 199
II. Uygulamadaki Sorunlar 204
A. Tıbbi Müdahale Sırasında Diğer Sağlık Çalışanlarının Bulunması 204
B. Koğuş Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 205
C. Genel Sağlık Sigortası Verilerinin Paylaşımı Sorunu 206
D. Sağlık Net Sistemine Veri Gönderimi 207
E. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayeneleri ile Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet Sorunu 209
1. Tututuklu ve Hükümlülerin Muayenelerinde Mahremiyet 209
2. Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet 212
F. Güvenlik Kamerası Kayıtları 213
G. Aile Hekimliğinde Kayıtların Devri 214
H. Hasta Kayıtlarını İnceleme Hakkı 215
I. Hasta Yakınlarıyla Paylaşım 215
§ 10. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 216
I. Kavram 216
II. Hastanın Rızasının Olmadığı Hallerde Zorunluluk Hali Kurumunun Uygulanması Sorunu 219
§ 11. MALPRAKTİS 220
4. Bölüm
TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI
§ 1. GENEL BİLGİLER 221
§ 2. ŞARTLAR 222
I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması 222
A. Genel Olarak 222
B. Hekim Olma Şartı 223
1. Genel Olarak 224
2. Uzmanlık Şartı 226
a. Genel Olarak 226
b.Sertifika ile Yetki Alınması 232
3. Öğrencilerin ve Asistanların Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu 236
4. Silahlı Kuvvetler ile Emniyet Genel Müdürlüğünün Sağlık Meslek Mensubu Olmayan Personelinin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler 240
C. Hemşirelerin Görev Alanı 241
D. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları 244
II. Aydınlatma ve Rıza 248
A. Temel Kurallar 248
B. Aydınlatma 255
1. Aydınlatma Çeşitleri 255
a. Otonomi (Karar) Aydınlatması 255
aa. Temel Sorunlar 255
bb. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri 258
aaa. Genel Olarak 258
bbb. Teşhis Aydınlatması 259
ccc. Süreç Aydınlatması 261
ddd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma 263
eee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma 264
b. Risk Aydınlatması 265
c. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması) 270
aa. Kavram 270
bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 272
cc. İlaç ve Tıbbi Malzeme 273
dd. Araç Kullanmama Uyarısı 275
2. Özel Durumlarda Aydınlatma 276
a. Kısırlaştırma 276
b. Özürlü Cenin 277
c. Tıptaki Yeni Teşebbüsler 281
d. Hekim Hatası 282
e. Hekimin Tecrübesi 284
f. Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar 284
g. Ticari Yarar 285
h. Kalite Aydınlatması 285
ı. Hekimin Hastalığı 286
i. Eser Sözleşmesi Niteliğindeki Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma 286
3. Aydınlatılacak Kişi 288
4. Aydınlatma Yükümlüsü 290
5. Aydınlatmanın Zamanı 292
6. Aydınlatmanın Kapsamı 294
7. Aydınlatmanın Şekli 298
8. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma 307
9. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar 308
a. Aydınlatmadan Vazgeçme 308
b. Hastanın Bilgisinin Bulunması 310
c. Risk Aydınlatmasında Riskin Çok Açık Olması 311
d. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 312
aa. Genel Olarak 312
bb. Tedavisi Olmayan Hastalığın Bildirilmesi 315
e. Acil Haller 316
f. Aydınlatmanın Hasta Bakımından Anlamını Yitirmiş Olması 316
g. Psikiyatri Hastalarının Aydınlatılması 316
h. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması 317
ı. Sağlık Çalışanının İnançları Nedeniyle Aydınlatma Yapmak İstememesi 317
i. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma Sorunu 318
10. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 318
11. Aydınlatmada Nedensellik Bağı Sorunu 319
12. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 319
a. Tedavi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 320
b. Otonomi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 320
13. Hatalı Aydınlatma ve İspat Sorunları 323
C. Rıza 324
1. Genel Olarak 325
2. Rıza Açıklaması 331
3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti) 333
a. Genel Olarak 333
b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 337
aa. Türk Hukuku 338
aaa. Genel Olarak 338
bbb. Çocuk ile Kanuni Temsilcinin İradesinin Farklı Olması 344
ccc. Ebeveynden Hangisinin Rızasının Geçerli Olacağı Sorunu 345
ddd. Eşler Arasında Fikir Ayrılığı Çıkması 346
eee. Veli veya Vasinin Olmadığı veya Bulunmadığı Haller 346
fff. Kanuni Temsilcinin Rıza Yetkisinin Olmadığı Haller 347
ggg. Kamu Denetçiliği Kurumu Kararı 347
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 350
cc. Doğum Kontrol Hapı Reçete Edilmesinde Ebeveynin Rızası Sorunu 352
c. Çocuklarda Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 353
d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 360
e. Hamile Kadının Tedaviyi Ret Hakkı 361
4. Rızanın Kapsamı 363
5. Rızanın Aranmadığı Haller 365
a. Acil Haller 367
b. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 367
aa. Genel Olarak 367
bb. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu 369
aaa. Genel Olarak 369
bbb. Hukukumuzdaki Durum 372
cc. Çocuklardan Topuk Kanı Alma Zorunluluğu 385
dd. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 386
ee. AIDS Tetkiki İçin Rıza Sorunu 386
c. Akıl Hastaları İle İlgili Düzenlemeler 387
aa. Genel Olarak 388
bb. Uluslararası Standartlar 393
d. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler 399
aa. Ceza Hukuku Yaptırımları 399
bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler 400
cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler 403
aaa. Karşılaştırmalı Hukuk 403
bbb. Türk Hukuku 410
dd. Kanunen Rıza Aranmayan Hallerde Hekimlerin Etik İhlali Nedeniyle Hastanın Rızası Olmadığı Müddetçe Müdahaleden Çekinmesi Sorunu 412
e. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler 414
6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı 415
7. Varsayılan Rıza 416
a. Genel Olarak 416
b. Ameliyatın Genişletilmesi 421
c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği (Tıbbi Vasiyet) 427
aa. Genel Olarak 427
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 429
d. Resüsitasyon Yapılmaması Talimatları (DNR) 434
8. Kanun Hükmünü İcra/Üstün Nitelikte Özel Yarar 435
9. Muhtemel Rıza 436
10. Rızayı Sakatlayan Haller 437
11. Rızanın Geri Alınması 438
12. Rıza Formu 440
13. Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterilmemesi Halinde Yapılması Gerekenler 443
D. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları 444
1. Ceza Hukuku Açısından Sonuçları 444
a. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Yanılma 444
b. Hukuksal Yanılgı 446
2. Özel Hukuk Açısından Sonuçları 447
III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 448
A. Endikasyon (Gereklilik) 448
1. Kavram 448
2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler 454
a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler 455
b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler 456
c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler 457
d. Sünnet 457
e. Doğum Kontrolü 457
3. Değerlendirme 458
B. Özenli Tıbbi Müdahale 460
5. Bölüm
ÖZELLİK ARZEDEN TIBBİ MÜDAHALELER
§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 463
I. Kavram 463
II. Hukuksal Temel ve Kapsam 464
III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri 466
A. Ölülerden (Kadavradan) Organ Nakli 466
1. Ölüm Halinin Belirlenmesi 467
a. Türk Hukuku’nda 467
b. Karşılaştırmalı Hukuk’ta 471
2. Kişinin Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi 473
3. Beyin Ölümü Tespitinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler 476
4. Otopsi mi Nakil mi? 478
5. Organ ve Doku Dağıtımı 483
B. Canlılardan Organ Nakli 484
1. Genel Olarak 484
2. Akrabalık Şartı 488
3. Çapraz Nakil 491
C. Hayvanlardan Organ Nakli 492
IV. Yüz, Kol ve Bacak Nakli 493
§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 496
I. Giriş 496
II. Kavram 500
III. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar 503
A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları 505
1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları 505
a. Yetkili Kurul veya Makamlardan İzin Alınması 506
b. Deneyin Önce İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Hayvan Üzerinde Yapılmış Olması ve Bu Deneyler Sonucunda Ulaşılan Bilimsel Verilerin İnsan Üzerinde Deneyi Gerekli Kılması 507
c. Deneyin İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmaması 507
d. İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verici Yöntemlerin Uygulanmaması 508
e. Deneyle Varılmak İstenen Amacın, Bunun Kişiye Yüklediği Külfete ve Kişinin Sağlığı Üzerindeki Tehlikeye Göre Daha Ağır Basması 508
f. Aydınlatma ve Rıza Şartı 509
aa. Aydınlatma 509
bb. Rıza 511
g. Menfaat Yasağı 512
h. Araştırmanın Yapılabileceği Yerler 514
ı. Özel Durumlarda Araştırma 515
aa. Çocuklar 515
bb. Gebe, Lohusa ve Emziren Kadınlar Bakımından 516
cc. Kısıtlılar Bakımından 517
dd. Yoğun Bakımdaki ve Bilinci Kapalı Kişiler Bakımından 518
ee. Özgürlüğü Kısıtlanmış Kişiler Bakımından 520
2. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları 520
B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları 524
1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları 524
2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları 528
IV. İlaç Araştırmalarında Safhalar 530
A. Faz I 530
B. Faz II 531
C. Faz III 531
D. Faz IV 531
E. İlaç Araştırmaları Safhalarının Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi 532
V. İnsan Dokusu veya Ceset Üzerinde Yapılacak Araştırmalar 532
§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 533
I. Tanım 533
II. Estetik Müdahalelerde Hekim–Hasta Arasındaki Hukuksal İlişkinin Niteliği 534
§4. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI 538
I. Genel Olarak 538
II. Kök Hücrenin Niteliği 540
A. Kök Hücre Organ mıdır? 541
B. Kök Hücre İlaç mıdır? 541
C. Kök Hücre Kan veya Kan Ürünü müdür? 542
III. Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuksal Durum 542
A. Kavram 542
1. Yetişkin Kök Hücre Çalışmaları 542
2. Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları 543
B. Sağlık Bakanlığı Genelgesi 545
C. Diğer Hukuksal Sorunlar 548
1. İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçu Bakımından Değerlendirme 548
2. Disiplin Sorumluluğu 549
D. Değerlendirme 549
§ 5. İNSAN KOPYALAMA 550
§ 6. GENETİK TANI 553
I. Kavram 553
II. Türleri 555
A. Doğum Öncesi Tanı 556
B. Yeni Doğanın Taranması 556
C. Hastalık Teşhisi 557
D. Taşıyıcıların Belirlenmesi 557
E. Adli Tıp Testleri 557
III. Genel Prensipler 557
IV. Tanı İşlemlerinin Hukuksal Niteliği 560
V. Hukuksal Sorumluluk 561
VI. Yasaklar ve Yaptırım 562
VII. Kanuni Düzenleme Zorunluluğu 565
A. Giriş 565
B. Temel Düşünceler 566
C. Öneriler 567
§ 7. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 568
I. Genel Olarak 568
II. Kanuni Düzenleme 571
§ 8. YAPAY DÖLLEME 576
I. Kavram 576
II. Yapay Dölleme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 577
III. Yapay Döllemenin Şartları 578
IV. Yapay Döllemenin Kuralları 581
V. Yapay Dölleme Neticesinde Oluşan Embriyonun ve Dünyaya Gelen Çocuğun Hukuksal Statüsü 583
A. Yapay Dölleme Neticesinde Ana Rahmi Dışında Oluşturulan Embriyonun Hukuksal Durumu 583
B. Yapay Dölleme Neticesinde Meydana Gelen Çocuğun Hukuksal Durumu 583
VI. Yapay Döllemeye İlişkin Yasaklar 584
VII. Merkezlerin Sorumluluğu 585
VIII. Üreme Hücreleri ve Embriyoların Dondurulması ve DNA Analizi Zorunluluğu 585
IX. Taşıyıcı Annelik 588
A. Kavram 589
B. Etik Açıdan Taşıyıcı Annelik 590
C. Dini Açıdan Taşıyıcı Annelik 591
D. Karşılaştırmalı Hukukta Taşıyıcı Annelik 592
E. Taşıyıcı Annelikte Çocuk ile Genetik Anne Arasındaki Hukuki İlişki 595
F. Olması Gereken Hukuk 600
§ 9. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 601
I. Giriş 601
II. Hukuki Durum 602
A. Genel Bir Mevzuat İhtiyacı 602
B. Yabancı Ülkelerdeki Durum 603
C. Ülkemizdeki Mevcut Durum 604
D. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Alanındaki Mevcut Düzenleme ve Öneriler 605
1. Tıbbi Müdahaleyi Yapma Yetkisi 606
2. Aydınlatma 607
3. Endikasyon 609
4. Alternatif veya Tamamlayıcı Tedavi Yöntemlerinin Giderlerinin Devlet Tarafından Ödenmesi Sorunu 612
§ 10. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER 613
§ 11. KISIRLAŞTIRMA 619
§ 12. KİMYASAL KASTRASYON 621
I. Genel Olarak 621
II. Mevzuat 626
6. Bölüm
HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 629
I. Genel Olarak 629
II. Hekimin Özen Yükümlülüğü 629
III. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü 630
A. Kişisel Edim Kavramı 630
B. Temsil Edilebilir Edimler 632
C. Temsil Edilemeyen Edimler 634
IV. Öykü Alma Yükümlülüğü 637
A. Kavram 637
B. Öykü Alma Yükümlülüğünün İçeriği 637
V. Muayene Yükümlülüğü 639
A. Muayene Kavramı 639
B. Hekim Muayenesinin Özel Şekilleri 640
1. Teşhis Muayenesi 640
2. Önleyici ve Erken Tanı Muayenesi 640
3. Kontrol Muayenesi 640
4. Hükümlü ve Tutukluların Muayenesinde Kelepçe Sorunu 642
VI. Teşhis Yükümlülüğü 642
A. Teşhis Kavramı 642
B. Teşhis Türleri 643
C. Teşhis Yükümlülüğünün İçeriği 643
D. Uzaktan Teşhis Yasağı 645
E. Doğum Öncesi Teşhis 646
F. Teşhisi Bildirme Yükümlülüğü 647
G. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü 647
VII. Tedavi Yükümlülüğü 647
A. Hekimin Tedavisi 647
B. Tedavi Yükümlülüğü ve Hukuksal Temelleri 648
1. Genel Olarak 648
2. Özel Durumlar 649
a. Hekimin Hastayı Reddetmesi 649
b. Acil Durumlar 650
C. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü 651
D. Uzaktan Tedavi Yasağı 652
1. Genel Olarak 652
2. Tele–Tıp 656
E. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 659
1. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 659
2. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı 659
a. Genel Olarak 659
b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği 663
c. Tedaviyi Ret Halinde Aydınlatma 664
d. Tedaviyi Ret ile İntihar Ayrımı 664
e. Tedaviyi Ret ile Pasif Ötanazi Ayrımı 665
f. Yaşam Destekleyici Tedavinin Reddi 666
3. Ağır Özürlü Yeni Doğan Çocuklar Bakımından Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 667
4. AIDS Hastasını Tedavi Yükümlülüğü 668
5. Hekimin Kürtajı Ret Hakkı 669
6. Hekimin Etkisiz (Beyhude) Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı 670
VIII. Reçete Yazma Yükümlülüğü 675
A. Kavram 675
B. Reçetenin Hukuksal Niteliği 675
C. Reçete Düzenlemenin Hukuksal Dayanağı 676
D. Reçete Düzenleme Yükümlülüğünün İçeriği 676
E. Reçetenin Şekli 677
IX. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 678
A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü 678
B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü 679
X. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü 680
A. Tedaviyi Kesme ve Sözleşmeyi Sona Erdirme 680
B. Tedaviyi Kesme Nedenleri 680
C. Ölmekte Olan Hastalarda Tedavinin Kesilmesi 681
XI. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 682
A. Genel Olarak 682
B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçeriği 686
1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı 686
2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Kapsamı 688
3. Kayıtların Şekli 689
4. Kaydın Zamanı 691
5. Kayıtlar Ne Kadar Süre ile Saklanmalıdır? 692
C. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları 693
D. Kayıtları İnceleme Hakkı 697
1. Hukuksal Dayanak 697
2. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri 699
a. Dava Dışı İnceleme Hakkı 699
b. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı 701
3. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar 701
4. Kayıtların Verilmemesine Karşı Hukuksal Yollar 702
5. Kayıtların Düzeltilmesini İsteme 703
XII. Sır Saklama Yükümlülüğü 703
XIII. Organizasyon Yükümlülükleri 708
XIV. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler 709
A. Genel Olarak 709
B. Ameliyatlarda Kullanılan Malzemenin Saklanması Yükümlülüğü 710
XV. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 710
A. Tıbbi Bilirkişi Olarak Hekim 711
B. Bilirkişi–Mahkeme İlişkisi 712
C. Bilirkişiliği Üstlenme Yükümlülüğü 712
D. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 713
E. Tanıklıktan Çekinme 714
XVI. Ölüm ile İlgili Yükümlülükler 714
A. Ölüm Vukuunda Yapılacak İşler 714
B. Ölü Muayenesi Yapmak ve Defin Ruhsatı Düzenlemek 715
XVII. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 716
XVIII. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 716
XIX. Bildirim Yükümlülüğü 719
XX. Mesleki Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırma Yükümlülüğü 720
XXI. İnsani Değerlere Saygı Gösterme Yükümlülüğü 720
A. Genel Olarak 720
B. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerine İlişkin Yükümlülükler 720
§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 720
I. İşbirliği Yükümlülüğü 721
II. Hastanın Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 723
III. Katlanma Yükümlülüğü 724
A. Kavram 724
B. Yasal Katlanma Yükümlülükleri 725
C. Diğer Katlanma Yükümlülükleri 726
IV. Hastanın Bildirme Yükümlülüğü 726
V. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 728
VI. Diğer Yükümlülükler 728
7. Bölüm
HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ,
HATALI TIBBİ UYGULAMA VE TAZMİNAT SORUMLULUĞU
§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 733
§ 2. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 735
I. Genel Olarak 735
A. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 735
1. Genel Olarak 735
2. Yeni Tüketici Kanunu ile Ortaya Çıkan Hukuki Durum 738
B. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 739
C. Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 740
1. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 740
2. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 743
II. Görevli Yargı Yeri 745
A. Genel Olarak 745
B. Yargıtay Kararları 749
C. Görevli Mahkeme 754
1. Bağımsız Çalışan Hekimler Bakımından 754
2. Özel Hastaneler Bakımından 756
3. Kamu Hastaneleri Bakımından 756
a. Genel Olarak 756
b. Sigortaya Karşı Dava Açılması Durumunda 757
§3. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 758
I. Genel Olarak 758
II. Tıbbi Standart 764
A. Kavram 764
B. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler 775
C. Tıbbi Standarttan Sapma: SUT 778
D. Tıbbi Standarda Aykırılığın İspatı 779
III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata) 779
A. Kavram 779
B. Hata (Malpraktis) Örnekleri 784
1. Teşhis Hatası 789
a. Genel Olarak 789
b. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma 795
c. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması 796
2. Tedavi Hatası 798
a. Müdahalenin Yapılmaması 800
b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması 802
c. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme 807
d. Gerekli Testlerin ve Tetkiklerin Yapılmaması 807
e. İlaç Tedavisinde Oluşan Tıbbi Uygulama Hataları 809
f. Hasta Karıştırma, Yanlış Taraf Cerrahisi 810
g. Ölçüsüz Tıbbi Müdahale 813
h. Bir Komplikasyonun Fark Edilememesi 813
ı. Hatalı Ameliyat Tekniği 814
i. Teknik Aletlerin Kullanılmasında Yapılan Hatalar 814
j. Derhal Hastaneye Yapılması Gereken Sevkin Yapılmaması, Uzman Hekime Çok Geç Danışılması 814
k. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması 815
l. Üçüncü Kişileri Uyarmama 816
m. Kayıt ve Testleri İncelemeden Tıbbi Müdahale Yapılması 816
n. Konsültasyon İstenmemesi 816
o. Başarısız Kısırlaştırma 818
3. Komplikasyon Yönetimi 818
4. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 819
5. Organizasyon Kusuru 823
a. Genel Olarak 823
b. Özel Hastaneler 838
c. Sağlık Bakanlığı Açısından Organizasyon Kusuru 840
d. Sağlık Bakanlığı Açısından Denetim Kusuru 842
6. Üstlenme Kusuru 846
a. Genel Olarak 846
b. İlk Ameliyat 855
7. Hemşirelerin Yaptığı Hatalar 856
8. Uygulamadan Ağır Hata Örnekleri 858
9. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü 859
10. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi (Bilirkişi) 859
a. Genel Olarak 859
b. Yüksek Sağlık Şura 865
§ 4. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 871
I. Özel Hukukta Tazminat Sorumluluğu 872
A. Genel Olarak 872
B. Tazminat Sorumluluğunun Şartları 872
1. Hukuka Aykırılık 872
2. Kusur 873
3. Zarar 875
4. Nedensellik Bağı 875
C. Tazminat Türleri 878
1. Maddi Tazminat 878
2. Manevi Tazminat 882
D. Hastanın Kusurunun Tazminata Etkisi 885
E. İfa Yardımcısının Fiilinden Sorumluluk 886
F. İspat 887
1. Genel Olarak 887
2. Tıp Hukukunda İspat Kolaylıkları 889
a. Tamamen Kontrol Edilebilir Riskler 891
b. Rıza Alma ve Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali 892
c. Kayıt Yükümlülüğünün İhlali 892
d. Uzmanlık niteliklerinin eksikliği 893
e. Ağır hata 893
f. İlk Görünüş İspatı 894
G. Zamanaşımı 895
H. Sorumsuzluk Anlaşmaları 898
I. Ceza Davası Kararının Etkisi 899
II. İdare Hukukunda Tazminat Sorumluluğu 901
A. Tazminatın Şartları 901
1. Zarar 901
a. Zararın Nitelikleri 901
aa. Zarar Gerçek ve Kesin Olmalıdır 902
bb. Zarar Özel Olmalıdır 904
cc. Zarar Para ile Takdir Edilebilir Olmalıdır 904
b. Zararın Kapsamı 904
aa. Maddi Zarar 904
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 904
(1) Tedavi Giderleri 904
(2) Cenaze Giderleri 904
(3) Ölenin Yardımından Yoksunluk Zararı 905
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 905
bb. Manevi Zarar 907
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 907
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 907
2. Kusur 908
a. Genel Olarak 908
b. Ceza Davasında Belirlenen Kusur Oranlarının Esas Alınıp Alınamayacağı Sorunu 913
3. Nedensellik Bağı 913
B. İspat 916
C. İdareye Başvuru ve Zamanaşımı 916
D. Ceza Mahkemesi Kararının Etkisi 919
E. Rücu 920
F. Tazminat Davasının Uzun Sürmesi Nedeniyle Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali 925
III. Arabuluculuk 925
IV. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 926
§ 5. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 933
I. Tıbbi Hatalara İlişkin Davalarda Hukuki Başvuru Yollarının Tüketilmiş Olması Şartı 933
II. Yaşam Hakkı 933
8. Bölüm
TIP CEZA HUKUKU
§ 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 935
I. Temel Tartışma: Hekimin Tıbbi Müdahalesinin Cezasızlığının Hukuksal Dayanağı Nedir? 935
A. Tipikliğin Bulunmaması 936
B. Maddi Unsurun Gerçekleşmemesi 939
C. Manevi Unsurun Gerçekleşmemesi 939
D. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması 940
1. Hakkın Kullanılması 940
2. Hastanın Rızası 941
3. Birden Fazla Hukuka Uygunluk Nedeni Kabul Eden Görüşler 946
II. Görüşüm 947
III. Özel Düzenlemeler 949
§ 2. KAMU GÖREVLİSİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ 951
I. Genel Olarak 951
II. 4483 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 952
A. Teorik Bilgiler 952
B. Uygulamadan Örnekler 954
III. 2547 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 961
§ 3. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER 963
I. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçları 964
A. Genel Olarak 964
B. Aydınlatma, Rıza ve Kasten Öldürme/Yaralama Suçları 972
1. Genel Olarak 972
2. Ceza Mahkemesi Kararlarında Aydınlatma Zorunluluğu ve Sonuçları 975
a. Olay 1 975
b. Olay 2 976
c. Olay 3 977
d. Olay 4 977
e. Olay 5 978
f. Olay 6 980
C. Hekimin Hastanın Ölümüne Yardımı (Ötanazi) 980
1. Sorun 980
2. Hayatta Tutma Yükümlülüğü ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 983
3. Çeşitli Ötanazi Türleri ve Hukuksal Sonuçları 984
a. Aktif Ötanazi 985
b. Dolaylı Ötanazi 986
c. Pasif Ötanazi 988
D. Zorunluluk Hali 990
E. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçlarının Nitelikli Halleri ve Kovuşturma 991
II. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi 992
III. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları 1003
A. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarına İlişkin Müşterek Açıklamalar 1005
1. Ön Açıklama: Aydınlatma, Rıza ve Malpraktis İlişkisi 1006
2. Taksir Kavramı 1007
3. Hareket 1008
4. Neticenin Öngörülebilir Olması ve Bilinçli–Basit Taksir Ayırımı 1008
5. Özen Yükümlülüğünün İhlali 1010
6. Özen Yükümlülüğü İhlalinin Tespiti (Yüksek Sağlık Şurası–Adli Tıp Kurumu) 1014
7. Nedensellik Bağı 1017
a. Genel Olarak 1017
b. Hekim Hatası ve Başkasının Yol Açtığı Yaralamalar Arasındaki Nedensellik Bağı Sorunu 1025
c. Yargıtay Kararları’nda Nedensellik Bağı 1026
B. Taksirle Öldürme Suçu 1031
C. Taksirle Yaralama Suçu 1031
1. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 1032
2. Yaralama Kavramı 1034
3. Nitelikli Haller 1035
4. Soruşturma ve Kovuşturma 1036
D. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarında Organizasyon Kusuru 1036
E. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarında Yaptırım 1038
IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 1042
V. Hasta ile Cinsel İlişki Kurma ve Cinsel Taciz 1045
VI. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Cezalandırılabilirliği 1046
VII. Organ veya Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu 1052
A. Organ veya Doku Naklinin ve Ticaretinin Cezalandırılabilirliği 1052
B. Organ ve Doku Nakli Kanunu ve Türk Ceza Kanunu İlişkisi 1053
C. Nakil Eyleminin Niteliği ve Ceza Hukuku Yönünden Sonuçları 1057
D. Organ veya Doku Ticareti Suçu 1060
E. Zorunluluk Hali 1063
F. Etkin Pişmanlık 1064
VIII. Çocuk Düşürtme 1065
A. Genel Olarak 1065
B. Korunan Hukuksal Yarar 1067
C. Suçun Konusu 1068
D. Maddi Unsur 1070
E. Manevi Unsur 1075
1. Genel Olarak 1075
2. Zorunluluk Hali 1075
F. Hukuka Uygunluk Nedenleri 1077
1. Süre Esaslı İsteğe Bağlı Rahim Tahliyesi 1078
2. Çocuk ile Onu Takip Edecek Nesiller Açısından Ağır Maluliyet (Özürlülük Endikasyonu) 1079
G. Nitelikli Haller 1082
H. Teşebbüs 1083
I. İştirak 1084
İ. İçtima 1084
J. Yanılgı 1086
K. Zorunluluk Hali 1087
1. Genel Açıklamalar 1087
2. Hukuki Niteliği 1088
3. Şartları 1088
4. İspat Sorunları 1090
L. Yaptırım 1091
IX. Kısırlaştırma Suçu 1091
X. Hadımlaştırma 1095
XI. Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu 1096
XII. Özel Hayatın Gizlilğini İhlal Suçu 1097
XIII. Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu 1097
A. Genel Olarak 1097
B. Korunan Hukuksal Yarar 1098
C. Suçun Unsurları 1098
1. Maddi Unsur 1099
a. Kişisel Veri Kavramı 1099
b. Kişisel Verilerin Kapsamı 1103
c. Fail 1107
d. Maddi Unsuru Oluşturan Eylemler 1108
e. Hastanın Ölümünden Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 1109
f. Sağlık Personelinin Sıfatı Sona Erdikten Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 1110
g. Sigortalı Hastalarda Ödeme Yapacak Kurumlar Bakımından Kişisel Verilerin Açıklanması Suçu 1111
h. Ceza Muhakemesi Kanunu Bakımından Kişisel Veriler 1112
2. Manevi Unsur 1112
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri 1112
a. Hastanın Rızası 1112
aa. Genel Olarak 1112
bb. Konsültasyon Halinde Kişisel Verilerin Açıklanması 1113
cc. Varsayılan Rıza 1114
b. Bildirme Yükümlülüğü 1114
c. Basının Haber Verme Hakkı 1118
d. Savunma Dokunulmazlığı 1119
4. Zorunluluk Hali 1119
D. Nitelikli Haller 1125
E. Yanılgı 1125
F. Göreve İlişkin Sırrın Açıklanması ve Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi ve Belgelerin Açıklanması Suçları İle İlişki 1126
G. Bazı Hekim Faaliyetleri Açısından Kişisel Verileri Açıklama Suçu 1128
1. Resmi Bilirkişi Hekim 1128
2. İşyeri Hekimi 1128
3. Cezaevi Hekimi 1128
4. Adli Tabip 1129
5. Tıbbi Araştırmalar 1129
6. Bilimsel Çalışmalar 1129
7. Soruşturma ve Kovuşturma Organlarının Bilgi Talebi 1129
XIV. Dolandırıcılık 1131
XV. Belgede Sahtecilik 1133
A. Genel Açıklamalar 1133
B. Kamu Görevlisi Tarafından İşlenen Sahtecilik Suçu 1134
C. Kamu Görevlisi Olmayan Sağlık Mesleği Mensubunun Belgede Sahteciliği 1138
1. Suçun Unsurları 1138
2. Nitelikli Haller 1144
D. Sahteciliğin İspatı 1146
XVI. Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu 1148
XVII. İrtikap Suçu 1150
XVIII. Rüşvet Suçu 1158
A. Genel Açıklamalar 1158
B. İrtikap ile Rüşvet Suçu Arasındaki Farklar 1161
C. Rüşvetin İspatı 1163
XIX. Görevi Kötüye Kullanma 1163
A. Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek Suretiyle, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 1164
B. Görevin Gereklerini Yapmakta İhmal veya Gecikme Göstererek, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 1167
C. Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak Koşulu 1173
D. Yükümlülüklerin Çatışması 1176
XX. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu 1176
XXI. Bilirkişi Hekimin Cezai Sorumluluğu 1178
A. Genel Olarak 1178
B. Bilirkişilik Görevinin Yapılmaması 1179
C. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik 1179
XXII. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 1182
XXIII. Genital Muayene 1190
A. Genel Olarak 1190
B. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 1191
C. Suçun Faili ve Mağduru 1192
D. Maddi Unsur 1193
E. Manevi Unsur 1196
F. Hukuka Aykırılık Unsuru 1196
G. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 1197
H. Muhakeme 1197
XXIV. Genetik Teşhisler Nedeniyle Ceza Sorumluluğu 1198
XXV. Yapay Döllemede Ceza Sorumluluğu 1199
XXVI. Hekim Olmadığı Halde Hasta Tedavi Etme veya Hekim Unvanını Takınma 1201
XXVII. Ruhsatsız Olarak veya Yetkisiz Kişilere Sağlık Hizmeti Verdirme 1206
XXVIII. Kabahatler 1206
A. Yetkisiz Hekimlik 1206
B. Bazı Normlara Aykırılık 1208
C. Yetkisiz Diş Hekimliği Yapma Suçu ve Kabahatler 1208
D. Sağlık Meslek Mensubu Gibi Çalışmak veya Unvanı Takınmak 1211
E. Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahale Yapmak 1211
Son Söz 1213
Küçük Sözlük 1215
Yararlanılan Kaynaklar 1219
Kavramlar Dizini 1249 |
Bilgisayar 
