III. OLGU OLARAK BİLGİ 29
BİLGİ, ÖZNE VE NESNE İLİŞKİSİ 35
c) Nesnenin Türleri ve Ortak Yönler . 36
Bilgi Bakımından Özne ve Nesne İlişkisi . 40
Kavram Anlamı ve Nitelikleri . 42
a) Varlıkbilimsel Bakımdan 42
b) Öznel Şartlar Bakımından 42
c) Kuramsal Bakımdan . 42
d) Gerçeklik Alanı Bakımından . 43
Bilgi Kuramı ve Epistemoloji 43
a) Bilginin İmkanı Sorunu. 43
b) Bilginin Doğruluğu Sorunu 44
c) Bilginin Kaynağı Sorunu 44
d) Bilginin Sınırları Sorunu 44
BİLGİ KURAMI’NIN KURULUŞU . 44
Bilgi Kuramı ve Teori . 45
VII. BİLGİ KURAMI VE ÖĞELERİ 48
VIII. BİLGİ KURAMI VE MANTIK 49
BİLGİ ÜZERİNE KURAMLAR . 57
Duyumcu–Görgücü Kuramlar 58
Düzensiz (Amiyane) veya Gündelik Bilgi 60
Dini Bilgi ve Özellikleri 61
Bilimsel Bilgi, Çeşitleri ve Özellikler . 62
a) Bilimsel Bilgi Çeşitleri . 63
bb) Pozitif Doğa Bilimleri 63
cc) Manevi/Tinsel Bilimleri 63
b) Bilimsel Bilginin Özellikleri 64
aaa) Doğa Bilimleri ve Tümevarım . 64
bbb) Manevi/Tinsel Bilimlerde Anlama ve Sezme . 64
bb) Genelleştirilmiş Olma 64
cc) Birleştirilmiş Olma . 64
ff) Öngörür Olma (Prévision) 65
Felsefi Bilgi ve Özellikleri 65
b) Felsefi Bilginin Özellikleri . 67
bb) Düzenli ve Sistemli Olma . 67
cc) Dünya Görüşü İddiasında Olma 67
dd) Bitmiş ve Kesin Olmama 67
ff) Kişisel ve Yaratıcı Olma 68
gg) Deneyle Doğrulanamaz Olma 68
Platon ve Aristoteles’e Göre 70
III. TEKNİK CİHAZ ANLAMINDA. 70
TARİHİ SÜREÇTE METOT . 71
YENİÇAĞ: DESCARTES’IN METOD GÖRÜŞÜ . 76
Basitleştirme ve Sıralama Kuralı . 77
Sayma/Denetleme Kuralı 77
DİYALEKTİĞİN SONRAKİ GELİŞİMİ 81
Yeniçağ’da Diyalektik . 84
Alman İdealizmi ve Diyalektik . 84
Hegel’de Yöntem Olarak Diyalektik . 85
aa) Birinci Aşamada Bilinç 87
bb) İkinci Aşamada Kendinin–Bilinci . 87
cc) Üçüncü Aşamada Mutlak Özne 88
Marx’ta Yöntem Olarak Diyalektik 90
I.KAVRAM OLARAK METEDOLOJİ 91
TARİHİ SÜREÇTE METODOLOJİ . 93
III. UYGULAMA OLARAK METODOLOJİ 95
BİLİMSEL METOD ÇEŞİTLERİ 106
III. BİLİMSEL METODUN KAPSAM VE SINIRI . 112
cc) Mantık Alanında . 114
Bilimsel Yasanın Öğeleri 115
Bilimsel Yasanın Çeşitleri . 115
a) Genelleme Yönünden 115
b) Dilsel Düzey Yönünden. 116
Bilimsel Yasa–Genelleme İlişkisi 116
Bilimsel Yasa Elde Etme Yolları 117
Bilimsel Yasaların Kesinliği . 118
Bilimsel Yasa–Doğa Yasaı İlişkisi 118
Bilimsel Yasa–Toplumsal Yasa İlişkisi . 119
BİLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI . 119
Ampere’in Sınıflandırması 120
Kozmolojik Bilimler . 120
aa) Matematik Bilimler (Aritmetik, Cebir, Geometri, Mekanik,
Gök Taşlarının İncelenmesi) . 120
cc) Doğa Bilimleri (Zooloji, Biyoloji) . 120
bb) Dialegmatik Bilimler (Sanat, Dil) 120
cc) Etnolojik Bilimler (Sosyoloji, Tarih, Budunbilim) . 120
dd) Politik Bilimler . 120
Auguste Comte’un Sınıflandırması . 120
f) Sosyoloji (Sosyal Fizik) 120
Spencer’in Sınıflandırması 121
XVIII. Yüzyıl Sınıflaması . 121
Formel Bilimler ve Özellikleri 121
Doğa Bilimleri ve Özellikleri . 122
İnsan ve Toplum Bilimleri 126
ÇAĞDAŞ SINIFLANDIRMA . 126
Formel Bilimler (Salt Matematik) . 127
aa) Fenomenolojik Doğa Bilimleri (Fizik, Kimya, Fizyoloji) 127
bb) Jenetik Doğa Bilimleri (Kozmoloji, Canlıların Gelişim
cc) Sistematik Doğa Bilimleri (Mineroloji, Sistematik Botanik,
aa) Fenomenolojik Kültür Bilimleri (Psikoloji) . 127
bb) Jenetik Kültür Bilimleri (Tarih) . 127
cc) Sistematik Kültür Bilimleri (Sistematik Hukuk Bilimi,
Rudolf Stammler’in Sınıflandırması . 127
a) Nedensel Bilimler . 127
III. KÜLTÜR BİLİMLERİ VE DOĞA BİLİMLERİNDE
Kural ve Yasa Bakımından 128
Nedensellik İlkesi Bakımından . 129
Sosyal Bilim Kavramı . 135
Sosyal Bilimin Doğuşu 136
Sosyal Bilimin Konusu veYöntemi . 137
Doğa Bilim–Sosyal Bilim Farkı . 138
a) Kural Koyma Yönünden . 138
b) Sınırlı Deney Yönünden 139
e) Bütün–Parça Yönünden . 139
a) Değişim Artık Döngüsel Değil İlerleyicidir 143
b) Doğa Artık Mekanik Değildir . 144
c) Amaçlılık Yeniden Getirilir . 144
d) Töz İşlev İçinde Çözeltilir . 144
e) En Küçük Uzay ile En Küçük Zaman 144
Bilim ile İlerlemeye Bakış . 146
III. SOSYAL BİLİMİN İŞLEVİ . 147
Hukukun Sosyal Bir Bilim Olduğu, Ama Hayatta Pratik Bir
Alanı İşgal Ettiği Belirlenebilir . 151
Bireyler Arası İlişkiler Toplum İçerisinde Doğan Dayanaklara
Hukukun Değeri Toplum Hayatının Düzenlenmesinde, Çatışan
Menfaatlerin Birleştirilip Dengelenmesinde Gösterdiği Başarı
Fakat Toplumsal Hayattaki Olgular Kavramı Çok Karmaşık
Hukukta Tekniğin İki Yönü Vardır . 152
Hukuk İlkeleri ve Sistemleri . 153
Hukukta Mantığın Kullanılış Tarzı ve Rolü . 153
Bilimsel Dilde “Hak” ve “Hukuk” Kavramları Tek Anlamlı ve
İstikrarlı Kullanımı Henüz Kazanmış Değildir . 153
BİLİMDE SİSTEM VE HUKUK 154
b) Tümdengelim Yöntemi 161
c) Fenomenolojik Yöntem . 161
d) Yöntemlerin Değerlendirilmesi 162
Önermeler ve Buyruklar 167
a) İlişkilerin Düzenlenmesi . 170
c) Hukuk Biliminin Tanımından Hareket 172
KLASİK HUKUK BİLİMİNİN KOLLARI . 173
HUKUK BİLİMİNİN GÖREVİ VE AMACI . 174
HUKUK BİLİMİ VE KURAMLAR 177
BİLİM DALI OLARAK HUKUK DOGMATİĞİ . 180
III. SOSYOLOJİK HUKUK BİLİMİ 182
GENEL HUKUK BİLGİSİ . 187
Genel Hukuk Bilgisinin Bilimsel Niteliği . 190
HUKUKİ NORMLAR BİLGİSİ 191
SAF HUKUK BİLİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ . 194
Biçimsellik Bakımından 195
Olan–Olması Gereken Bakımından . 197
Devlet–Hukuk Bakımından 198
İçerik–Biçim Bakımından 199
VII. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 199
a) Temel Norm Koyutu (Postulat) . 201
b) Çelişmezlik ve Yümellike Uygunluk 201
d) Hukuki Sınırlılık . 201
VIII. POZİTİVİST HUKUK ANLAYIŞI 202
Hermeneutik (Yorumbilim) . 207
POSTMODERN ANLAYIŞLAR . 208
HUKUKUN ANLAMI VE TANIMI SORUNU
GÖRGÜL AÇIDAN HUKUKUN TANIMI 211
KELİME ANLAMI OLARAK HUKUK . 211
KAVRAM ANLAMI OLARAK HUKUK 211
Yetki ve İktidar Anlamı . 212
ZORLAYICILIK BAKIMINDAN HUKUKUN TANIMI . 214
ZORLAYICILIK ÜZERİNE GÖRÜŞLER . 215
Görüşlerin Değerlendirilmesi 216
c) Kelsen’in Tanımı . 217
III. ZORLAYICILIĞA DAYANAN TANIMLARIN
Hukuk Kurallarının Yükümlü Kılıcı Niteliği . 221
Hukuk Kurallarının İçselleştirme Sorunu 222
a) Değerlendirme Sorunu 222
c) Kabullenme Sorunu . 223
Hukuk Kurallarının Kökeni . 223
Hukuk Kurallarının İçerikleri. 224
KURAM BAĞLAMINDA HUKUKUN TANIMI SORUNU . 226
Hukuk Düşüncesi (İdesi) . 228
OLGU VE DEĞER BAĞLAMINDA HUKUKUN TANIMI
HUKUKTA OLGU VE DEĞER İLİŞKİSİ SORUNU 231
III. BİÇİM VE İÇERİK AYRILMAZLIĞI SORUNU 233
HUKUKUN İÇERİKSEL BELİRLEYİCİLERİ 233
YÖNTEM BAKIMINDAN HUKUKUN TANIMI SORUNU . 239
Aristoteles’in Kategorileri . 246
dd) Nicelik (Kemmiyet). 246
ee) Nitelik (Keyfiyet) 247
ff) Görecilik (İzafiye, Relativisme) . 247
gg) İyelik (Sahip Olma, Avoir) . 247
hh) Durum (Situation) 248
ii) Etki (Fiil, Action) . 248
jj) Edilgi (Passion, İnfial). 248
III. MANTIĞIN GELİŞİMİ . 250
ÖNERME OLARAK HUKUK NORMU . 254
HUKUK–MANTIK İLİŞKİSİNDE KAVRAMSAL
Mantık Sisteminin Temel İlkeleri 255
a) Özdeşlik (Aynılık, İdentité) İlkesi . 255
b) Çelişmezlik İlkesi 256
c) Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi 257
d) Yeter Neden İlkesi . 259
MANTIK İLKELERİNİN KULLANIMI . 260
a) Somut–Soyut Kavramlar . 264
b) Tümel–Tikel/Tekil Kavramlar . 264
c) Kollektif–Distributif Kavramlar 265
d) Olumlu–Olumsuz Kavramlar 265
c) İçlem–Kaplam İlişkisi 267
Kavramlar Arası İlişkiler . 268
a) Bilgikuramsal Yönden Önerme Çeşitleri 271
b) Yapısal Açıdan Önerme Çeşitleri 272
aa) Basit veya Kategorik Önermeler 272
bb) Bileşik Önermeler . 272
c) Bağlantı Açısından Önerme Çeşitleri 273
aa) Kategorik Önermeler 273
bb) Hipotetik/Şartlı Önermeler . 274
cc) Ayrık (Disjunktif) Önermeler 275
d) Modalite Açısından Önerme Çeşitleri . 275
aa) Basit Modal Önermeler 275
bb) Zorunlu Modal Önermeler . 276
cc) Mümkün Modal Önermeler . 276
MANTIĞIN HUKUKTA KULLANIMI
MANTIK VE HUKUK NORMU . 277
III. HUKUK–MANTIK İLİŞKİSİ 281
Hukukun Genel Kuramı ve Mantık . 283
Hukuk Malzemesi ve Mantık 283
Normatif Önermelerin Temel Niteliği . 283
Hukukun Normatifliği . 284
a) Hukuk Normunun Anlaşılması,Uygulanması ve
b) Hukukun Uygulamasında Hukukun Tipik Muhatabının
Hukuk Normunun Kendine Özgü Nitelikleri 285
HUKUK NORMUNUN MANTIKİ TAHLİLİ 286
a) Kesin (Kategorik) Kıyas . 297
b) Zincirleme Kıyas . 298
c) Eksik Önermeli Kıyas . 299
d) Kategorik Olmayan Kıyaslar 300
aaa) Önbileşenin Evetlenmesi . 300
bbb) Ardbileşenin Değillenmesi 301
bb) Ayrık Öncüllü (Disjunktif) Kıyas 302
HUKUK NORMUNUN DİLSEL TAHLİLİ . 303
HUKUK NORMUNUN DİLSEL–İÇERİKSEL TAHLİLİ . 303
HUKUK NORMUNUN DİLSEL–YAPISAL TAHLİLİ 306
Dil–Düşünce İlişkisi . 306
III. HUKUK–DİL BAĞLAMINDA SORUN ALANLARI . 307
Kullanım ve Özel Dil Sorunu 308
Günlük Dil–Hukuk Dili Sorunu . 308
b) Farklı Anlam İçerme. 308
HUKUK–DİL İLİŞKİSİNDE YÖNTEMSEL SORUNLAR 309
a) Pratik Amaçla Yapılan Sınıflandırma 310
b) Doğal Sınıflandırma . 310
c) Dildeki Karşıtlık İlişkileri . 311
DOĞA YASASI VE HUKUK NORMU AYRIMI
HUKUK NORMUNUN YÖNTEMSEL OLARAK TAHLİLİ
Menfaat Birliği Değerlendirmesi . 315
Materyal Mantık Anlayışı . 317
YÖNTEM BAKIMINDAN ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR . 317
III. YORUM YÖNTEMLERİ . 332
Sözel (Lafzi) Yorum Yöntemi . 333
Tarihi ve Sosyolojik Yöntem 334
Mantıki–Sistematik Yorum Yöntemi . 335
Ereksel Yorum Yöntemi 335
YÖNTEM OLARAK DİYALEKTİK VE CEZA
DİYALEKTİK VE FELSEFE–MANTIK İLİŞKİSİ 338
III. HUKUKU VE DİYALEKTİK . 338
Diyalektik ve Usul Hukuku . 339
Diyalektik ve Kesin Hüküm 340
Diyalektik ve Savunma . 341
POZİTİF HUKUKUN UYGULANMASI . 345
POZİTİF HUKUKUN İÇERİĞİNİN SAPTANMASI 346
III. HUKUKUN SİSTEMLEŞTİRİLMESİ . 349
Hukuk Sisteminin İşlevleri 352
Öznel (Subjective)–Nesnel (Objective) Anlamda Kullanımı . 362
Yasal (Kanuni) Adalet–Yasaüstü Adalet . 363
Denkleştirici/Düzeltici Adalet (Justitia Commutativa) . 365
Dağıtıcı Adalet (Justitia Distributiva) . 367