Göç – İltica ve Sığınma Hukuku Prof. Dr. Işıl Özkan  - Kitap

Göç – İltica ve Sığınma Hukuku

6. Baskı, 
Kasım 2025
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
606
Barkod:
9786253815028
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
1.250,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Kitabın Açıklaması
Günümüzde zorla veya rızai olarak yaşadığı ülkeyi terk eden ve kendisine yerleşmek üzere yeni yerler arayanların sayısı giderek artmaktadır. Toplu bir göç olayından sonra göçmenlerin büyük bir çoğunluğunun, gittikleri ülkelerde kalıcı yerleşime geçtikleri bilinmektedir.
Savaşlar devam ettiği sürece bu tür göçlerin devam edeceği ve yeni yeni vatandaşlık türlerinin ortaya çıkacağı da görünen bir gerçektir.
Barışı sağlayacak çabaların yeterli olmadığı dünya sisteminde ne yazık ki BM'nin kuruluş düzeni ve çabaları savaşı önleyememektedir. Savaşa sebep olan devletler dahi Güvenlik Konseyinde veto hakkını kullanarak kendilerine müdahaleyi önleyebilmektedir.
Göç konusu önemini korumaya devam ettiğinden, kitap yeni gelişmeler ışığında güncellenmiştir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Mülteci, Sığınmacı, Göçmen
.
1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü
.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu
.
Uluslararası İşgücü Kanunu
.
Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği
.
Sığınmacıların Çalışma Hakkı
.
Geçici Koruma Yönetmeliği
.
Sınır Dışı Etme ve Geri Gönderme Yasağı
.
İdari Gözetim
.
Avrupa Birliği'nin Göç ve İltica Konusunda Yeni Anlaşmaları
Kitabın İçindekileri
Takdîm 
7
Önsöz 
11
2. Baskıya Önsöz 
13
3. Baskıya Önsöz 
15
4. Baskıya Önsöz 
17
5. Baskıya Önsöz 
19
6. Baskıya Önsöz 
21
Kısaltmalar 
39
Giriş 
43
1. Bölüm
TARİHÇE, KAYNAKLAR VE TANIMLAR
§1. GÖÇÜN TARİHÇESİ 
47
I. İNSANCIL HUKUK YAKLAŞIMLARI 
47
A. İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları Kavramları 
47
B. Haklı Savaşın Davranış Kuralları 
48
C. Sığınma Hakkının Kökeni 
50
1. Genel Olarak 
50
2. Dini Yaklaşımlar 
51
3. Egemenlik Alanı Olarak Ülkedeki Yabancıların Kontrolü 
52
D. Teorik Görüşler 
52
1. Grotius – Sığınma ve Uluslararası Ceza Hukuku 
52
2. Grotius ile Mücadele: Pufendorf, Wolff, Vattel 
54
a. Pufendorf 
54
b. Wolff 
55
c. Vattel 
56
II. SİYASİ SUÇLAR İSTİSNASI 
58
A. İngiliz Geleneği 
58
B. Kara Avrupasının Tutumu 
59
C. Bir Aksiyon Adamı Olarak Nansen 
61
III. SUÇLULARIN İADESİNDEN SINIRDIŞI ETMEYE; SIĞINMACILAR İÇİN GÖÇ POLİTİKASININ FARKINA VARMAK 
62
IV. SIĞINMAYI GELİŞTİREN POLİTİK DEĞERLER 
63
§2. GÖÇ VE SIĞINMA HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI 
66
I. GENEL OLARAK 
66
II. ULUSLARARASI KAYNAKLAR 
67
A. Uluslararası Adalet Divanı Statüsü 
67
B. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 
69
C. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme ve 1967 Protokolü 
70
D. İşkencenin ve Diğer Zalimane Onur Kırıcı İnsanlık Dışı Muamele ve Cezanın Önlenmesi Sözleşmesi 
70
E. Avrupa İnsan Haklarını Koruma ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi ve Ek Protokoller 
71
F. Diğer İnsan Hakları Sözleşmeleri 
72
G. Yapılageliş Kuralları (Customary Rules) 
73
1. Genel Olarak 
73
a. Maddi Unsur (Material Element) 
73
b. Manevi Unsur (Opinion Juris) 
74
2. İnsan Hakları Konusundaki Evrensel Kurallar 
75
H. Genel Hukuk İlkeleri (General Principles of Law) (Principes Généraux de Droit) 
76
1. Ahde Vefa (Pacta Sund Servanda) İlkesi 
77
2. Buyruk Kural (Jus Cogens) 
78
§ 3. TANIMLAR 
82
I. TERİM SORUNU 
82
II. HUKUKİ AÇIDAN MÜLTECİ TANIMI 
85
A. Genel Olarak 
85
B. Andlaşmaların Yorumu 
87
1. Mülteci Statüsü Kazanılmasının Şartları 
92
a. Ülke Dışında Bulunma Koşulu–Yabancı Olmak 
93
b. Vatansızların Durumu 
93
c. Birden Çok Vatandaşlığa Sahip Kişilerin Durumu 
96
d. Haklı Nedenlerle Zulüm Korkusu 
98
aa. Zulüm Nedenleri 
100
aaa. Irka Dayalı Zulüm 
101
bbb. Dine Dayalı Zulüm 
105
ccc. Belli Sosyal Gruba Aidiyet 
110
ddd. Siyasi Görüş Nedeniyle Zulüm 
114
bb. Haklı Zulüm Korkusu’nun “Well–Founded Fear of Persecution” Yeniden Yorumlanması 
117
cc. Uluslararası Korumaya İhtiyacı Olmayan Kişiler 
119
dd. Uluslararası Korumaya Layık Olmayan Kişiler 
120
aaa. Barışa Karşı Suç, Savaş Suçu ve İnsanlığa Karşı Suç 
120
bbb. Siyasi Olmayan Ağır Suçlar (1 (F)/b) 
122
ccc. Birleşmiş Milletlerin Amaç ve İlkelerine Aykırı Eylemler (1 F(c)) 
123
2. Mülteci Statüsünün Sona Ermesi 
124
a. Statüyü Sona Erdiren İradi Nedenler 
125
b. Statüyü Sona Erdiren Diğer Nedenler 
126
D. Diğer Sözleşmelerdeki Tanımlar 
127
1. Milletler Cemiyeti Döneminde Mülteci Tanımı 
128
2. BM Döneminde Mülteci Tanımları 
128
3. Uluslararası İnsan Hakları Hukuku 
132
III. SIĞINMACILAR 
134
IV. YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER 
137
V. GÖÇMENLER 
138
VI. GÖÇMEN İŞÇİ VE HUKUK DIŞI GÖÇMEN İŞÇİLER 
140
2. Bölüm
ULUSLARARASI, BÖLGESEL VE ULUSAL KORUMA
§1. MÜLTECİLERİN ULUSLARARASI HUKUKTA KORUNMASI (The Protection of Refugees in International Law) 
145
I. ULUSLARARASI HUKUKTA KORUMA YOLLARI 
145
A. Genel Olarak 
145
B. Andlaşmalar ve İç Hukukta Uyum Sorunları (Treaties and Municipal Law) 
146
C. Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü 
148
II. KORUMA KONULARI VE ÇÖZÜMLER 
150
A. Ülkeye Giriş ve Kalışın Engellenmemesi 
150
1. Kabul (Access) 
150
2. Cezalandırılmama İlkesi (Non–Penalization) 
153
3. Durdurma (Interception) 
155
4. Ülkeye Ulaşımı Engelleme Politikaları 
156
5. Ön–Giriş İzni ve Taşıyıcı Cezaları (Carrier Sanctions) 
157
6. İdari Gözetim (Administrative Detention) Yasağı 
158
a. Genel Olarak 
158
c. İstisnalar 
161
d. Tutuklamanın Alternatifleri 
162
e. Usuli Garantiler 
163
f. Özel Durumdaki Kişiler 
163
aa. 18 Yaşın Altındakilerin Tutuklanması 
163
bb. Kırılgan (Vulnerable) Kişilerin Tutuklanması 
164
cc. Kadınların Tutuklanması 
165
dd. İnsan Ticareti Mağdurlarının Tutuklanması 
165
ee. Engelli Sığınma Arayanlar 
165
ff. Yaşlı Sığınma Arayanlar 
165
gg. Lezbiyen, Gay, Çift Cinsiyetli (Bisexual), Cinsiyet Değiştiren (Transgender) Sığınma Arayanlar 
165
g. İdari Gözetim Koşulları 
166
h. İdari Gözetim ve Kitle Akını 
167
B. Sınırdışı (Expulsion) veya İade Etme (Return “refoulement”) ve Geri Verme (Extradition) Yasağı 
168
1. Sınırdışı Etme (Expulsion) Yasağı 
168
2. Geri Göndermeme (Non–refoulement) İlkesi 
170
a. Genel Olarak 
170
b. Geri Göndermeme İlkesine İlişkin Uluslararası Örf ve Âdet Hukuku Kaynakları 
172
c. Geri–Göndermeme İlkesinin Sonuçları 
173
d. Kitle Akını (mass influx) ve Geri–Göndermeme (non–refoulement) Prensibi 
174
e. Devlet Uygulamalarından Örnekler 
175
3. İade Etme (Extradition) Yasağı 
176
a. Kural 
176
b. İstisnalar 
178
§2. BÖLGESEL KORUMA 
180
I. AFRİKA’DA KORUMA 
180
A. Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi 
180
B. Mültecilere Karşı Muameleye İlişkin İlkeler 
180
II. CARTAGENA MÜLTECİLER BİLDİRİSİ (1984) 
181
III. ARAP BİRLİĞİ SÖZLEŞMESİ 
182
IV. AVRUPA KONSEYİ’NDE KORUMA 
184
A. AİHS Bakımından 
184
B. Ek Protokollerde 
185
1. İnsan Haklarını Korumaya Dair Avrupa Sözleşmesine Ek 4 No.lu Protokol 
185
2. AİHS’ye Ek 7 No.lu Protokol 
185
C. Avrupa İkamet Sözleşmesi 
186
D. Suçluların İadesi Avrupa Sözleşmesi ve Ek Protokoller 
186
E. Avrupa Sosyal Şartı 
187
V. AİHM’NİN KARARLARI 
188
A. AİHS’nin 3. Maddesine Aykırılıkla İlgili Davalar 
188
1. K.R.S. v. Birleşik Krallık Davası 
188
2. Boutagni v. Fransa Davası 
188
3. Hursi Jamaa v. İtalya Kararı 
189
4. I. M. v. Fransa Kararı 
190
5. Rahimi c. Yunanistan Davası 
191
6. M.S.S. v. Belçika ve Yunanistan Kararı 
193
7. A.G.R.v. Hollanda Kararı 
194
8. Aboya Boa Jean v. Malta Kararı 
194
9. Abdi Mahamud v. Malta Kararı 
195
10. İllios ve Ahmet v Macaristan Kararı 
195
B. AİHS 5. Maddeyle İlgili Kararlar 
196
1. Saadi c v. Birleşik Krallık Kararı 
196
2. Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belçika Kararı 
198
3. Moghaddas v. Türkiye Kararı 
200
4. Asalya v. Türkiye Kararı 
201
5. Yarashonen v. Türkiye Kararı 
201
6. A.D ve Diğerleri v. Türkiye 
202
7. A. H and S. K v. Kıbrıs Kararı 
203
8. AKKAD v. Türkiye Kararı 
204
C. AİHS 6. Maddeyle İlgili Karar 
205
M.K. and others v. Fransa 
205
D. AİHS 2, 8 ve 13. Maddeyle İlgili Kararlar 
205
1. T.I. c. Birleşik Krallık Kararı 
205
2. Gül v. İsviçre Kararı 
207
3. Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. Birleşik Krallık Kararı 
207
4. Kaplan vd. v. Norveç Kararı 
208
5. F. G. v. İsveç Kararı 
209
6. Kuric vd. v. Slovenya Kararı 
210
7. M. P. E. V. vd. v. İsviçre Kararı 
210
8. Gasper v Rusya Kararı 
211
9. Ghadamian v. İsviçre 
212
10. M.T. and Others v. İsveç 
212
E. AİHS 3, 4, 5 ve 4 No’lu Ek Protokol ile İlgili Kararlar 
213
1. J. A. and others v. İtalya 
213
2. Muhammad ve Muhammad v. Romanya Kararı 
213
3. Asady vd. v. Slovakya Kararı 
214
F. Değerlendirme 
214
1. Devletin İşkence ve Kötü Muameleyi Soruşturma Yükümlülüğü 
214
2. Etkili Başvuru Hakkının Maddi ve Usuli Haklarla Olan İlişkisi 
216
a. 13. Maddenin Sözleşmenin 2. ve 4. Maddeleri ile İlişkisi 
216
b. 13. Maddenin 8. Madde ile İlişkisi 
217
c. Usuli Haklarla İlişkisi 
218
d. Sözleşmenin 2. ve 3. Maddesi Arasındaki İlişki 
218
e. Sınırdışı Etme ve 5. Madde 
219
f. Adil Yargılanma Hakkı 
219
g. Diğer İlgili Maddeler 
220
VI. AB’DE SIĞINMACILARIN KORUNMASI 
220
A. Schengen Kazanımları 
220
1. Amsterdam Andlaşmasından Önce 
220
2. Amsterdam Andlaşmasından Sonra 
221
B. Viyana Eylem Planı 
222
C. Tampere Zirvesi ve Ortak Bir Sığınma Sisteminin Ortaya Çıkışı 
223
D. Avrupa Sığınma Göç, Entegrasyon Fonu’nun Kurulması 
224
E. Lahey Programı 
225
F. AB’de Ayrımcılık Yasağı 
225
1. Genel Olarak Eşitlik Prensibi 
225
2. AB’de Eşitlik ve Ayrımcılık Yapmama İlkesi 
227
3. Avrupa Vatandaşlığı 
228
G. Özgürlük, Güvenlik ve Adalet Alanı 
231
1. Ülkeye Giriş, İkamet ve Aile Birleşmesi Hakkı 
231
2. Sınır Kontrolü 
232
3. Üçüncü Ülke Vatandaşları İçin Özgürlük, Güvenlik ve Adalet Alanı 
233
a. AB 2017/2226 sayılı Giriş–Çıkış Sistemi Kuran Tüzük (EES) 
233
b. AB 2023/850 sayılı Üçüncü Ülke Vatandaşlarının Dış Sınırları Geçerken Vize Alması Gereken ve Gerekmeyen Ülkelere İlişkin Tüzük 
236
c. AB 2024/1717 sayılı ve 13 Haziran 2024 tarihli Sınırlar Kodu 
237
d. AB 2019/1155 sayılı Topluluk Vize Kodu 
239
e. AB 2024/1356 sayılı Dış Sınırlarda 3. Ülke Vatandaşlarını Taramaya (Screening) İlişkin 14 Mayıs 2024 Tarihli AP ve Konsey Tüzüğü 
240
f. Dönüş Direktifi 
242
g. Uzun Süreli İkamet Direktifi 
243
h. AB 2016/801 Sayılı ve 11 Mayıs 2016 Tarihli (Recast) Direktifi 
245
i. AB 2021/1883 Sayılı ve 20 Ekim 2021 tarihli Mavi Kart Direktifi 
246
j. Göçün Kontrolü 
246
H. Avrupa Birliği’nin Göç ve Sığınma Politikası 
249
1. Avrupa Birliğinin İşleyişine Dair Andlaşmada (Birincil Normlar) Yer Alan Hükümler 
249
a. İnsan Hakları Boyutu 
250
aa. AB Temel Haklar Şartı ve AB’nin AİHS’ye Katılımı 
252
bb. Avrupa Dayanışması 
253
b. Geri Kabul (Readmission) Andlaşmaları 
254
c. Stockholm Programı 
255
2. İkincil Mevzuat 
257
a. Göç ve Sığınma Paktı (Misakı) 
257
b. Sorumlu Devletin Belirlenmesine İlişkin Konsey Tüzüğü 
258
aa. Tarihçe 
258
bb. Sığınma ve Göç Yönetimi Tüzüğü (2024/1351) 
262
c. Vasıflandırma Tüzüğü 
265
aa. Tarihçe 
265
bb. 2024/1347 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Vasıflandırma Tüzüğü 
269
d. Kabul Koşulları Yönergesi (Direktifi) 
272
aa. Tarihçe 
272
bb. AB 2024/1346 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Kabul Koşulları Direktifi (Recast) 
273
e. Geçici Koruma Yönergesi (Direktifi) 
276
f. Usul Tüzüğü 
277
aa. Tarihçe 
277
bb. 2024/1348 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Birlik İçinde Uluslararası Koruma İçin Ortak Usul Oluşturan Tüzük 
280
g. AB 2024/1349 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Geri Dönüş Sınır Usulünü Düzenleyen Tüzük 
284
h. Sığınma, Göç ve Entegrasyon Fonu Tüzüğü (AMIF) 
286
ı. AB 603/2013 sayılı ve 26.06.2013 tarihli Eurodac Tüzüğü 
286
aa. Tarihçe 
286
bb. AB 2024/1358 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Eurodac Tüzüğü 
286
i. AB 2024/1350 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Birlik Yeniden Yerleştirme ve İnsani Kabul Çerçevesini Oluşturan Tüzük 
289
j. AB 2024/1359 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Göç ve Sığınmada Kriz ve Mücbir Sebep Durumlarına İlişkin Tüzük 
291
k. Komisyonun Türk Vatandaşları ile ilgili 15.7.2025 Tarihli Uygulama Kararı 
292
VII. BMMYK’NİN AB İKİNCİL MEVZUATINA BAKIŞI 
293
A. Geçici Koruma Yönergesine (Direktifine) İlişkin Eleştiriler 
293
B. Ülkeye Kabulün Asgari Standartları Belirleyen Yönerge (Direktif) Hakkında Görüş 
294
C. AB 2003/86 Sayılı Aile Birleşmesi Yönergesi (Direktif) ile İlgili Görüş 
295
D. Vasıf Yönergesine (Direktifine) İlişkin Eleştiriler 
296
E. BMMYK’nin 2725/2000 Sayılı Eurodac’ın Kullanılması ile İlgili Tüzüğe ve Bu Tüzüğün Uygulanması Kurallarını Belirleyen 407/2002 Sayılı Tüzüğe İlişkin Görüşleri 
297
F. 343/2003 Sayılı Konsey Tüzüğü ve Uygulanmasına Yönelik Ayrıntılı Kuralların Belirlendiği 1560/2003 Sayılı Komisyon Tüzüğü Hakkındaki Görüşü 
298
G. Avrupa Mülteci Fonu Hakkındaki Görüş 
298
VIII. ABAD KARARLARINDA SIĞINMA HAKKI 
300
A. AB Vatandaşlığı ve Serbest Dolaşım Hakkı 
300
1. Rottman Kararı 
300
2. Micheletti Kararı 
300
3. Zambrano Kararı 
300
4. Melki/Abdeli Kararı 
301
B. Sığınma Hakkı (The Right to Seek Asylum) 
301
1. Dublin Tüzükleri İlgili ABAD Kararları 
301
a. Migrationsverket v. Petrosians Davası 
301
b. C–130/08 Komisyon v. Yunanistan Davası 
302
c. C–411/10 ve 493/10 Sayılı Birleşik Dava 
303
d. C–620/10 Kastratis Davası 
304
e. C–4/11, Federal Alman Cumhuriyeti v. Kaveh Puid Davası 
305
f. C–245/11, K. v. Avusturya Davası 
306
g. C–528/11, Zuheyr Freyeh Halaf v. BulgaristanDavası 
306
h. C–648/11, MA,BT,DA v. İngiltere İçişleri Bakanlığı Davası 
308
ı. C–155/15, George Karim v. Migrationsverket Kararı 
308
i. C. 63/15 Mehrdad Ghezelbash Kararı 
309
j. C–695/15 PPU Mirza v. Macaristan Kararı 
309
k. C–670/16 Tsegezab Mengisteab v. Alman Federal Devleti Kararı 
310
l. C–56/17 Bahtiar Fatti v. Bulgaristan Kararı 
310
m. C–823/21 Komisyon v. Macaristan Kararı 
310
2. Geçici Koruma Direktifi İlgili Karar 
311
3. Kabul Şartları Direktifleri ile İlgili Kararlar 
311
a. C–102/06 Sayılı ve 26 Ekim 2006 Tarihli Karar 
311
b. C–72/06 Sayılı ve 19 Nisan 2007 Tarihli Karar 
311
c. C–179/11 Sayılı ve 18 Nisan 2011 Tarihli Başvuru 
312
d. C–601/15 Sayılı Karar 
312
e. C–186/21 PPU, S.A v. Slovenya Cumhuriyeti Kararı 
312
f. C–601/15 PPU v. Hollanda Devleti Kararı 
313
4. 2003/86/AT Sayılı Aile Birleşmesi Direktifi ile İlgili Kararlar 
313
a. European Parliament v. Council of the European Union davası 
313
b. C–57/07 Sayılı ve 6 Aralık 2007 Tarihli Karar 
315
c. C–578/08 Sayılı ve 4 Mart 2010 Tarihli Karar 
315
d. C–155/11PPU Sayılı 10 Haziran 2011 Tarihli Bibi Mohammad Imran v. Hollanda Dışişleri Bakanlığı Davası 
316
e. C. 601/15 PPU sayılı ve 15 Şubat 2016 tarihli karar 
317
f. C–380/17 Kanal B v. Hollanda Devleti Kararı 
317
g. C–381/18, C–381/18, G.S. an V.G. v. Hollanda Devleti Kararı 
318
5. Vasıf Direktifleri ile İlgili Kararlar 
318
a. C–191/08 Sayılı ve 7 Mayıs 2008 Tarihli Dava 
318
b. C–220/08 Sayılı ve 22 Mayıs 2008’de Açılan Dava 
318
c. C–269/08 Sayılı ve 20 Haziran 2008 Tarihli Komisyon’un Malta Cumhuriyeti Aleyhine Açtığı Dava 
319
d. C–293/08 Sayılı ve 5 Şubat 2009 Tarihli Karar 
319
e. C–256/08 Sayılı ve 30 Nisan 2009 Tarihli Karar 
319
f. C–322/08 Sayılı ve 14 Mayıs 2009 Tarihli Karar 
320
g. C–272/08 Sayılı ve 9 Temmuz 2009 Tarihli Karar 
320
h. Birleşik Dava C–175/08, C–176/08, C–178/08, C–179/08, 2 Mart 2010 
321
ı. Birleşik Dava C–57/09 ve C–101/09, 9 Kasım 2010 
322
i. C–71/11, C–99/11 Sayılı ve 05.09.2012 Tarihli Karar 
324
j. C–277/11 Sayılı ve 6 Haziran 2011’de Açılan Dava 
325
k. C–364/11 Sayılı ve 11 Temmuz 2011’de Açılan Dava 
325
l. C–465/07 Sayılı Elgafaji Davası 
326
m. C–443/14 ve c. 444/14 Sayılı Birleşik Dava 
327
n. C–579/20 F, A, G, H, I v. Hollanda Devleti Davası 
327
o. C–507/19 Almanya Federal Cumhuriyeti v. X.T. Davası 
328
6. Usul Direktifleri ile İlgili Kararlar 
328
a. C–133/06 Sayılı ve 6 Mayıs 2008 Tarihli Karar 
328
b. C–105/10 Sayılı ve 25 Şubat 2010 Tarihli Finlandiya Mahkemesi Başvurusu 
329
c. C–431/10 Sayılı ve 7 Nisan 2011 Tarihli Karar 
330
d. C–175/11 Sayılı ve 13 Nisan 2011 Sayılı Başvuru 
330
e. C–69/10 PPU Sayılı ve 28 Temmuz 2011 Tarihli Karar 
331
f. C–808/18 Komisyon v. Macaristan Kararı 
332
g. C– 294/17 İbrahim Bashan v. Federal Almanya Devleti Davası 
332
h. C–517/17 Milkias Addias v. Alman Federal Devleti Kararı 
333
ı. C–504/21 Başvuran 1 ve diğerleri v. Almanya Federal Devleti Davası 
333
i. C–36/20 PPU, Ministerio Fiscal v. V.L. Kararı 
333
j. C–556/17 Alekszij Torubanov v. Macaristan Kararı 
334
k. Komisyon v. Macaristan Kararı, 
335
l. 2011/95 Sayılı Direktifin 2 (f) Maddesinde Yer Alan İkincil Koruma İle İlgili Kanun Sözcüsü Richard De La Tour’un Görüşü 
335
7. Son Gelişmeler 
335
8. Göç ve Sığınma Konusunda Yeni Anlaşma Paketi (New Pact on Migration and Asylum) 
336
§3. ULUSAL UYGULAMALAR 
338
I. DEVLETLERİN UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER 
338
A. Avustralya 
338
B. Belçika 
338
C. Fransa 
339
D. Almanya 
340
E. İtalya 
342
F. Lüksemburg 
343
G. Hollanda 
343
H. İspanya 
344
I. İsveç 
345
İ. Birleşik Kırallık 
346
J. İrlanda 
347
K. ABD 
348
3. Bölüm
MÜLTECİLERİN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ
§1. ULUSLARARASI HUKUK VE ULUSAL HUKUKTA KORUMA 
349
I. ULUSLARARASI KORUMA 
349
A. BMMYK (UNHCR) 
349
B. Uluslararası Hukuk Açısından BMMYK ile BM Genel Kurulunun İlişkileri 
350
C. AİHM’nin Koruma Kıstasları 
351
II. ULUSAL KORUMA 
354
III. BMMYK KARARLARININ VE ULUSÜSTÜ YARGI KARARLARININ ULUSAL HUKUKA ETKİSİ 
355
A. Kararların Bağlayıcılığı 
355
B. Geçici Önlemler Konusunda Uluslararası Yargı–Ulusal Yargı İlişkileri 
356
C. Uluslararası veya Uluslarüstü Mahkeme Kararlarının Âkit Devletlerde Uygulanması 
359
D. Ulusötesi Uygulamalar 
361
§ 2. MÜLTECİLERİN ULUSLARARASI HUKUKTAN DOĞAN HAKLARI 
365
I. MÜLTECİLER SÖZLEŞMESİNDE KABUL EDİLEN GENEL ESASLAR 
365
A. Devlet Yetkisine Tâbi Olmak 
365
B. Statüye Göre Değişen Haklar 
366
1. Fiziki Bulunmaya (Physical Presence) Tâbi Haklar 
369
2. Hukuka Uygun Bulunmaya (Lawful Presence) Tâbi Haklar 
370
3. Hukuka Uygun Kalmaya (Lawful Stay) Tâbi Haklar 
372
4. Sürekli Oturmaya (Durable Residence) Tâbi Haklar 
372
II. GENEL MUAMELE STANDARTLARI (The General Standards of Treatment) 
373
A. Yabancılarla Aynı Muameleye Tâbi Tutulmak (Same Treatment with Aliens) 
374
B. Aşılması Güç İstemlerden Muafiyet (Exemption From Insurmountable ments) 
375
C. En Çok Gözetilen Ulus Kaydı (Most Favored Nation Clause) 
376
D. Milli Muamele İlkesi (National Treatment) 
377
III. MUTLAK (ABSOLUTE) VE ŞARTA BAĞLI (CONTINGENT) HAKLAR 
378
IV. TAMAMLAYICI KORUMA ŞEKİLLERİ: De Facto Mülteciler 
379
A. Genel Olarak 
379
B. Tamamlayıcı Koruma ve Çocuk Hakları 
380
V. MADDİ HAKLAR (Substantive Rights) 
382
A. Ülkeye Girme ve Kalma Hakkı 
382
1. Ülkeye Girişin Önlenmesi, İade ve Geri Gönderme Yasağı 
382
2. İkamet ve Serbest Dolaşım Hakkı (Right of Entry and Establishment) 
385
3. İstisnai ve Geçici Önlemler 
387
B. Fiziki Güvenlik Hakkı (Pyhsical Security) 
388
1. Yaşam Hakkı (Right to Life) 
388
2. İşkence, Kötü, İnsanlıkdışı ve Onur Kırıcı Muameleye Tâbi Olmamak Hakkı (Right to Protection Against Torture, Inhuman, Cruel and Degrading Treatment) 
389
3. Kişi Güvenliği Hakkı (Security of Person) 
390
C. Yaşam İhtiyaçlarının (Necessities of Life) Karşılanması Hakkı 
391
1. Yoksunluktan Muafiyet (Freedom from Deprivation) 
391
2. Yiyecek (Tayın) Hakkı (Rationing) 
392
3. Barınma Hakkı (Access to Shelter) 
394
4. Sağlık Hizmetlerine Ulaşma (Access to Health Care) ve Sosyal Yardım 
394
D. Mülkiyet Hakları (Property Rights) 
396
1. Mallara Sahip Olmak Hakkı veya Zilyetlik Hakkı 
396
2. Vergi Eşitliği 
398
3. Fikri Mülkiyet Hakkı 
399
E. Aile Birleşmesi Hakkı (Family Unity) 
399
F. Düşünce, İnanç ve Din Hürriyeti (Freedom of Thought, Belief and Religion) 
403
G. Eğitim Hakkı (Education) 
404
H. Kimlik Belgesi ve Statü (Identity Card and Status) 
405
I. İdari Yardım Hakkı 
406
İ. Mahkemelere Başvuru Hakkı (Right of Appeal to Court) 
408
J. Çalışma Hakkı (Freedom of Work) 
409
1. Ücretli Çalışma 
409
2. Serbest Meslekler (Self–Employment) 
410
K. Sosyal Güvenlik Hakkı (The Right of Social Security) 
411
L. Düşünceyi Açıklama ve Dernek Kurma Özgürlüğü (Freedom of Expression of Thought and Right of Association) 
413
M. Uluslararası Seyahat Hakkı (Freedom of Travel) 
414
4. Bölüm
UYGULANAN USULLER VE ÇÖZÜM YOLLARI
§1. STATÜ KAZANILMASINDAN ÖNCEKİ DURUM 
417
I. CENEVRE SÖZLEŞMESİNDE USULE İLİŞKİN TEMEL İLKELER 
417
A. Genel Standartlar 
417
B. İdari Usuller (25. md.) 
418
1. Kimlik Belgeleri (27. md.) (Identity Documents) 
418
2. Seyahat Belgeleri (28. md.) (Travel Documents) 
419
3. Hukuka Aykırı Olarak Ülkeye Girenlerin Durumu (31. md.) 
419
4. Sınırdışı Etme (Expulsion) (32. md.) 
421
C. İltica–Sığınma Usulüne Kabul (Access to Procedures for Determining Refugee Status) 
421
1. Kişisel (Bireysel) Belirleme Usulü 
422
2. Tamamlayıcı Koruma (Complementary Protection) 
423
3. Geçici Koruma (Temporary Protection) 
424
D. Başvurunun İncelenmesi 
425
II. MÜLTECİ STATÜSÜNÜN BELİRLENMESİ USULÜ VE KANUN YOLLARI 
427
A. Statü Belirleme Usulü 
427
B. Kanun Yollarına Başvuru veya İtiraz Hakkı (AppealReview) 
428
III. MÜLTECİ VE SIĞINMACILARIN GÖZETİM ALTINDA TUTULMASI 
430
IV. SORUMLULUĞUN PAYLAŞILMASI 
431
A. İlk Sığınma Ülkesi (First Country of Asylum) 
431
B. “Güvenli 3. Ülke” Kavramı (The “Safe Third Country” Concept) 
432
C. Başvuru İçin Sınırlı–Süre Zorunluluğu 
433
§2. STATÜ KAZANILMASI VEYA BAŞVURUNUN REDDİ 
433
I. CENEVRE SÖZLEŞMESİ VE 1967 PROTOKOLÜNE GÖRE 
433
II. MİLLİ HUKUKLARA GÖRE 
434
III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNA GÖRE 
435
A. Birincil Hukuka Göre 
436
B. İkincil Hukuka Göre 
436
1. Sınır Kontrolleri 
436
2. İltica Usulü 
438
§3. KİTLE AKINLARI, YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER VE İNSAN TİCARETİ MAĞDURLARINA UYGULANACAK USULLER 
438
I. GENEL OLARAK 
438
II. KİTLE AKINLARI (Large–scale Influx) 
440
A. Prensipler 
440
B. Alınacak Önlemler 
441
1. Materyal (Malzeme) Yardımı 
441
2. Mali Yardım 
442
3. Uzun Süreli Kalma 
443
4. İnsancıl Yerleştirme (Evacuation) ve Transfer 
444
5. Yeniden Yerleştirme (Resettlement) 
444
C. Usul Mekanizmaları 
445
III. YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER 
445
A. Genel Olarak 
445
B. Yerinden Edilmiş Kişileri Koruma Prensipleri 
447
1. Yer Değiştirmeden Korunmaya İlişkin Prensipler 
447
2. Yer Değiştirme ile İlgili Prensipler 
448
3. Yerlerine Dönme, Yeniden Yerleşme ve Yeniden Entegrasyon 
449
C. BMMYK’nin Rolü 
449
D. İç Hukukta Koruma ve Dış Denetim 
450
IV. İNSAN TİCARETİ MAĞDURLARI (Victims of Trafficking in Persons) 
453
A. Tanım 
453
B. Usule İlişkin Konular 
455
§4. MÜLTECİ SÖZLEŞMESİNDEKİ ÇÖZÜM YOLLARI 
455
I. GENEL OLARAK 
455
II. ÜLKESİNE GERİ GÖNDERME (Repatriation) 
456
III. YENİDEN İKAMET (Reestablishment) 
459
IV. YENİDEN YERLEŞTİRME (Resettlement) 
460
A. BMMYK’nin Rolü 
461
B. Kent Mültecileri (Urban Refugees) 
462
V. VATANDAŞLIĞA ALINMA (Naturalization) 
464
5. Bölüm
KARŞILAŞTIRMALI HUKUK VE
TÜRK HUKUKUNDA DURUM
§1. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA UYGULAMA 
467
I. HOLLANDA 
467
II. FRANSA 
468
III. BELÇİKA 
471
IV. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 
472
A. Sığınma Hakkı ve Usulü 
473
B. Göçmen Olarak Kabul 
474
V. NORVEÇ KRALLIĞI 
475
A. Mevzuat 
475
B. Yetkili Merciler 
476
VI. BİRLEŞİK KRALLIK, İSKOÇYA VE KUZEY İRLANDA 
478
A. Mevzuat 
478
B. Yargılama Usulü 
479
VII. İTALYA 
480
VIII. YUNANİSTAN 
482
IX. KANADA 
483
A. Amaç ve Uygulama 
483
B. Yetkili Merciler 
484
C. Ülkeye Giriş ve İkamet 
484
D. Sınırdışı Etme ve Tutuklama 
485
E. Temyiz Hakkı 
485
F. Mültecilerin Korunması 
486
X. ALMANYA 
487
§2. TÜRK HUKUKUNDA MÜLTECİ VE SIĞINMACILARA İLİŞKİN HÜKÜMLER 
491
I. YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUAT 
491
A. Anayasa 
491
B. Diğer Kanunlardaki Hükümler 
494
1. İskân Kanunu 
494
2. Muharip Yabancı Ordu Mensuplarından Türkiye’ye İltica Edenler Hakkında Kanun 
495
3. Askerlik Kanunu 
495
4. Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun 
496
5. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 
496
II. ULUSAL EYLEM PLÂNI VE YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA MEVZUATI 
496
A. Ulusal Eylem Plânı 
496
B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Çerçevesinde Koruma 
501
1. Amaç ve Kapsam 
501
2. Türkiye’ye Giriş, Vize ve İkamet 
502
3. Sınırdışı Etme 
503
4. Uluslararası Koruma Çeşitleri 
504
5. Genel Usuller 
504
a. Başvuru 
504
b. İdari Gözetim Altında Tutma 
505
C. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 
505
D. Geçici Koruma Yönetmeliği 
508
E. Uluslararası İşgücü Kanunu 
509
F. Uluslararası İşgücü Kanunu’nun Uygulama Yönetmeliği 
511
G. Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik 
512
H. Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kişilerin Çalışmasına Dair Yönetmelik 
513
III. KONUYA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 
513
A. Sınırdışı Edilmeye İlişkin Kararlar 
513
1. Ruslan Kurkaev v. İçişleri Bakanlığı Kararı 
513
2. Alimujiang Abuderuheman v. İçişleri Bakanlığı Yürütmeyi Durdurma Kararı 
515
3. Golafghan Mirafghan v. İçişleri Bakanlığı Kararı 
517
4. Ali Osmanov v. İçişleri Bakanlığı Davası 
517
B. Sığınma Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 
518
1. Mohammad Sharif Mohammadi ve Pervin Barai Navara v. İçişleri Bakanlığı Kararı 
518
2. Alfred Shkurti (Aldo Bare) v. İçişleri Bakanlığı Davası 
519
3. Afganistan uyruklu E.K v. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 
519
C. Geçici Olarak İkamet İzni ve Uydu Kent’te Serbest Dolaşım ile İlgili Kararlar 
520
1. Parviz Norouzi v. İçişleri Bakanlığı Kararı 
520
2. İçişleri Bakanlığı ve Mariam Pourkar (Kendisine Asaleten, Sara Afoar’a Velayeten), Chiya Afsar, Tara Afsar, Serdar Afsar Davası 
520
3. İçişleri Bakanlığı v. Ali Abdullahi Davası 
521
D. Malvarlığının Dondurulması ile İlgili Kararlar 
522
1. Yasin A. A. Kadi v. Başbakanlık/Dışişleri Bakanlığı/Maliye Bakanlığı Davası 
522
2. Yasin A. A. Kadi v. Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı Kararı 
524
IV. KARARLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 
525
6. Bölüm
GÖÇ HUKUKU
§1. GÖÇ VE İLTİCA 
529
I. GÖÇ VE İLTİCA ARASINDAKİ İLİŞKİ 
529
II. GİRİŞ YERLEŞME VE ÇALIŞMA HAKKI 
530
A. Türk Vatandaşlarının Avrupa Ülkelerine Giriş Hakkı 
530
1. Genel Olarak 
530
2. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatine İlişkin Avrupa Sözleşmesi 
531
B. Ortaklık Hukuku Çerçevesinde Türk Vatandaşlarının AB Ülkelerine Giriş ve İkamet Hakkı 
531
C. Yabancıların Türkiye’ye Giriş Hakkı 
533
D. Türkiye’de Yabancıların İkamet Hakkı 
534
E. Yabancıların Türkiye’de Çalışma Hakkı 
536
1. Genel Olarak 
536
2. Yabancıların Türkiye’de Çalışma Şartları 
536
3. Çalışma İzni Türleri 
537
III. GÖÇMEN İŞÇİLERİN KORUNMASI 
538
A. Uluslararası Belgelerde 
538
B. Avrupa Birliği’nde 
540
1. Birincil Normlarda 
540
2. İkincil Normlarda 
541
a. Sınır Kontrolü 
541
aa. Tarihçe 
541
bb. Yeni Düzenlemeler 
543
b. Vize 
543
aa. Tarihçe 
543
bb. Yeni Düzenlemeler 
544
IV. YASADIŞI GÖÇMEN İŞÇİLER 
544
A. AB Hukukunda 
544
1. Yasadışı Göç Yönergesi (Direktif) 
544
2. ABAD Kararları 
546
a. C–209/08 Komisyon v. Lüksemburg Davası 
546
b. C–266/08 Sayılı Karar 
547
c. C–58/21 Sayılı Dava 
547
d. C–66/21 Sayılı Dava 
547
B. Türk Hukukunda 
548
1. Ulusal Eylem Plânı 
548
2. İç Hukuktaki Hükümler 
548
a. Genel Olarak 
548
b. Sınır Dışı Etme 
549
c. Kabul Barınma ve Geri Gönderme Merkezleri 
551
d. Çalışma Hakkı 
551
e. İdari Gözetim Altında Bulundurma (Muhafaza Altına Alma) 
552
f. YUKK’nın Yürürlüğe Girmesinden Sonra AİHM’in Türkiye Kararları 
556
aa. G.B. ve Diğerleri v. Türkiye Kararı 
556
bb. Amerkhanov v. Türkiye Kararı 
557
cc. R.M. v. Türkiye Kararı 
557
dd. Case of J.A and A.A v. Türkiye 
558
C. Uluslararası Sözleşme ve Protokol 
558
D. AB–Türkiye Geri Kabul Anlaşması 
559
1. Hazırlanışı 
559
2. Kapsamı 
559
§ 2. İNSAN TİCARETİ SUÇU VE GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI 
561
I. GENEL OLARAK 
561
II. AVRUPA BİRLİĞİNDE 
564
III. TÜRK HUKUKUNDA 
566
A. Tarihçe 
566
B. İnsan Ticareti Mağdurlarının Güvenli ve Gönüllü Dönüş İşlemleri 
567
C. İnsan Ticaretiyle Mücadele ve Mağdurların Korunması Hakkında Yönetmelik 
570
IV. DENİZDE GERİ–GÖNDERİLMEME İLKESİ 
571
Sonuç 
573
EKLER 
577
YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU 
579
YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU GENEL GEREKÇE 
579
YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU MADDE GEREKÇELERİ 
579
ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU SAHİBİ VE ULUSLARARASI KORUMA STATÜSÜ SAHİBİ KİŞİLERİN ÇALIŞMASINA DAİR YÖNETMELİK 
579
GEÇİCİ KORUMA YÖNETMELİĞİ 
579
ULUSLARARASI İŞGÜCÜ KANUNU 
580
GEÇİCİ KORUMA SAĞLANAN YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİNE DAİR YÖNETMELİK 
580
İNSAN TİCARETİYLE MÜCADELE VE MAĞDURLARIN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 
580
Kaynakça 
581
Kavram Dizini 
597