İÇİNDEKİLER
Önsöz 7 Giriş 19 1. Bölüm DOĞAL VE YAPAY ZEKA YAPAY ZEKANIN TANIMI 25 ZEKA 26 Zeka Testleri 32 Psikolojik Bilgiler Kaynağı 34 Beynin İşleyişi 35 Bellek ve Yapısı 42 Becerilerin Geliştirilmesi 43 Zeka Etmenleri 44 Hayvanlar Zeki mi? 46 SİBERNETİK 50 TURİNG TESTİ VE ÇİN ODASI TESTİ 52 BİLGİSAYARLAR DÜŞÜNEBİLİR Mİ? 54 YAPAY ZEKANIN PROBLEMLERİ 60 2. Bölüm SEZGİSEL PROBLEM ÇÖZÜMLEME SEZGİSEL PROBLEM ÇÖZÜMLEME 65 Sezgisellik 65 NP Problemler 68 Graflar 71 Problem Çözümleme 72 Durum Uzayı 76 Turistler ve Yamyamlar Problemi 80 “Kurt-Kuzu-Lahana” Problemi 82 “Köprü” Problemi 84 Reti’nin Satranç Etüdü 85 Problemin Alt Problemlere Parçalanması 86 Ve/Veya (AND/OR) Graflar 86 Hanoi Kulesi Problemi 88 Durum Uzayında Arama Yöntemleri 92 A* Algoritması 98 SEZGİSEL PROBLEM ÖRNEKLERİ 109 Dört At Problemi 109 64 At Problemi 111 8 Vezir Problemi 113 Sihirli Kare Problemi 122 8 Vezir Problemi ve Sihirli Kareler 133 Mantık Bilmecelerinin Çözümü 134 3. Bölüm OYUNLAR OYUNLAR 139 Oyun Teorisi 140 Oyunların Doğrusal Programlama ile Çözümü 154 Simpleks Yöntemi 154 Stratejiler 160 Minimaks Yöntemi 163 Alfa-Beta (Budama 170 Satranç 177 Psikolojik Yönler 188 Plana Göre Arama 190 İnsan ve Bilgisayarın Karşılaştırılması 195 Go 200 Dama 202 Oyunlarda Öğrenme 202 Öğretmensiz Öğrenme 205 Rastgele Sonuçlu Oyunlar 206 Tavla 206 Oyunlarda Sezgisel Çözümler 209 Nim Oyunu 209 Grundy Oyunu 211 Sprague-Grundy Sayısı 212 Bergson Kibritleri 215 Sim Oyunu 217 Kalah 219 Othello 220 Top-Piyon 221 Algoritma Karmaşıklığına Göre Oyunların Sınıflandırılması 222 4. Bölüm UYGULAMA PROBLEMLERİ MİNİMUM YOLUN BULUNMASI PROBLEMİ 227 GEZGİN SATICI PROBLEMİ VEYA HAMİLTON DÖNGÜLERİNİN BULUNMASI 233 HARİTANIN RENKLENMESİ 244 İLİŞKİLENDİRME YÖNTEMLERİ 248 Dalga Algoritması 249 Işın Algoritmaları 252 KRİPTOLOJİ-GİZLİ YAZI SANATI 255 Kriptolojide Kullanılan Kavramlar 257 Alıcı ve Gönderici (Receiver and Sender) 257 Mesajlar ve Şifreleme 257 Algoritmalar ve Anahtarlar 258 Simetrik Algoritmalar 258 Genel (Açık) Anahtar Algoritmalar 259 Yerine Koyma Şifreleme Yöntemleri (Substitution Ciphers) 259 Ceasar Şifresi 260 Polybius Şifresi 261 Polialfabetik Şifreleme 262 Yer Değişme Şifreleme Yöntemleri (Transposition Ciphers) 263 Çit (Picket Fence) Şifresi 263 Sütun (Columnar) Şifreleme 264 Cebirsel Şifreleyici (Algebraic Cipher) 264 İleri Dönüşüm (Further Transformation) Şifreleme 265 Çift Tablolu Şifreleme 266 Yapbozlar ve Parçalarına Ayrılmış Belgelerin Onarılması 271 5. Bölüm BİLGİLERİN MODELLENMESİ ANLAMA 281 ANLAMBİLİM GÖSTERİMLER 283 MİNSKY TEORİSİ 284 Kavram Alanı 285 Bilgi ve Bilgi Tabanı 287 ANLAMSAL AĞLAR 289 BİLGİLERİN ÇERÇEVE MODELİ 296 SAHNE MODELİ 299 6. Bölüm YÜKLEM MANTIĞI MANTIK 305 YÜKLEM MANTIĞININ SENTAKSI VE SEMANTİĞİ 316 Mantıksal Çıkarım 321 Özdeş Çevirmeler 323 Yantümce Biçimine Geçiş Kuralları (Clause Form) 324 Yüksek Dereceli Yüklemler 329 OTOMATİK TEOREM İSPATI ÖRNEKLERİ 331 7. Bölüm MANTIKSAL PROGRAMLAMA GİRİŞ 341 LISP DİLİ 341 Dilin Sözdizimi 341 Fonksiyonların Hesaplanması 342 Listeler 343 Listelerin İşlenmesi - İç fonksiyonlar 343 Yüklemler veya Şart Fonksiyonları 345 LISP’in Veri Yapısı 348 Yinelemeler: MAPCAR ve APPLY 350 LAMBDA-Fonksiyon 351 Yeni Fonksiyonların Oluşturulması 351 PROLOG 354 Dilin Sözdizimi, Yapısı ve Özellikleri 354 Listeler ve Listeler Üzerinde İşlemler 361 Listeler 361 Listeye Üyelik 362 Listelerin Birleştirilmesi 363 Listeye Eleman Eklenmesi ve Silinmesi 364 Alt Listeler 366 Yer Değişmeler 367 Problem Çözümünde Prolog Uygulamaları 369 1. Tam Sayıların Karelerinin Hesaplanması 369 2. Palindrom Arama 369 3. 8-Vezir Problemi 371 4. Sayı Parçalama Problemi 373 5. Para Bozdurma Problemi 375 6. Hanoi Problemi 377 7. Graflarda Olası Yolların Bulunması 379 8. Kaplar Problemi 383 9. Labirentte Yolun Bulunması Problemi 388 PROLOG VE GELECEĞİN BİLGİSAYARLARI 392 PROLOG MAKİNELER 396 5. NESİL BİLGİSAYARLAR 399 8. Bölüm UZMAN SİSTEMLER UZMAN SİSTEMLER 407 Uzman Sistemlerin Genel Yapısı 407 ÜRETİM SİSTEMLERİ 412 GÜVENLİK KATSAYI (GK) 416 İSTATİSTİK YAKLAŞIM 419 Bayes Kuralı 425 9. Bölüm DOĞAL DİL İŞLEME DİLLER HAKKINDA 431 DİLBİLGİSİNE GENEL BAKIŞ (DİL UNSURLARI) 434 BİLGİSAYAR DESTEKLİ DOĞAL DİL İŞLEME 436 Doğal Dilde Verilmiş Metinlerin Bilgisayarlı Analizi 439 Morfolojik (Biçimbilim) Analiz 441 Türkçe’nin Bilgisayar Destekli Morfolojik Analizi 442 Sözdizimsel Analiz 446 Sentaks Gramer Türleri 447 Genişlendirilmiş Geçiş Ağları 451 Anlamsal Analiz 455 İMLA HATALARININ DÜZELTİLMESİ 459 OTOMATİK ÇEVİRİ SİSTEMLERİ 467 Akraba Diller İçin Çeviri Sistemi (Türkçe - Azerice Çeviri Sistemi) 471 BİLGİSAYAR VE YARATICILIK 478 Müzik Eserlerinin Modellenmesi 481 10. Bölüm BİLGİSAYARLI ÖRÜNTÜ TANIMA TANIMANIN PSİKOLOJİK YÖNLERİ 487 BİYOMETRİDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI 489 İNSAN YÜZÜNÜN TANINMASI VE YÜZLE İLGİLİ ORANLAR 490 Yüz Geometrisi 494 PARMAK İZİ TANIMA 497 Parmak İzinin Özellikleri 497 AVUÇ İÇİ ÇİZGİLERİN TANINMASI 504 KARAKTER TANIMA 505 Giriş 505 Doküman İşleme 506 OCR Sistemleri 507 Doküman Parçalama 509 Kelime Tanıma Teknikleri 509 Karakter Tanıma 511 Karakter Görüntüsünün İşlenmesi 512 Önişlemler 512 Stentiford İnceltme Algoritması 517 Karakter Tanıma Teknikleri 520 El Yazısının Tanınması 525 El Yazısına Göre Yazı Sahibinin Belirlenmesi 525 El Yazısının Tanınması Yöntemleri 527 El Yazısı ve Basılı Karakterler İçin Yapısal Ayırma ve Tanıma 529 Karakterlerin Graf Biçiminde Tanınması 531 BARKOD (Çubuk Kodlama) Tanıma 535 İSTENMEYEN CİSİMLERİN RESİMDEN KALDIRILMASI 543 11. Bölüm ÖĞRENME ÖĞRENME 553 Öğrenmenin Psikolojik Temelleri 553 Bilgisayarlı Öğrenme 557 12. Bölüm YAPAY SİNİR AĞLARI GİRİŞ 565 BİYOLOJİK NÖRONLER 566 YAPAY SİNİR AĞLARI 570 YAPAY SİNİR AĞLARINDA ÖĞRENME 579 Perceptronlar 579 Perceptron Öğrenme Kuralı 582 Geri Yayılımlı Öğrenme 584 XOR probleminin Çok Katmanlı Yapay Sinir Ağı Modeli ile Çözümü 590 13. Bölüm GENETİK ALGORİTMALAR VE KARINCA KOLONİSİ SİSTEMİ GENETİK BİLGİ 599 GENETİK ALGORİTMALAR 602 GA Operatörleri 604 Kromozomun Şifrelenmesi (Encoding) 605 Gen Takası ve Mutasyon 607 Genetik Algoritmanın Parametreleri 610 Örneklerle GA Yordamı 613 1. Goldberg Problemi 613 2. Gezgin Satıcı Probleminin Genetik Yordamı 616 3. GA Yardımı ile Doğrusal Fonksiyonun Şeklinin Belirlenmesi 619 4. GA Yardımı ile 8-Vezir Probleminin Çözümü 624 KARINCA KOLONİSİ SİSTEMİ 626 Karıncaların Davranışı 626 KKO Algoritmasının Gezgin Satıcı Problemine (GSP) Uyarlanması 628 GSP için KKO Yordamı 629 Karınca Kolonisi Algoritması İle Örnek Çözümü 632 14. Bölüm BULANIK MANTIK BULANIK MANTIK 637 Giriş 637 Bulanık ve Klasik Kümelerin Karşılaştırılması 639 Bulanık Mantıkta Küme İşlemleri 641 Bulanık İlişkiler 644 Bulanık Çıkarım 646 Bulanık Denetim Sistemi 649 15. Bölüm SES İŞLEME GİRİŞ 661 SESİN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ 662 KONUŞMA 668 Fonemler 668 Konuşma 671 Sesin Sentezi ve Analizi 675 Sesin Analizi (Ses – Metin Dönüşümü) 676 Sesin Sayısallaştırılması 677 Özellik Vektörünün Çıkarılması 678 Sesin Tayf Analizi (Spectral Analysis) 678 Hızlı Fourier Dönüşümü (Fast Fourier Transform, FFT) 679 Dilimleme (Segmentation) 680 Zaman Normalizasyonu (Time Normalization) 680 Sesin Sentezi (Metin – Ses Dönüşümü) 682 Sesi Anlama 685 16. Bölüm ROBOTBİLİM ROBOTLAR 689 Robotbilimin Gelişim Evreleri 689 Bir Robotun Anatomisi ve Çalışma İlkesi 692 Günümüzün Robotlarından Seçmeler 699 2004 EcoBotII 699 ASIMO 699 ATRON/EMROS 700 ORANGUTAN ROBOT 700 17. Bölüm İNSAN – BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ 703 İnsan Bilgisayar Etkileşimli Sistemlere Genel Bakış 703 İŞARET DİLİNİN TANINMASI 705 İşaret Dili 705 İşaret Dili Tanıma Sistemleri 709 KABARTMALI YAZILARIN BİLGİSAYARLI TANINMASI 711 Braille Alfabesi 713 KARAKTER-BRAİLLE DÖNÜŞÜMÜ 715 Braille-Karakter dönüşümü 717 SANAL PİYANO 719 Müziğin Öğeleri ve Notalar 720 Virtüöz Klavye 722 El Geometrisi 723 El Görüntüsünün İşlenmesi 724 Otsu algoritması ve El Görüntüsünün İşlenmesi 724 Parmakların Yorumlanabilmesi İçin Özellik Vektörünün Belirlenmesi 726 BİLGİSAYAR-İNSAN ETKİLEŞİMLİ SİSTEMLERDE YÜZ İFADELERİNİN TANINMASI 728 Gülme Olgusu 729 Yüz İfadelerinin Tanınması 729 Ten Bulma 730 Yüz İfadesinin Değerlendirilmesi 731 Yerel İkili Örnekler 732 Örnek Tanıma (Sınıflama) 734 MORFLEME 735 Yüz Resimlerinin Alınması 737 Özellik Noktalarının Belirlenmesi 737 Resimlerin Özellik Noktalarına Göre Bölgelere Ayrılması 737 Koordinat Dönüşümlerinin Gerçekleştirilmesi 739 Bilineer Dönüşüm 739 Affine Dönüşüm 741 Resimlerin Birleştirilmesi 742 Yüz Güzelliği Kararı 744 Sonsöz 751 Kaynaklar 753 Türkçe – İngilizce Terimler Sözlüğü 767 |