B. Yargı Denetiminde Uygulanan Sistemler
23
1. Yargı Birliği Sistemi
23
2. Yargı Ayrılığı Sistemi (İdari Yargı Sistemi)
23
aa. Danıştay Biçiminde Örgütlenme
24
ab. Mahkeme Biçiminde Örgütlenme
24
ba. Geniş Görevli Olma
24
C. Ülkemizde İdari Yargı Sistemi
25
c. 1982 Yılında Yapılan Yasal Düzenlemeler
26
I. İDARİ YARGI DENETİMİNİN KAPSAMI
29
1. Kavram ve Tarihsel Süreç
29
2. Pozitif Hukukumuzda Durum
30
a. Anayasa Gereğince Yargısal Denetim Dışında Tutulan İşlemler
30
b. Yasalar Gereğince Yargısal Denetim Dışında Tutulan İşlemler
32
C. Yargı Kısıntıları (Siyasal Tasarruflar)
33
II. İDARİ YARGI DENETİMİNİN SINIRLARI
34
1. Hukuka Uygunluk Denetimiyle Sınırlı Olması
34
2. Yürütme Görevinin Yerine Getirilmesini Kısıtlayamayacağı
35
3. İdari Eylem ve İşlem Niteliğinde veya Takdir Yetkisini Kaldıracak Biçimde Yargı Kararı Verilemeyeceği
35
B. Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi
36
b. Takdir Yetkisinin Sınırları ve Yargısal Denetimi
39
ba. Eşitlik İlkesine Uygunluk
39
bb. Kamu Yararı ve Hizmet Gereklerine Uygunluk
40
bc. Yasalara ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine Uygunluk
40
bd. Maddi Olaya Uygunluk (Gerekçenin Gösterilmesi)
41
I. GENEL İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ
43
3. Danıştay Genel Kurulu
48
5. İdari Dava Daireleri Kurulu ve Vergi Dava Daireleri Kurulu
49
6. İçtihatları Birleştirme Kurulu
51
9. Yüksek Disiplin Kurulu
54
B. Bölge İdare Mahkemeleri
56
3. Örgütü, Organların Görevleri ve Çalışma Usulleri
57
b. Organların Görevleri
59
4. Karşılaştırma: 6545 Sayılı Kanunla Getirilen Yenilikler ve Kaldırılan Hükümler
62
C. İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri
62
2. Yapısı ve Görevleri
63
2. İdare ve Vergi Mahkemelerinde
64
3. Bölge İdare Mahkemelerinde
65
I. İDARİ YARGI GÖREVLİLERİ
67
B. Bölge İdare Mahkemesi Personeli
72
C. İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Personeli
73
D. İdari Yargıda Adaylık
73
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI
B. Ülkemizde Yargı Kolları
76
II. İDARİ YARGININ GÖREV ALANININ ANAYASAL DAYANAĞI SORUNU
77
III. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI DIŞINDA KALAN UYUŞMAZLIKLAR
78
A. Yasama ve Yargı İşlemleri
78
B. İdari Nitelik Taşımalarına Rağmen Adli Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar
80
1. Abonmanlık Sözleşmeleri
80
2. İdari Para Cezaları
81
3. İdarenin Özel Kişilere Karşı Açtığı Davalar
86
4. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Doğan Davalar
86
5. Kamu Görevlilerine Karşı Açılan Davalar
87
6. Tapu Siciliyle İlgili Davalar
89
a. Sicillerdeki Yanlışlıkların Düzeltilmesiyle İlgili Davalar
89
b. Sicillerin Yanlış veya Eksik Tutulmasından Doğan Zararların Giderilmesi Amacıyla Açılan Davalar
90
c. İmar Mevzuatına Aykırılık Nedeniyle Açılan Davalar
90
7. Kamulaştırmadan Doğan Özel Hukuk Uyuşmazlıkları
91
8. Nüfus Kayıtlarına İlişkin Davalar
93
9. İcra ve İflas Dairesi Görevlilerinin Kusurlarından Doğan Tazminat Davaları
94
10. Hizmet Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklar
94
11. Fiili Yol (İdarenin Haksız Fiilleri)
95
a. Kamulaştırmasız El Atma (Fiili El Koyma)
96
12. İdareye Ait Taşıtlarının Yaptığı Kazalardan Doğan Uyuşmazlıklar
98
b. 2011 yılı 6099 Sayılı Yasal Değişiklik
99
c. Konuyla İlgili Uyuşmazlık Mahkemesi Kararı
101
13. Vakıf Üniversitelerine İlişkin Uyuşmazlıklar
101
14. Askeri Tatbikat ve Manevralara İlişkin Uyuşmazlıklar
103
YARGI KOLU UYUŞMAZLIKLARI
I. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
105
B. Yapısı ve Çalışma Usulleri
106
b. Başkan ve Üyelerin Çekinmesi ve Reddi
108
4. Yazı İşleri ve Diğer Görevliler
108
II. UYUŞMAZLIK YARGISI
109
A. Görev Uyuşmazlıkları
109
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı
109
b. Uyuşmazlığın Çıkarılması ve Sonuçlandırılması
110
c. Örnek Üzerinde Olumlu Görev Uyuşmazlığı
112
ca. Uyuşmazlık Mahkemesi Öncesi Aşama
112
cb. Uyuşmazlık Mahkemesi Aşaması
115
d. Olumlu Görev Uyuşmazlığının İkinci Türü
115
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı
115
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi
117
3. Mahkemelerce Görev Uyuşmazlığı Başvurusu
117
4. Tedbirlerin Devam Etmesi
118
3. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi
119
4. Hüküm Uyuşmazlığına İlişkin Örnek Karar
120
D. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Sonuçları
121
1. Kararların Bağlayıcılığı
121
2. Kararların Kesinliği
121
3. Kaldırılan Hükümler
121
C. Yenilik Doğuran (İnşai) Davalar
125
II. İDARİ DAVA TÜRLERİ
125
B. İptal Davasının Özellikleri
126
1. İptal Davası Objektif Nitelikte Bir Davadır
126
2. İptal Davasının Konusunu İdari İşlemler Oluşturur
127
3. İptal Davası Bir İdari İşlemin Hukuka Aykırılığı İddiası ile Açılır
128
4. İptal Davası İdari İşlemin İptal Edilmesi Amacıyla Açılır
128
5. İptal Davası Açabilmek İçin Menfaat İhlali Gerekir
128
6. İptal Davası Kamu Düzenindendir
129
C. İptal Davasının Konusu
129
1. İdari İşlem Tamamlanmış Olmalıdır
129
2. İdari İşlem Etkili (İcrai) Olmalıdır
130
3. İdari İşlem Kesinleşmiş Olmalıdır
132
D. İptal Davasının Ön Koşulları
133
1. Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar (Görev ve Yetki)
133
2. Davanın Konusuna İlişkin Ön Koşullar
134
3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar
135
ba. Genel Dava Ehliyeti
136
bb. Özel Dava Ehliyeti (Menfaat)
138
4. Davalıya İlişkin Ön Koşullar
144
a. TBMM’nin İdari İşlemleri
145
b. Cumhurbaşkanlığı İşlemleri
145
c. Bakanlıkların İşlemleri
145
d. Merkezi İdare İl ve İlçe Taşra Örgütlerinin İşlemleri
146
e. Yerel Yerinden Yönetimlerin (Mahalli İdareler) İşlemleri
146
f. Kamu Tüzel Kişilerinin (Hizmetsel Örgütler) İşlemleri
146
g. İdari Vesayet Makamlarının İşlemleri
147
h. 2018 yılı 7075 Sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesi Hakkında Kanun Hükümleri Çerçevesinde Açılan Davalar
147
5. İptal Davasının Süresine İlişkin Ön Koşullar
148
6. İptal Davasının Biçimine İlişkin Ön Koşullar
148
E. İptal Davasının Esasa İlişkin Koşulları
148
F. İptal Davasının Sonuçları
149
1. İptal Davasının Reddedilmesinin Sonuçları
149
a. Ön Koşullar Nedeniyle Davanın Reddi
149
b. Davanın Esastan Reddi
149
2. İptal Davasının Kabul Edilmesinin Sonuçları
150
G. İptal Kararının Uygulanması
151
1. İdarenin Sorumluluğu
151
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu
152
a. Hukuksal Sorumluluk
152
IV. TAM YARGI DAVALARI
152
C. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları
154
1. Mahkemeye İlişkin Ön Koşullar
154
2. Dava Konusuna İlişkin Ön Koşullar
154
a. İdari İşlemlerden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları
154
b. İdari Eylemler Nedeniyle Açılan Tam Yargı Davaları
155
c. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları
155
3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar
156
4. Davalıya İlişkin Ön Koşullar
156
5. Süreye İlişkin Ön Koşullar
156
6. Biçime İlişkin Ön Koşullar
156
D. Tam Yargı Davasının Esasına İlişkin Koşullar
156
E. Tam Yargı Davasının Sonuçları
157
1. Davanın Reddinin Sonuçları
157
2. Davanın Kabulünün Sonuçları
157
F. Tam Yargı Davasında Verilen Kararların Uygulanması
158
I. İDARİ DAVALARIN AÇILMASI
159
A. Dava Dilekçesi, Hitap ve İmza
159
B. Dava Dilekçesinde Gösterilmesi Gereken Hususlar
160
1. Tarafların ve Varsa Vekillerinin veya Temsilcilerinin Ad ve Soyadları veya Unvanları ve Adresleri ile Gerçek Kişilere Ait Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası
160
4. Davanın Dayandığı Kanıtlar
164
5. Davaya Konu Olan İdari İşlemin Yazılı Bildirim Tarihi
165
C. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler
167
D. Dava Dilekçesinin Kaydı ve Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlemler
169
2. Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlemler
169
E. Aynı Dilekçe İle Dava Açılabilecek Durumlar
170
1. Tek Dilekçe ile Birden Çok İdari İşleme Karşı Dava Açılması
170
2. Birden Çok Kişinin Tek Dilekçe ile Dava Açması
172
II. İDARİ YARGIDA İLK İNCELEME
173
B. İlk İncelemede Bakılacak Hususlar
173
C. İlk İnceleme Üzerine Verilecek Kararlar
175
D. Kararlara Karşı Başvuru
176
E. İlk İncelemeye Genel Bakış ve Örnek Olay
177
III. İDARİ DAVALARIN YÜRÜTÜLMESİ
178
A. Tebligat ve Cevap Verme
178
1. İlk Derece Yargı Yerinde Duruşmaya Karar Verilmesi
180
a. Tarafların İstemi Üzerine
180
b. Yargı Yerinin Kararı Üzerine
181
2. Temyiz ve İstinaflarda Duruşmaya Karar Verilmesi
181
3. Duruşmaya İlişkin Diğer Hükümler
182
C. Yürütmenin Durdurulması
183
a. Ara Karar Niteliği
184
b. İstisnai (Ayrıksı) Bir Önlem Niteliği
185
c. Geçici Bir Önlem Niteliği
185
d. İptal Kararıyla Benzerlik ve Farklılıkları
186
a. Biçime İlişkin Koşullar
186
ab. İptal Davasının Açılması
187
ac. Teminat Gösterilmesi
187
ad. Gerekçe Gösterilmesi
187
ae. Davalı İdarenin Savunmasının Alınması veya Savunma Süresinin Geçmesi
188
af. Daha Önce Aynı Nedene Dayanmama
189
b. Esasa İlişkin Koşullar
189
ba. İdari İşlemin Uygulanması Durumunda Giderilmesi Güç Ya Da Olanaksız Zararlar Doğurması
189
bb. İdari İşlemin Açıkça Hukuka Aykırı Olması
190
4. Yürütmenin Durdurulması Kararlarına İtiraz
190
c. Yargı Yerince Yapılacak İşlemler
191
d. İtiraz Edilemeyecek Kararlar
191
5. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları
192
6. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Durumlar
193
E. Tarafların Kişilik ve Niteliğinde Değişiklik
195
F. İdari Yargıda Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Vergi Usul Kanununun Uygulanacağı Durumlar
196
G. Dosyaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması
198
1. Dosyaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması
198
2. Kararlarda Bulunması Gereken Hususlar
199
C. İdari Yargı Mahkemelerin Görevleri
202
1. Danıştay’ın Yargısal Görevleri
202
a. İlk Derece Mahkemesi Olarak Danıştay’da Görülecek Davalar
202
b. Temyiz Yeri Olarak Danıştay’ın Görevleri
206
2. Bölge İdare Mahkemesinin Görevleri
207
3. İdare Mahkemeleri ile Vergi Mahkemelerinin Görevleri
207
C. Genel Yetki Kuralı
210
D. Özel Yetki Kuralları
210
1. İdare Mahkemelerinde
211
2. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki
213
III.GÖREVSİZLİK VE YETKİSİZLİK HALLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER
214
III. SÜRELERİN BAŞLAMASI
221
IV. SÜRELERİN HESAPLANMASI
223
C. Şubat Tebligatları
225
V. İDARİ BAŞVURULAR VE SÜRELERE ETKİSİ
225
B. İlgililerin, Haklarında İdari Davaya Konu Olabilecek Bir İşlem ya da Eylemin Yapılması İçin İdari Makamlara Başvurması (İYUK Madde 10 Başvurusu)
226
1. İdarenin Başvuruya Sessiz Kalması
226
2. İdarenin Başvuruya Kesin Olmayan Cevap Vermesi
229
C. Üst Makamlara Başvurma (İYUK m. 11 Başvurusu)
231
D. İYUK 10 ve 11. Madde Başvurularına İlişkin Pratikler
235
E. Bilgi Edinme Kapsamında Yapılan Başvuru
237
F. Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılan Başvuru
237
VI. SÜRELERİN KESİLMESİ
238
A. Görevli Olmayan Yargı Yerine Başvurma
238
B. Dilekçelerin Reddi Kararından Sonraki Ek Süre
239
C. İdari İşlem Nedeniyle İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması Durumunda Tam Yargı Davasının Süresinin İşlememesi
239
VII. TAM YARGI DAVALARINDA SÜRE
239
A. İdari İşlemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK m.12)
240
1. Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması
241
2. İptal ve Tam Yargı Davalarının Birlikte Açılması
241
3. İptal Davası Açıldıktan Sonra Tam Yargı Davası Açılması
242
B. İdari Eylemden Doğan Tam Yargı Davasında Süre (İYUK m.13)
243
C. Örnek Üzerinde İYUK 11, 12 ve 13. Maddelerinin Uygulanmasına İlişkin Yöntem
244
VIII. SÜRELERE GENEL BAKIŞ
246
I. İDARİ DAVALARDA İSPAT VE KANITLARIN TESPİTİ
251
II. YARGI YERİ BELİRLENMESİ (MERCİ TAYİNİ)
252
III. YARGICIN YASAKLILIĞI (ÇEKİNMESİ) VE REDDİ
253
B. Yasaklılık ile Reddin Karşılaştırılması
254
C. Hukuk Yargılamasında Yargıcın Çekinmesi ve Reddi
254
1. Yargıcın Yasaklılığı
254
D. İdari Yargılamada Çekinme ve Ret
258
1. Çekinme ve Reddin Sonuçları
261
B. Hükümleri ve Yöntem
262
1. Başvurunun Hukuki Sonuçları
262
a. Başvurunun Yapılması
262
2. Sulh Başvurusunun İncelenmesi
262
3. Tazminatın Ödenmesi
263
V. BAĞLANTILI DAVALAR (DOSYALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ)
263
C. Bağlantı Kararının Verilmesi
264
D. Bağlantı İsteminin İlk Derece Yargı Yerince Kabul Edilmemesi Kararına İtiraz
266
VI. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN İDARİ DAVALARDA YER ALMASI
266
B. Davanın İhbarı (Duyurulması)
269
1. Tanımı ve Koşulları
269
VII. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ
271
VIII. İDARİ YARGILAMADA YENİ BİR KURUM: İVEDİ YARGILAMA
273
C. Yargılama Konusu Uyuşmazlıklar
276
IX. MEB VE ÖSYM TARAFINDAN YAPILAN MERKEZİ VE ORTAK SINAVLARA İLİŞKİN YARGILAMA USULÜ (ÇOK İVEDİ YARGILAMA)
277
İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI
(KARARLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI)
IV. KANUN YOLLARINA BAŞVURULAMAYACAK KARARLAR
284
V. KANUN YOLLARI DIŞINDA DİĞER BAŞVURU YOLLARI
285
A. “Kararın Açıklanması veya Aykırılıkların Giderilmesi” ve “Yanlışlıkların Düzeltilmesi” Yolları
285
1. Açıklama veya Aykırılıkların Giderilmesi
285
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi
286
B. Kanun Yolu Niteliği Taşımayan Özel İtiraz Yolları
287
VI. OLAĞAN KANUN YOLLARI
288
2. İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması
289
4. İstinaf Konusu Olan Kararlar
290
5. İstinafa Konu Olmayan Kararlar
290
7. İstinaf Yöntemi ve Dilekçenin İncelenmesi
291
8. İstinaf İncelemesi Üzerine Verilen Kararlar
292
3. Temyiz Konusu Kararlar
294
4. Temyiz Edilemeyecek Kararlar
296
6. Temyiz Dilekçesinin Verilmesi ve İncelenmesi
296
9. Temyiz İncelemesi Sonucunda Verilen Kararlar
299
c. Kısmen Onama Kısmen Bozma
300
10. Kararlar Sonrası İzlenecek Yöntem
300
11. Temyizden Vazgeçme
301
12. İstinaf ve Temyiz Yollarında Yürütmenin Durdurulması
301
C. İstinaf ve Temyiz Yollarının Karşılaştırılması
302
VII. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI
304
A. Kanun Yararına Temyiz
304
B. Yargılamanın Yenilenmesi
305
2. Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin İnceleneceği Yer ve Usulü
308
İDARENİN YARGI DIŞI DENETİMİ
1. Genel İdari Denetim
309
2. Özel İdari Denetim
311
a. Cumhurbaşkanı Adına Denetim: Devlet Denetleme Kurulu
311
ab. Görev ve Yetkileri
312
ac. Raporlar ve Yapılacak İşlemler
313
b. Meclis Adına Denetim: Sayıştay
313
bc. Denetiminin Kapsamı
315
b. Yetkili İdari Makamlara Başvuru
318
c. Türkiye Büyük Millet Meclisine Başvuru
318
d. Kararların Niteliği
319
D. Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık)
321
EK: DANIŞTAY DAİRELERİNDE İŞ BÖLÜMÜ VE İDARİ YARGI TEŞKİLATI
323