§ 1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. GENEL OLARAK SENET VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
35
II. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI
39
1. Senet (Kıymetli Evrak Senettir)
40
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması (Kıymetli Evrakta Hak ve Senet Birbirine Sıkı Sıkıya Bağlıdır)
43
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar
44
III. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ
47
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir
47
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır
48
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır
49
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır
49
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir
49
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir
50
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır
50
IV. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu)
50
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi
52
B. Sözleşme (Akit) Teorisi
53
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi
53
V. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ
55
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden)
55
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri)
55
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri)
55
4. Diğer Eşya Hukuku Senetleri
56
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden)
56
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak
56
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari, İhbari) Kıymetli Evrak
56
C. Devir Şekilleri Bakımından (Hak Sahibinin Belirlenme Şekli Bakımından)
57
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments)
57
b. Eksik Nam Yazılı Senetler
59
c. Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Devri
59
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri
61
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak
61
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order)
61
b. Emre Yazılı Senetlerin Devri
62
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer)
63
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından
65
2. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak
65
3. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak
65
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak
66
2. Kamu Güvenine Sahip Olan Senet
66
3. Kamu Güvenine Sahip Olmayan Senet
67
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak
67
VI. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ/DÖNÜŞTÜRÜLMESİ)
67
B. Tür Değiştirme Çeşitleri
68
1. Kanun Gereği Tür Değişimi
68
§ 2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI
71
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ
72
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar
72
1. Senet Metninden Doğan Def’iler
72
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar
73
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar
74
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar
76
§ 3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER
83
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
84
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
85
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
86
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI
88
(TİCARİ SENETLER–COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI
89
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme
89
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler
90
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması
90
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri
90
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil
90
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve KAMBİYO SENETLERİNDE BEDELSİZLİK MESELESİ
96
A. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Kavramlar
96
B. Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik Meselesi
97
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE)
100
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği
100
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları)
101
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları
101
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri
102
ba. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi
102
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği
106
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış Sayılan Kayıt ve Şartlar
107
bbc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar
107
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı
108
ç. Lehtar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı)
109
e. Düzenleyenin İmzası
111
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar
111
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları
113
3. İsteğe Bağlı Unsur – Vade
114
ba. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler
115
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
115
bc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler
115
bç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
116
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi
116
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi
117
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Kambiyo Senedi
117
1. Cironun Hukuki Niteliği
120
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı
125
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları
125
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre
132
aa. Cironun Kayıt ve Şarta Bağlanmaması
132
ab. Cironun Çizilmemiş Olması
132
ac. Cironun Yasaklanmamış Olması
133
acb. Cironun Düzenleyen Tarafından Yasaklanması
133
acc. Cironun Lehtar ve Cirantalar Tarafından Yasaklanması
133
b. Cironun Yapılabileceği Süre
134
a. İsteğe Bağlılık Kuralı
137
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller
137
ba. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması
137
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması
137
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması
137
bbc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması
137
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller
138
cb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller
138
cba. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler
138
cbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler
138
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller
139
cca. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması
139
ccb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması
139
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu
139
1. Tanımı, Hukuki Niteliği ve Avalde Eşin Rızası Sorunu
140
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği
140
b. Avalde Eşin Rızası Sorunu
141
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi
142
a. Vadeden Önce Ödeme
147
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii
148
b. Poliçe Bedelinin Tevdii
148
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları
148
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler
148
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
149
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
150
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları
151
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi
151
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli
151
bc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği
151
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi
152
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu
154
d. Protestodan Muafiyet Halleri
154
da. Kanuni Muafiyet Halleri
154
daa. Poliçe Borçlusunun İflası
154
dab. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan)
155
db. İradi Muafiyet Halleri
155
dba. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller
155
dbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller
156
f. Müracaat Hakkının Düşmesi
157
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı
158
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı
158
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı
159
I. Poliçede Araya Girme
159
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
160
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı
160
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
161
a. Zamanaşımını Kesen Haller
161
b. Zamanaşımını Durduran Haller
162
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri
163
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası
163
2. Poliçede Karşılığın Devri
165
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası)
166
b. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri
166
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm
167
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE)
167
C. Bononun Şekli Şartları
169
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları
170
a. Türkçe Olarak Veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi
170
b. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi
170
c. Lehtar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı)
171
ç. Düzenleme (Keşide) Tarihi
172
d. Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası
172
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları
173
4. Bononun İhtiyari Şekli Şartları
174
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar
176
bb. Muacceliyet kaydı
176
C. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı (Bonoda Ta’lil)
177
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli
179
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu
180
3. Beyaz Bono, Hatır Bonosu ve Teminat Bonosu
180
2. Bonoda Cironun Süresi
181
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi
183
G. Bono Bedelinin Ödenmesi
184
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
184
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
185
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı
187
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması
188
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri
188
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı
189
5. Araya Girerek Ödeme
189
İ. Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası
190
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası
190
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış
191
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi
192
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği
193
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği
193
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması
194
ç. Çekin Havale Niteliği
195
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği
196
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi
197
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki
197
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli
198
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı
200
1. Çek Düzenleme Koşulları
200
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı
201
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri
201
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler
202
ça. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri
202
çb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri
202
Ç. Çekte Şekil Şartları
202
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale
203
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı
203
7. Düzenleyenin İmzası
205
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası
205
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri
207
1. Lehtarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması
207
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması
207
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri
208
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek
208
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi
212
2. Çekin Ödenmesi İle İlgili Bazı Özel Durumlar
213
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi
213
ab. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek
213
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi
214
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi
214
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi
215
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi
215
e. Garantili Çek ve Ödenmesi
215
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi
216
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları
217
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti
217
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı
218
ba. Hukuki Sorumluluk
218
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar
219
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi
220
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri
222
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası
226
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü
229
5. Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı
230
6. 7226 Sayılı Torba Kanun ile Eklenen Çek Kanunu Geçici 5. Maddesinin İncelenmesi
232
7. Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması
237
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT)
239
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları
240
B. Varantın Şekil Şartları
240
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar
241
1. Yapılamayacak İşlemler
241
2. Malın Geri Alınması
242
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali
243
Yararlanılan Kaynaklar
245