KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUNMASI BAKIMINDAN
CEZA HUKUKUNUN İŞLEVİ ULUSLARARASI CEZA HUKUKU VE
I. KÜLTÜR VARLIKLARI BAKIMINDAN KAVRAMSAL BOYUT
25
A. Kültür Varlığı Kavramı
25
1. 1954 tarihli Silahlı Çatışma Durumunda Kültürel Varlıkların Korunmasına İlişkin Lahey Sözleşmesi
27
2. 1970 tarihli Kültür varlıklarının Yasadışı İthal İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi UNESCO Sözleşmesi
28
3. Kültür Varlıklarının İhracına İlişkin 18 Aralık 2008 Tarih ve 116/2009 Sayılı Avrupa Birliği Konseyi Tüzüğü
30
4. 1995 Tarihli Çalınmış ya da Yasadışı Yollarla İhraç edilmiş Kültür Varlıklarına İlişkin UNIDROIT Sözleşmesi (Roma Sözleşmesi)
33
5. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
34
a. Kültür Varlıklarına İlişkin Genel Tanım
34
b. Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları
34
c. Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları
35
B. Kültürel Miras Kavramı
36
1. 1972 UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi
39
2. 1992 Tarihli Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi
40
C. Kültür Varlıklarına Farklı Bakışlar: “Kültürel Milliyetçilik” ve “Kültürel Enternasyonalizm”
41
1. “Kültürel Milliyetçilik”
41
2. “Kültürel Enternasyonalizm” ya da “Kültürel Evrenselcilik”
42
II. KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUNMASI BAKIMINDAN CEZA HUKUKUNUN ÖNEMİ VE İŞLEVİ
46
A. Kültür Varlıklarına Karşı Suçların Nicel Özellikleri Bakımından
48
1. Meşru ve Gayrimeşru Kültür Varlığı Ticaretinin İç İçe Geçmiş Olması
50
2. Uluslararası Hukukun Sağladığı Etkin Korumanın Esasen Savaş ve Silahlı Çatışma Dönemlerine İlişkin Olması
52
3. Kültür Varlıkları Üzerinde İşlenen Suçların Örgütlü Suçlulukla İlişkili Olması
53
4. Ulusal Hukuk Düzenleri Arasında Farklılıklar. Genel ve Ortak Bir Suç ve Ceza Siyasetinin Bulunmaması
57
5. Malların Serbest Dolaşımı
59
7. İnternet ve Elektronik Ticaretin Yaygınlaşması
59
B. Kültür Varlıklarının Önemi Bakımından
60
III. ULUSLARARASI HUKUK VE ULUSLARARASI CEZA HUKUKU BAKIMINDAN KÜLTÜR VARLIKLARI
70
A. Kültür Varlıklarının Korunması Bakımından Temel Uluslararası Hukuk Belgeleri
71
1. Birleşmiş Milletler Örgütünün Kurulmasından Önceki Dönem
71
2. İkinci Dünya Savaşı’nın Sona Ermesi ve Birleşmiş Milletler Örgütü’nün Kurulmasından Sonraki Dönem
72
a. Birleşmiş Milletler Örgütü Sözleşme ve Belgeleri
72
B. Savaş ve Silahlı Çatışma Dönemlerinde Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Belgeler ve Uluslararası Sözleşme Hükümleri – Uluslararası Ceza Hukuku Bakımından Kültür Varlıkları
76
1. Genel Olarak Uluslararası Ceza Hukukunun Sınırları ve Uluslararası Suç Kavramı
76
2. Kültür Varlıklarının Korunmasına Yönelik Uluslararası Duyarlılığın Gelişimi
81
3. 1863 Tarihli Birleşik Devletler Lieber Kanunu
92
4. Kara Savaşının Kanunları ve Örf ve Adetlerine ilişkin 1899 ve 1907 Lahey Sözleşmeleri
93
b. Kara Savaşının Kanunları ve Örf ve Adetlerine İlişkin 1899 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Ekleri
94
c. Kara Savaşının Kanunları ve Örf ve Adetlerine İlişkin 1907 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Ekleri
95
5. 1935 Tarihli Roerich Paktı
96
6. 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri
96
7. 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Protokoller (1977/I–II)
97
a. 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Protokol I
98
b. 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Protokol II
99
8. 1954 Tarihli Silahlı Çatışma Durumunda Kültürel Varlıkların Korunmasına İlişkin Lahey Sözleşmesi
100
9. 1954 Sözleşmesi’ne Ek 1999 Tarihli İkinci Protokol
106
10. Uluslararası Ceza Mahkemesi Tüzüğü
110
11. Uluslararası Kızılhaç Komitesi Tarafından Hazırlanan Uluslararası İnsancıl Örf ve Adet Kuralları
114
C. Savaş Suçları, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Soykırım Suçları Bakımından Kültür Varlıkları
116
2. Savaş Suçları Bakımından Kültür Varlıkları
116
b. Kültür Varlıklarına Yönelik Saldırıların Savaş Suçu Oluşturmasının Koşulları – Kültür Varlıklarına Karşı İşlenen Savaş Suçlarının Unsurları
124
aa. Savaş Suçunun Ön Şartı: Bir Silahlı Çatışmanın Bulunması
125
bb. Fiilin Silahlı Çatışma ile Bağlantılı Olması
126
dd. Askeri Gereklilik Bulunmaması
129
3. İnsanlığa Karşı Suçlar Bakımından Kültür Varlıkları
135
a. Genel Olarak İnsanlığa Karşı Suçlar
135
b. Kültür Varlıklarına Saldırıların İnsanlığa Karşı Suç Oluşturduğu Haller
136
aa. İnsanlığa Karşı Suçların Ön Şartı: Silahlı Çatışma
140
bb. Davranışların Yaygın ve Sistematik Bir Saldırının Parçası Olması
141
cc. Sivillere Karşı Fiillerin İşlenmesi
142
çç. Askeri Gereklilik Bulunmaması
142
4. Soykırım Suçları Bakımından Kültür Varlıkları
143
Ç. Savaş ve Silahlı Çatışma Dönemleri Dışında da Koruma Sağlayan Uluslararası Sözleşme ve Aygıtlar
149
1. 1970 tarihli Kültür varlıklarının Yasadışı İthal İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi Sözleşmesi – “1970 UNESCO Sözleşmesi”
150
2. 1970 tarihli Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi Sözleşmesi’nin Uygulanması İçin Rehber İlkeler – “1970 Sözleşmesi İçin Rehber İlkeler”
155
3. Çalınmış veya Yasadışı Yollarla İhraç Edilmiş Kültür Varlıklarına İlişkin UNIDROIT Sözleşmesi: 1995 UNIDROIT Sözleşmesi
156
4. 1970 UNESCO ve 1995 UNIDROIT Sözleşmeleri Bakımından Genel Değerlendirme
161
5. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 18 Aralık 2014 Tarih ve 69/196 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen Kültür Varlığı Kaçakçılığı ve İlgili Suçlar Bakımından Suçun Önlenmesi ve Cezai Sonuçlara İlişkin Uluslararası Rehber İlkeler Açısından Taraf Devletlerden Beklenenler
162
b. Kültür Varlığı Kaçakçılığı ve İlgili Suçlar Bakımından Suçun Önlenmesi ve Cezai Sonuçlara İlişkin Uluslararası Rehber İlkeler
164
c. Suçla Mücadele Konusunda Öngörülen Rehber İlkeler
165
ç. Ceza Siyaseti Bakımından Öngörülen Rehber İlkeler
166
aa. Suç Sayılması Gereken İhlaller Bakımından
166
bb. Ceza Müeyyideleri ve İdari Yaptırımların Özellikleri Bakımından
167
cc. Tüzel Kişilerin Sorumluluğu Bakımından
168
çç. Arama, El Koyma ve Müsadere Bakımından
168
dd. Soruşturmanın Yürütülmesi Bakımından
168
ee. Uluslararası Adli İşbirliği ve Yardımlaşma Bakımından
169
ff. Suçluların İadesi Bakımından
169
gg. El Koyma ve Müsadere Bakımından Uluslararası İşbirliği
169
hh. Kolluk Birimleri Arasında ve Soruşturmalar İçin Uluslararası İşbirliği
170
ıı. İade ve Kaynak Ülkeye Geri Gönderme
170
TÜRK HUKUKUNDA KÜLTÜR VARLIKLARININ CEZAEN KORUNMASI
I. TÜRK HUKUKUNDA KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUNMASI BAKIMINDAN GELİŞİM AŞAMALARI
171
A. Cumhuriyet Öncesi Dönem
171
1. 1869 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi
173
2. 1874 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi
175
3. 1874 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi’nin Ceza Hükümleri
176
4. 1884 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi
177
5. 1884 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi’nin Ceza Hükümleri
180
6. 1906 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi
180
7. 1906 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi’nin Ceza Hükümleri
182
B. Cumhuriyet’in İlanından Sonraki Dönem
183
2. Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin İdari Teşkilatın Kuruluş ve Dönüşümü
183
3. Cumhuriyetin İlanından Sonra Kültür Varlıklarının Korunması Bakımından Temel Hukuk Kaynakları
185
4. 1961 Anayasası’nda “Kültürel Eserler ve Anıtlar” (Kültür Varlıkları)
187
5. 1982 Anayasası’nda “Kültürel Eserler ve Anıtlar” (Kültür Varlıkları)
188
6. 743 Sayılı Türk Kanunu Medenisi
188
7. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
189
8. 1906 Tarihli Asar–ı Atika Nizamnamesi’nden Sonra Yürürlüğe Giren Özel Kanunlar
190
a. 1710 Sayılı Eski Eserler Kanunu
190
b. 1710 Sayılı Eski Eserler Kanunu’nun Ceza Hükümleri
191
c. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
197
II. 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU
197
B. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Dışında Kültür Varlıkları Bakımından Cezai Koruma Sağlayan Düzenlemeler
198
C. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Uygulama Alanı ve Görünüşte Normlar İhtilafı Sorunu
198
Ç. Normların Düzenlenme Biçimi
200
D. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçların Genel Özellikleri
201
1. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçların Hukuki Konusu
201
b. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçların Hukuki Konusu
202
2. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçların Maddi Konusu
203
b. Kültür Varlıklarının Korunması İçin Öngörülen Suç Tanımları Bakımından Suçun Maddi Konusu
206
aa. Suçun Maddi Konusu – Suçun İşlendiği Yer (Locus Commissi Delicti) Kavramları
206
bb. KTVKK’nın Ceza Hükümlerinde Kültür ve Tabiat Varlığı Kavramının Sınırlarına İlişkin Sıfat ve Özellikler
207
3. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçlarda Mağdur
208
b. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçlarda Suçun Mağduru
212
4. Kültür Varlıklarının Korunması İçin Öngörülen Suç Tanımları Bakımından Suçun Faili
213
b. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Suçların Faili
214
5. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu’nda Öngörülen Suçlarda Manevi Unsur
214
6. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu’nda Öngörülen Suçlar Bakımından Hukuka Uygunluk Nedenleri
215
b. Görevin Yerine Getirilmesi ve Konusu Suç Teşkil Eden Emir
216
c. Hakkın Kullanılması
216
7. KTVKK’nda Öngörülen Suçların Ortaya Çıkış Biçimleri
218
b. KTVKK’nda Öngörülen Suçlar Bakımından İştirak
218
aa. KTVKK’nda Öngörülen Özgü Suçlar Bakımından Suça İştirak
218
bb. Kanuna Aykırı İzin ya da Ruhsat Verilmesinin Etkisi – İzni Veren Kamu Görevlisi ile İzin Verilenin Sorumluluğu
219
c. KTVKK’nda Öngörülen Suçlar Bakımından Zincirleme Suç Hükümleri
221
8. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu’nda Öngörülen ve Ceza Hükümlerinin Uygulanması Bakımından Dikkate Alınacak Temel Kavramlar ve Tanımlar
221
III. 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN SUÇLAR
225
A. Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları İle Koruma Alanlarına Zarar Verme Suçları
226
1. Tescil Edilen Sit Alanları ile Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları ile Koruma Alanlarına Zarar Verme Suçu (m. 65/f.1)
227
a. Suçun Maddi Konusu
228
ç. Suçun Maddi Unsuru
229
aa. Fiilin Önşartı: Kanun’daki Usule Göre Tebliğ veya İlan (m. 7/f. 6, 7)
229
d. Suçun Manevi Unsuru
233
2. İnşai ve Fiziki Müdahale Yapma Suçu (m. 65/f.1)
236
b. Suçun Maddi Konusu
236
ç. Suçun Maddi Unsuru
236
3. Kanuna Aykırı Yıkım ve İmar İzni Verilmesi Suçu (m. 65/f.2)
238
b. Suçun Maddi Konusu
239
ç. Suçun Maddi Unsuru
239
4. Ortak Ağırlaştırıcı Neden
240
5. İzinsiz Tadilat Suçu (m. 65/f. 4)
241
b. Suçun Maddi Konusu
242
ç. Suçun Maddi Unsuru
242
B. Ruhsatsız Yapılan İnşaatlara Belge Verme Suçu (m. 66)
243
2. Suçun Maddi Konusu
245
4. Suçun Maddi Unsuru
245
C. Kültür Varlığı Niteliğinin Tescili Kararlarının Tebliğ ve İlan Edilmemesi Suçu (m. 66)
246
2. Suçun Maddi Konusu
247
4. Suçun Maddi Unsuru
247
Ç. Kültür ve Tabiat Varlıklarına İlişkin Bildirimde Bulunmama Suçu (m. 67/f. 1)
248
2. Suçun Maddi Konusu
248
4. Suçun Maddi Unsuru
250
5. Suçun Manevi Unsuru
252
D. Kanuna Aykırı Kültür ve Tabiat Varlığı Satımı, Alımı, Devri ve Devralınması Suçu
2. Suçun Maddi Konusu
254
4. Suçun Maddi Unsuru
254
5. Suçun Manevi Unsuru
255
E. İzinsiz Taşınır Kültür Varlığı Ticareti Suçu (m. 67/f.3)
256
2. Suçun Maddi Konusu
256
4. Suçun Maddi Unsuru
258
5. Suçun Manevi Unsuru
258
F. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Kanuna Aykırı Olarak Yurt Dışına Çıkarılması Suçu (m. 68)
259
2. Suçun Maddi Konusu
260
4. Suçun Maddi Unsuru
263
5. Özel Nitelikteki Hukuka Uygunluk Nedenleri
264
a. Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıklarının Geçici Olarak Sergilenmek Amacıyla Yurt Dışına Çıkarılması
265
b. Türkiye’deki Kordiplomatik Mensuplarının Beraberlerinde Getirdikleri Taşınır Kültür Varlıklarını Ülkeden Ayrılırken Götürmeleri
266
G. Kültür Varlığı Ticareti Yapılan İşyeri ve Depoların Kontrolüne Engel Olma Suçu (m. 69)
266
2. Suçun Maddi Konusu
267
4. Suçun Maddi Unsuru
268
H. Kazılardan Çıkan Kültür ve Tabiat Varlıklarının Nakline İlişkin Kanuni Yükümlülüklere Aykırı Davranma Suçu (m. 69)
268
2. Suçun Maddi Konusu
269
4. Suçun Maddi Unsuru
269
I. Kanuna Aykırı Olarak Kültür Varlığı Bulundurma Suçu (Özel Mülkiyet Konusu Kültür Varlıklarının Satımı, Devri ve Yurt Dışına Çıkarılması ile İlgili Yükümlülüklere Aykırı Davranma Suçu) (m. 70)
271
2. Suçun Maddi Konusu
273
İ. Kanuna Aykırı Kazı, Sondaj ve Araştırma Yapma Suçları (m. 71)
274
2. Bakanlık İzni Olmaksızın Kazı ve Sondaj Ruhsatnameleri ile Araştırma İzninin Devri,
Kazı, Sondaj ve Araştırma İçin İzinsiz Olarak Tevkil Etme Suçları (m. 71 ve m. 38)
276
a. Suçun Maddi Konusu
276
c. Suçun Maddi Unsuru
277
3. Kazı ve Sondaj Yapılan Arazi Sahiplerinin Zararlarını Tazmin Etmeme, Arazi Sahiplerinin Araştırmaya İzin Vermeme, Kamulaştırma Bedellerinin Ödenmemesi Suçları
a. Suçun Maddi Konusu
277
c. Suçun Maddi Unsuru
278
4. Bilimsel Raporları Vermeme, Bilimsel Raporları Süresinde Yayınlamama, Raporu Hazırlamakta İhmal Gösteren Kişilere Ruhsatname Verme Suçları (m. 71 ve m. 43)
279
a. Suçun Maddi Konusu
279
J. Özel Müze ve Koleksiyonculara İlişkin Yükümlülüklere Aykırı Davranma Suçları
(m. 73 ve m. 26, m. 30)
281
2. Koleksiyoncuların Faaliyetlerini Bakanlığa Bildirmeme, Taşınır Kültür Varlıklarını Envanter Defterine Kaydetmeme, Bildirim ve Tescil Yükümlülüklerine Aykırı Olarak Kültür Varlığı Satma ve Devretme Suçları (m. 73 ve m. 26)
283
a. Suçun Maddi Konusu
283
c. Suçun Maddi Unsuru
284
K. İzinsiz Kazı ve Sondaj Yapma, Define Araştırma Suçları (m. 74)
286
2. İzinsiz Kazı ve Sondaj Yapılması Suçu
287
a. Suçun Maddi Konusu
287
c. Suçun Maddi Unsuru
288
ç. Suçun Manevi Unsuru
290
d. Suça Etki Eden Neden
290
3. İzinsiz Define Arama Suçu
291
a. Suçun Maddi Konusu
291
c. Suçun Maddi Unsuru
291
ç. Suçun Manevi Unsuru
293
d. Suça Etki Eden Nedenler
293
aa. İzinsiz Define Arama Suçunun Kültür Varlıklarını Yurt Dışına Çıkarma Amacıyla İşlenmesi
293
bb. İzinsiz Define Arama Suçunun Kültür Varlıklarının Korunmasında Görevli Kişiler Tarafından İşlenmesi
294
4. KTVKK’nın 74. Maddesinde Öngörülen Suç Sonrası Pişmanlık (“Etkin Pişmanlık”) Hükümleri
294
a. KTVKK’nın 74. Maddesinin Üçüncü Fıkrası Bakımından Suç Sonrası Pişmanlık Hükmünün Uygulanmasının Koşulları
296
b. KTVKK’nın 74. Maddesinin Dördüncü Fıkrası Bakımından Suç Sonrası Pişmanlık Hükmünün Uygulanmasının Koşulları
297
IV. 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN SUÇLAR BAKIMINDAN DİKKATE ALINMASI GEREKEN MUHAKEME HÜKÜMLERİ
298
B. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Öngörülen Muhakeme Hükümleri
298
1. İlgili Kamu Personeline İlişkin İşlem ve Kararlarda Öncelik (m. 72)
298
2. Elkoyma ve Müzeye Teslim (m. 75)
299
C. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda 2863 Sayılı Kanun’da Kabul Edilen Suçlar Bakımından Öngörülen Hükümler
299
1. Taşınmazlara Hak ve Alacaklara Elkoyma Tedbiri Bakımından
299
2. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini Tedbiri Bakımından
300
3. İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması Tedbiri Bakımından
301
4. Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesi Tedbiri Bakımından
301
5. Teknik Araçlarla İzleme Tedbirinin Koşullarının Belirlendiği Tedbiri Bakımından
302
V. 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN CEZA HÜKÜMLERİ İLE CEZA MUHAKEMESİ KANUNU’NDAKİ İLGİLİ HÜKÜMLERE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME
302
B. Uluslararası Yükümlülükler ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 18 Aralık 2014 Tarih ve 69/196 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen Kültür Varlığı Kaçakçılığı ve İlgili Suçlar Bakımından Suçun Önlenmesi ve Cezai Sonuçlara İlişkin Uluslararası Rehber İlkeler Bakımından
303